Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۱۸۶
ویرایش
کم‌فروشی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←عقل) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
کمْ‌فروشی (تطفیف)، خیانت به خریدار از طریق کم‌گذاشتن در پیمانه یا وزن است.<ref>شیخ طوسی، تفسیر التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۲۹۵.</ref> برخی گفته‌اند کم‌فروشی عملی است که در آن فروشنده جنس و یا کالا را به وزن کمتر از میزان خود به مشتری تحویل می‌دهد.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۹.</ref> در قانون نظام صنفی کشور [[جمهوری اسلامی ایران]]، کم‌فروشی به معنای عرضه یا فروش کالاها و خدمات، کمتر از میزان یا معیار مقرر شده، تعریف شده است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده ۵۸.</ref> | کمْ‌فروشی (تطفیف)، خیانت به خریدار از طریق کم‌گذاشتن در پیمانه یا وزن است.<ref>شیخ طوسی، تفسیر التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۲۹۵.</ref> برخی گفته‌اند کم‌فروشی عملی است که در آن فروشنده جنس و یا کالا را به وزن کمتر از میزان خود به مشتری تحویل می‌دهد.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۹.</ref> در قانون نظام صنفی کشور [[جمهوری اسلامی ایران]]، کم‌فروشی به معنای عرضه یا فروش کالاها و خدمات، کمتر از میزان یا معیار مقرر شده، تعریف شده است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده ۵۸.</ref> | ||
کم‌فروشی با عناوین «تَطفیف»، «بَخس»، «نقص» و «إخسار» در [[آیات]] و [[روایات]] و کلام فقها مطرح شده است.<ref>سبحانی، المواهب فی تحریر احکام المکاسب، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۱۵. </ref> | کم‌فروشی با عناوین «تَطفیف»، «بَخس»، «نقص» و «إخسار» در [[آیات]] و [[روایات]] و کلام فقها مطرح شده است.<ref>سبحانی، المواهب فی تحریر احکام المکاسب، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۱۵.</ref> | ||
از نظر [[صاحب جواهر]] کم‌فروشی از [[گناهان کبیره]] است و در [[قرآن]] و [[روایات]] برای کمْ‌فروش، وعده عذاب الهی داده شده است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۳۲۰. </ref> | از نظر [[صاحب جواهر]] کم‌فروشی از [[گناهان کبیره]] است و در [[قرآن]] و [[روایات]] برای کمْ‌فروش، وعده عذاب الهی داده شده است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۳۲۰.</ref> | ||
مطابق ماده ۵۸ قانون نظام صنفی کشور، کم‌فروشی جرم محسوب شده و قانون‌گذار مجازات‌هایی از قبیل: جبران خسارت به مشتری، جریمه نقدی، تعلیق پروانه کسب و بستن و پلمب محل کسب، در نظر گرفته است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده ۵۸.</ref> | مطابق ماده ۵۸ قانون نظام صنفی کشور، کم‌فروشی جرم محسوب شده و قانون‌گذار مجازات‌هایی از قبیل: جبران خسارت به مشتری، جریمه نقدی، تعلیق پروانه کسب و بستن و پلمب محل کسب، در نظر گرفته است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده ۵۸.</ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
===آیات=== | ===آیات=== | ||
هفت [[آیه]] در [[قرآن]] با عناوین مختلف «تطفیف»، «بخس»، «نقص» و «اخسار» بر حرمت کم‌فروشی دلالت کرده و از انجام آن نهی کرده‌اند.<ref>سوره اعراف، آیه ۸۵؛ سوره هود، آیات۸۴-۸۵؛ سوره شعراء، آیه ۱۸۳؛ سوره مطففین، آیات ۱-۳؛ سوره الرحمن، آیه ۹؛ سوره شعراء، آیه ۱۸۱.</ref> برخی از این آیات عبارتند از: | هفت [[آیه]] در [[قرآن]] با عناوین مختلف «تطفیف»، «بخس»، «نقص» و «اخسار» بر حرمت کم‌فروشی دلالت کرده و از انجام آن نهی کرده‌اند.<ref>سوره اعراف، آیه ۸۵؛ سوره هود، آیات۸۴-۸۵؛ سوره شعراء، آیه ۱۸۳؛ سوره مطففین، آیات ۱-۳؛ سوره الرحمن، آیه ۹؛ سوره شعراء، آیه ۱۸۱.</ref> برخی از این آیات عبارتند از: | ||
*[[سوره مطففین]] با آیه «وَیلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ؛ وای بر کم‌فروشان.» آغاز شده و در دو آیه بعد به بیان اوصاف کم‌فروشان پرداخته است «آنان که چون از مردم کالایی را با پیمانه و وزن می‌ستانند، تمام و کامل می‌ستانند-و چون برای آنان پیمانه و وزن کنند، کم می‌دهند.»<ref>سوره المطففین، آیات ۱-۳.</ref> «ویل» برای وعید و تهدید وضع شده و برای کسی که در هلاکت و عذاب واقع شده است، بکار می‌رود.<ref>شیخ طوسی، تفسیر التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۲۹۵.</ref> برخی نیز گفته‌اند: «ویل» نام مکانی در دوزخ است.<ref>اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۸۸.</ref> «مُطّفِف» (کم‌فروش) از ماده «تطفیف» و در اصطلاح | *[[سوره مطففین]] با آیه «وَیلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ؛ وای بر کم‌فروشان.» آغاز شده و در دو آیه بعد به بیان اوصاف کم‌فروشان پرداخته است «آنان که چون از مردم کالایی را با پیمانه و وزن می‌ستانند، تمام و کامل می‌ستانند-و چون برای آنان پیمانه و وزن کنند، کم می‌دهند.»<ref>سوره المطففین، آیات ۱-۳.</ref> «ویل» برای وعید و تهدید وضع شده و برای کسی که در هلاکت و عذاب واقع شده است، بکار می‌رود.<ref>شیخ طوسی، تفسیر التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۲۹۵.</ref> برخی نیز گفته‌اند: «ویل» نام مکانی در دوزخ است.<ref>اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۸۸.</ref> «مُطّفِف» (کم‌فروش) از ماده «تطفیف» و در اصطلاح به‌معنای کم‌کردن پیمانه و کم‌کشیدن است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۹۰.</ref> | ||
*«أَوْفُواْ الْمِکیالَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیاءهُمْ..؛ پیمانه و ترازو را تمام و کامل بدهید و از اجناس و اموال و حقوق مردم مکاهید.»<ref>سوره الاعراف، آیه ۸۵؛ سوره هود، آیه ۸۵.</ref> «بخسْ» هم معنای «تطفیف» و به معنای کم گذاشتن و کاستن حق دیگری از روی ظلم است.<ref>اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۰.</ref> | *«أَوْفُواْ الْمِکیالَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیاءهُمْ..؛ پیمانه و ترازو را تمام و کامل بدهید و از اجناس و اموال و حقوق مردم مکاهید.»<ref>سوره الاعراف، آیه ۸۵؛ سوره هود، آیه ۸۵.</ref> «بخسْ» هم معنای «تطفیف» و به معنای کم گذاشتن و کاستن حق دیگری از روی ظلم است.<ref>اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۰.</ref> | ||
*«وَلاَ تَنقُصُواْ الْمِکیالَ وَالْمِیزَانَ..؛ از پیمانه و ترازو مکاهید.»<ref>سوره هود، آیه ۸۴.</ref> | *«وَلاَ تَنقُصُواْ الْمِکیالَ وَالْمِیزَانَ..؛ از پیمانه و ترازو مکاهید.»<ref>سوره هود، آیه ۸۴.</ref> | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
*[[شیخ صدوق]] در کتاب [[عیون اخبار الرضا|عیون اخبار الرضا(ع)]] روایتی نقل می‌کند که در آن، [[امام رضا(ع)]] کم‌گذاشتن و کاستن از پیمانه و ترازو را از [[گناهان کبیره]] برشمرده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۳۴.</ref> | *[[شیخ صدوق]] در کتاب [[عیون اخبار الرضا|عیون اخبار الرضا(ع)]] روایتی نقل می‌کند که در آن، [[امام رضا(ع)]] کم‌گذاشتن و کاستن از پیمانه و ترازو را از [[گناهان کبیره]] برشمرده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۳۴.</ref> | ||
*[[شیخ صدوق]] در کتاب [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]] روایتی از [[امام باقر(ع)]] نقل کرده است که «[[پیامبر(ص)]] فرمود:...در هیچ قومی فحشا به صورت آشکار و علنی انجام نگرفت، مگر این که طاعون و دردهایی که در پیشینیان نبوده است، بین آنان شایع می‌شود، در پیمانه و وزن کم فروشی نمی‌کنند، مگر این که به قحطی، سختی مخارج و ستم سلطان دچار می‌شوند...»<ref>شیخ صدوق، ثواب | *[[شیخ صدوق]] در کتاب [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]] روایتی از [[امام باقر(ع)]] نقل کرده است که «[[پیامبر(ص)]] فرمود:...در هیچ قومی فحشا به صورت آشکار و علنی انجام نگرفت، مگر این که طاعون و دردهایی که در پیشینیان نبوده است، بین آنان شایع می‌شود، در پیمانه و وزن کم فروشی نمی‌کنند، مگر این که به قحطی، سختی مخارج و ستم سلطان دچار می‌شوند...»<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۵۲.</ref> | ||
===اجماع=== | ===اجماع=== | ||
بنا به گفته [[آیت الله خویی]]، قاطبه [[مسلمان|مسلمین]] کم‌فروشی را حرام دانسته‌اند.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۴.</ref> [[علامه حلی]] در [[تذکره الفقها]] برای حرمت کم‌فروشی ادعای [[اجماع]] کرده است.<ref>حلی، تذکره الفقها، ۱۴۲۲ق، ج۱۲، ص۱۴۸.</ref> [[صاحب مفتاح الکرامه]] نیز اجماع فقها را یکی از ادله حرمت کم‌فروشی دانسته است.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱۲، ص۲۹۹.</ref> | بنا به گفته [[آیت الله خویی]]، قاطبه [[مسلمان|مسلمین]]، کم‌فروشی را حرام دانسته‌اند.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۴.</ref> [[علامه حلی]] در [[تذکره الفقها]] برای حرمت کم‌فروشی ادعای [[اجماع]] کرده است.<ref>حلی، تذکره الفقها، ۱۴۲۲ق، ج۱۲، ص۱۴۸.</ref> [[صاحب مفتاح الکرامه]] نیز اجماع فقها را یکی از ادله حرمت کم‌فروشی دانسته است.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱۲، ص۲۹۹.</ref> | ||
[[آیت الله میرزا جواد تبریزی]] اجماع ادعا شده در این مساله را [[اجماع مدرکی]]{{یادداشت|اجماع مدرکی، اجماعی است که مدرک آن معلوم است؛ یعنی اتفاق فقها بر یک مسئله بخاطر آن است که در مورد آن مسئله، دلیلی مانند روایت وجود دارد یا احتمال وجود آن داده می‌شود و در این صورت لازم است به آن دلیل یا روایت رجوع شود و اگر معتبر باشد طبق آن باید فتوا داده شود. این اجماع به جهت آن که کاشف از قول معصوم نیست، برخی آن را معتبر ندانسته‌اند.(ایروانی، الحلقة الثالثة فی أسلوبها الثانی، المحبین للطباعة والنشر، ج۲، ص۵۳.)}} دانسته و آن را فاقد اعتبار می‌داند.<ref>تبریزی، ارشاد | [[آیت الله میرزا جواد تبریزی]] اجماع ادعا شده در این مساله را [[اجماع مدرکی]]{{یادداشت|اجماع مدرکی، اجماعی است که مدرک آن معلوم است؛ یعنی اتفاق فقها بر یک مسئله بخاطر آن است که در مورد آن مسئله، دلیلی مانند روایت وجود دارد یا احتمال وجود آن داده می‌شود و در این صورت لازم است به آن دلیل یا روایت رجوع شود و اگر معتبر باشد طبق آن باید فتوا داده شود. این اجماع به جهت آن که کاشف از قول معصوم نیست، برخی آن را معتبر ندانسته‌اند.(ایروانی، الحلقة الثالثة فی أسلوبها الثانی، المحبین للطباعة والنشر، ج۲، ص۵۳.)}} دانسته و آن را فاقد اعتبار می‌داند.<ref>تبریزی، ارشاد الطالب، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۱۳۲.</ref> از نظر او حرمت کم‌فروشی با تمسک به آیات، روایات و عقل، اثبات می‌شود.<ref>تبریزی، ارشاد الطالب، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۱۳۲.</ref> | ||
===عقل=== | ===عقل=== | ||
[[دلیل عقلی]] برای اثبات حرام بودن کم‌فروشی به این صورت است که کم‌فروشی ظلم است و ظلم از نظر [[عقل]] قبیح بوده در نتیجه کم‌فروشی قبیح می‌باشد.<ref>ذهنی تهرانی، تشریح المطالب، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۴۲۷.</ref> | [[دلیل عقلی]] برای اثبات حرام بودن کم‌فروشی به این صورت است که کم‌فروشی ظلم است و ظلم از نظر [[عقل]] قبیح بوده در نتیجه کم‌فروشی قبیح می‌باشد.<ref>ذهنی تهرانی، تشریح المطالب، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۴۲۷.</ref> | ||
بنا به گفته [[آیت الله خویی]] عقل به نحو مستقل بر حرمت کم‌فروشی حکم می‌کند.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[سید تقی طباطبایی قمی]] عقل را ناتوان از اثبات [[احکام شرعی]] دانسته و بر این باور است که احکام شرعی تابع ملاکاتی است که فقط [[شارع]] به آنها علم دارد.<ref>طباطبایی قمی، | بنا به گفته [[آیت الله خویی]] عقل به نحو مستقل بر حرمت کم‌فروشی حکم می‌کند.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[سید تقی طباطبایی قمی]] عقل را ناتوان از اثبات [[احکام شرعی]] دانسته و بر این باور است که احکام شرعی تابع ملاکاتی است که فقط [[شارع]] به آنها علم دارد.<ref>طباطبایی قمی، عمدة المطالب، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۸.</ref> از نظر او حرمت کم‌فروشی فقط با تمسک به [[آیات]] و [[روایات]] ثابت می‌شود.<ref>طباطبایی قمی، عمدة المطالب، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۸.</ref> | ||
==مصادیق کم‌فروشی== | ==مصادیق کم‌فروشی== | ||
*بنا به گفته [[شیخ انصاری]]، حکم کم‌فروشی به کالاها و اجناسی که با پیمانه و وزن معامله می‌شوند، اختصاص ندارد؛ بلکه شامل کالاهای قابل شمارش (معدود) و متری (مذروع) نیز می‌شود.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۹. </ref> [[آیت الله خویی]] معتقد است که «تطفیف» (کم‌فروشی) بر هر نوع کاستن و کم‌گذاشتن حقوق و اموال دیگران از روی خیانت و ظلم اطلاق می‌شود و این که در آیات و روایات «پیمانه» و «میزان» بکار رفته است از باب غلبه است و به این معنا نیست که فقط به کالاهایی که با پیمانه و وزن معامله می‌شوند، اختصاص دارد.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۶.</ref> | *بنا به گفته [[شیخ انصاری]]، حکم کم‌فروشی به کالاها و اجناسی که با پیمانه و وزن معامله می‌شوند، اختصاص ندارد؛ بلکه شامل کالاهای قابل شمارش (معدود) و متری (مذروع) نیز می‌شود.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۹. </ref> [[آیت الله خویی]] معتقد است که «تطفیف» (کم‌فروشی) بر هر نوع کاستن و کم‌گذاشتن حقوق و اموال دیگران از روی خیانت و ظلم اطلاق می‌شود و این که در آیات و روایات «پیمانه» و «میزان» بکار رفته است از باب غلبه است و به این معنا نیست که فقط به کالاهایی که با پیمانه و وزن معامله می‌شوند، اختصاص دارد.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۸۶.</ref> | ||
*برخی از فقها و محققین، با استفاده از [[الغای خصوصیت]]، حکم حرمت را به تمام موارد و مصادیقی که شخص، کار یا جنس یا وقت را ناتمام کند و از آن بکاهد، تعمیم داده‌اند.<ref>ایزدی‌فرد، حسین کاویار، «بررسی فقهی کم‌فروشی در معاملات»، ص۱۱۳.</ref> طبق دیدگاه [[ | *برخی از فقها و محققین، با استفاده از [[الغای خصوصیت]]، حکم حرمت را به تمام موارد و مصادیقی که شخص، کار یا جنس یا وقت را ناتمام کند و از آن بکاهد، تعمیم داده‌اند.<ref>ایزدی‌فرد، حسین کاویار، «بررسی فقهی کم‌فروشی در معاملات»، ص۱۱۳.</ref> طبق دیدگاه [[آیت‌الله مکارم شیرازی]] هرچند آیات مورد بحث در مورد کم‌فروشی در تجارت و مسائل مالی سخن می‌گوید؛ ولی این [[گناه]] بزرگ، اختصاص به مسائل اقتصادی ندارد؛ بلکه هرکس مسئولیتی داشته باشد و در حوزه مسئولیت خود کم کاری کند، شامل او نیز می‌شود و براین اساس موارد زیر به عنوان نمونه، مشمول حکم کم‌فروشان است: | ||
*اگر معلّمی به‌اندازه کافی مطالعه نکند، یا دیر سر کلاس حاضر شود و زودتر از موعدِ مقرّر کلاس را ترک کند. | *اگر معلّمی به‌اندازه کافی مطالعه نکند، یا دیر سر کلاس حاضر شود و زودتر از موعدِ مقرّر کلاس را ترک کند. | ||
*اگر کارمندی به جای پرداختن به کارهای اداری به کارهای شخصی خود بپردازد یا اوقات خود را به پر کردن جدول و سایر کارهای تفریحی بگذراند، یا برخورد مناسبی با ارباب رجوع نداشته باشد و بی‌جهت انجام کار آنها را به تأخیر بیندازد. | *اگر کارمندی به جای پرداختن به کارهای اداری به کارهای شخصی خود بپردازد یا اوقات خود را به پر کردن جدول و سایر کارهای تفریحی بگذراند، یا برخورد مناسبی با ارباب رجوع نداشته باشد و بی‌جهت انجام کار آنها را به تأخیر بیندازد. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
*عرضه و فروش کالاهای بسته‌بندی شده که مقدار محتوای مظروف، کمتر از مقدار متعارف یا کمتر از مقداری است که روی ظرف و جلد نوشته شده است، از مصادیق کم‌فروشی در نظر گرفته شده است.<ref>محمدی‌راد و مامقانی، «قلمرو کم‌فروشی در فقه و حقوق ایران»، ص۲۰۸.</ref> | *عرضه و فروش کالاهای بسته‌بندی شده که مقدار محتوای مظروف، کمتر از مقدار متعارف یا کمتر از مقداری است که روی ظرف و جلد نوشته شده است، از مصادیق کم‌فروشی در نظر گرفته شده است.<ref>محمدی‌راد و مامقانی، «قلمرو کم‌فروشی در فقه و حقوق ایران»، ص۲۰۸.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[سوره مطففین]] | * [[سوره مطففین]] | ||
* [[گران‌فروشی]] | * [[گران‌فروشی]] | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||