حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها: تفاوت میان نسخه‌ها

خدیجه(س) دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی، از خاندان قریش<ref>ابن اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۷۸.</ref> و فاطمه بنت زائده بود.<ref> ابن عبدالبر، الاستيعاب، ۱۴۱۲ق، ج‏۴، ص۱۷-۱۸.</ref> سال تولد او را پانزده سال قبل از [[عام الفیل]] گفته‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۱۳، شماره ۴۰۹۶.</ref>

درباره سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص)، دیدگاه‌های مختلفی از ۲۵ سال تا ۴۶ سال مطرح شده است. بسیاری سن خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص)، ۴۰ سال دانسته‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸ ، ص۱۷۴؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸ و ج۹، ص۴۵۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> اما [[حدیث|روایات]] دیگری نیز در این باره وجود دارد.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۷.</ref> منابع تاریخی سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) را ۲۵<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۲؛ البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۹۴: «‌وکان عمرها إذ ذاک خمسا و ثلاثین و قیل خمسا و عشرین سنه»؛ بلاذری انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸.</ref>،۲۸ <ref> حاکم نیشابوری، مستدرک، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۰۰: «و کان لها یوم تزوجها ثمان و عشرون سنة»؛ دولابی، الذریة الطاهرة النبویة، ۱۴۰۷ق، ص۵۲ </ref>،۳۰ <ref>عاملی، الصحیح، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۱۵. به نقل از تهذیب تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref>،۳۵ <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۵؛ ابن هشام، السیرة النبویة، بیروت، ج۱، ص۲۶۵.</ref>،۴۴ ،۴۵ <ref>ابن منظور، مختصر تاریخ دمشق لابن عساکر، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص ۲۷۴.</ref> و یا ۴۶ سال<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸.</ref> دانسته‌اند.

دست یافتن به سن دقیق حضرت خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) دشوار است. با این وصف با در نظر گرفتن این که مدت زندگی مشترک پیامبر(ص) با خدیجه(س) ۲۵ سال بوده است (۱۵ سال، قبل از بعثت <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۵؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۲.</ref> و ۱۰ سال، بعد از بعثت)، و منابع تاریخی نیز سن خدیجه(س) هنگام وفات را ۶۵ سال یا بنابر ترجیح [[بیهقی]] ۵۰ سال گفته‌اند، به احتمال قوی سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) مطابق با یکی از این دو قول، ۴۰ یا ۲۵ سال بوده است. اگر خدیجه(س) هنگام وفات، ۵۰ ساله بوده، هنگام ازدواج باید ۲۵ ساله بوده باشد، نظری که برخی محققان آن را ترجیح داده‎ اند.<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۱؛ عاملی، الصحیح، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref> با توجه به این نکته که [[قاسم فرزند پیامبر|قاسم]] از خدیجه(س)، بعد از [[بعثت]] از دنیا رفته است،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۴.</ref> بدان معنی است که قاسم باید حداقل در ۵۵ سالگی خدیجه(س) یا بعد از آن به دنیا آمده باشد.

همه فرزندان پیامبر(ص) به‌جز [[ابراهیم پسر پیامبر|ابراهیم]] از خدیجه هستند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸ ، ص۱۷۴؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۴.</ref> طبق نقل مشهور، تعداد فرزندان پیامبر و خدیجه شش فرزند بوده است،<ref>ابن‌ سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۴؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۴.</ref> دو پسر به نام‌های [[قاسم پسر پیامبر|قاسم]] و [[عبدالله پسر پیامبر|عبدالله]] و چهار دختر به نام‌های [[زینب دختر پیامبر|زینب]]، [[رقیه دختر پیامبر (ص)|رقیه]]، [[ام‌کلثوم دختر پیامبر|ام کلثوم]] و [[فاطمه(س)]].<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۲، ص۳۰۲.</ref>

برخی از منابع، هفت یا هشت فرزند برای خدیجه از پیامبر نام برده‌اند؛<ref>ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۸۱.</ref> برای مثال، ابن اسحاق، ابن هشام، و [[کلینی]] می‌گویند که رسول خدا سه پسر از خدیجه داشت، قاسم پیش از [[بعثت]] و طیب و سپس طاهر بعد از بعثت به دنیا آمدند.<ref>ابن هشام، سیرة النبی، بیروت، ج ۱، ص ۲۰۶.</ref> برخی از مورخان علت اختلاف در تعداد فرزندان پیامبر(ص) از خدیجه(س) را اشتباه بین اسم و لقب فرزندانِ آنها دانسته‌اند؛ زیرا عبدالله را به دلیل ولادتش بعد از بعثت پیامبر(ص) و ظهور اسلام، طیب و طاهر لقب داده بودند<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۲، ص۳۰۲.</ref> و عده‌ای گمان کرده‌اند که طیب و طاهر اسم دیگر فرزندان پیامبر هستند.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.</ref>

===دخترخوانده‌های پیامبر(ص)===

[[ابوالقاسم کوفی]]، عالم شیعی قرن چهارم و [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، از محققان شیعی قرن پانزدهم قمری، بر این باورند که زینب، رقیه و ام کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند؛ بلکه [[دخترخوانده|دخترخوانده‌های]] آنها بوده‌اند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸؛ عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق، ص۷۷-۷۹؛ کوفی الاستغاثه، ج۱، ص۶۸.</ref> جعفر مرتضی کتاب «''بنات النبی اَم رَبائبُه؟''» (دختران پیامبر یا دخترخوانده‌های او؟) را برای اثبات همین مطلب نوشته است.<ref>نگاه کنید به عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق.</ref>

===فرزندان خدیجه از ازدواج های قبلی===

همچنین در برخی منابع گفته شده است خدیجه پیش از پیامبر(ص) دو بار ازدواج کرده بوده و از این ازدواج‌ها، فرزندانی نیز داشته است<ref>ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۷۱؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج ۶، ص۳۰۸- ۳۰۹.</ref> و [[هند بن ابی‌هاله]] را پسر خدیجه از شوهر سابقش معرفی می‌کنند.<ref> امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۳۰۸-۳۰۹.</ref> در مقابل [[ابن شهر آشوب]] از چندین تن از عالمان نقل کرده که خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر(ص) دوشیزه بوده و پیش از آن ازدواج نکرده بود.<ref>ابن شهرآشوب، المناقب، قم، ج۱، ص۱۵۹.</ref>

مورخانی همچون بلاذری<ref>بلاذری، أنساب‏ الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۱.</ref> و [[کاتب واقدی|ابن‌سعد (کاتب واقدی)]] <ref>ابن‌سعد، الطبقات‏ الكبرى، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۵.</ref> در [[قرن سوم]]، ابن‌عبدالبر در قرن پنجم<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref>،‌ و [[ابن‌خلدون]] در [[قرن هشتم]]<ref>ابن خلدون، تاریخ‏ ابن‏‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۱۰.</ref>، حضرت خدیجه را [[اولین مسلمان]] معرفی کرده‌اند. همچنین برخی مورخان [[اجماع|اجماع مسلمانان]] را بر این دانسته‌اند که حضرت خدیجه اولین ایمان آورنده به پیامبر اسلام بوده است.<ref>ابن‌اثیر، الكامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۷.</ref>

منابع همچنین در تعیین مصادیق السّابقون در اسلام، خدیجه(س) و [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] را اولین ایمان‌آورندگان برشمرده‌اند.<ref>مقریزی، امتاع الاسماء، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۸۸ .</ref> این منابع همچنین به پیشگامی خدیجه(س) به همراه علی (ع) در برپایی [[نماز]] به همراه پیامبر(ص) اشاره کرده و آنان را اولین نمازگزاران در اسلام معرفی کرده‌اند.<ref>ابن اثیر جزری، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج‏۶، ص۷۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۸۹</ref>

در ماجرای محاصره [[شعب ابی‌طالب]]، اموال حضرت خدیجه(س) در حمایت از بنی‌هاشم مصرف شد، تا آنجا که در روایت آمده است: «‌[[ابوطالب]] و خدیجه(س) همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره‌شدگان [[انفاق]] نمودند.» <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۶.</ref> در جریان محاصره شعب ابی‌طالب، [[حکیم بن حزام]] برادرزاده خدیجه (س)، شترها را می‌آورد و با آن شترها، گندم و خرما را حمل می‌کرد و با زحمت و خطر زیاد، آنها را به [[بنی‌هاشم]] می‌رساند.<ref> ابن هشام، السیرة النبویة، بیروت، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> خدا این کار خدیجه(س) را در ردیف نعمت‌ها و مواهب بزرگ خود به بنده برگزیده‌اش محمد(ص) برشمرد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۴۲۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، قم، ج۳، ص۳۲۰.</ref> پیامبر(ص) نیز همواره از بخشندگی و ایثار ایشان، با عظمت و بزرگی یاد می‌کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج‏۴، ص۱۸۱۷.</ref>

خدیجه را بانویی شریف، ثروتمند و دارای اعتبار در روزگار خود معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱. </ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]] در روایتی از پیامبر (ص)، سرور زنان جهان را خدیجه(س)، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[مریم دختر عمران|مریم]] و [[آسیه همسر فرعون|آسیه]] معرفی نموده است.<ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹. </ref> همچنین پیامبر (ص)، خدیجه(س) را از زنان کامل در جهان <ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹.</ref> و نیز از بهترین زنان معرفی کرده است.<ref> مقریزی، إمتاع‏ الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۵، ص۶۰.</ref> در منابع اسلامی، از خدیجه با القابی همچون طاهره، زکیه، مرضیه، صِدّیقه، سیده نساء قریش<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، مقدمه کتاب، ص۱۶.</ref>، خیرالنساء<ref>ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج‏۶، ص۸۳.</ref> و بانوی بلندمرتبه<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۸۹.</ref> و نیز با کنیه‌ [[ام المؤمنین]] یاد شده است.<ref>سیلاوی، الأنوار الساطعة، ۱۴۲۴ق، ص۲۴.</ref>

* ابن هشام‏، السيرة النبوية، بيروت‏، دار المعرفة، بی‌تا.

* بیهقی، احمد بن حسين، دلائل النبوة، تحقيق عبد المعطى قلعجى، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۰۵ق.  

* حاکم نیشابوری، مستدرک، تحقيق مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية،الطبعة: چاپ اول، ۱۴۱۱ق.

* عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبي الأعظم، بیروت، دار الهادی، ۱۴۱۵ق.  

* یعقوبی، احمد بن أبى‌يعقوب بن جعفر بن وهب، تاريخ اليعقوبى، بيروت ، دار صادر، بى‌تا.