Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۸۰۳
ویرایش
imported>Naimi (←جنگ) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
}} | }} | ||
{{الگو:امام علی}} | {{الگو:امام علی}} | ||
'''جنگ نهروان'''؛ از جنگهای دوره [[خلافت]] [[امام علی]](ع) است که بعد از [[جنگ صفین]] و در پی ماجرای [[حکمیت]] در [[صفر]] سال ۳۸ق. روی داد. یک سوی این جنگ، گروه موسوم به [[مارقین]] یا [[خوارج]] بودند. در | '''جنگ نهروان'''؛ از جنگهای دوره [[خلافت]] [[امام علی]](ع) است که بعد از [[جنگ صفین]] و در پی ماجرای [[حکمیت]] در [[صفر]] سال ۳۸ق. روی داد. یک سوی این جنگ، گروه موسوم به [[مارقین]] یا [[خوارج]] بودند. در این جنگ، خوارج شکست سختی از سپاه امام علی(ع) خوردند و گفتهاند کمتر از ده نفر از خوارج توانستند از معرکه فرار کنند که یکی از آنان [[عبدالرحمن بن ملجم مرادی]]، قاتل [[امیرالمؤمنین(ع)]] بود. | ||
==پیدایش خوارج== | ==پیدایش خوارج== | ||
بنابر پارهای روایات، خوارج هنگام [[جنگ جمل]] و بعد در جنگ صفین و پیش از [[حکمیت|واقعه حکمیت]]، در سپاه علی بن ابی طالب حضور داشتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۳۴۹؛ طبری، تاریخ، ج ۴، ص ۵۴۱</ref> معمولا ظهور آنان را به پس از حادثه حکمیت بازمیگردانند. پارهای روایات نیز ظهور خوارج را پس از اعلان رأی حکمین دانستهاند. | بنابر پارهای روایات، خوارج هنگام [[جنگ جمل]] و بعد در جنگ صفین و پیش از [[حکمیت|واقعه حکمیت]]، در سپاه علی بن ابی طالب حضور داشتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۳۴۹؛ طبری، تاریخ، ج ۴، ص ۵۴۱</ref> معمولا ظهور آنان را به پس از حادثه حکمیت بازمیگردانند. پارهای روایات نیز ظهور خوارج را پس از اعلان رأی حکمین دانستهاند. | ||
پس از آنکه در صفین، سپاه معاویه قرآنها را بر سر نیزه کردند و پیشنهاد رجوع به حکم [[قرآن]] دادند، علیرغم مخالفت امام، بیشتر سپاهیان خواستار حکمیت شدند. تحمل خسارت جانی و خستگی<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۴۸۴؛ ابنقتیبه، الامامة و السیاسة، المعروف بتاریخ الخلفاء، ج ۱، ص ۱۰۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۰</ref> و از سوی دیگر بافت قبیلهای، سطحینگری اعراب بدوی در سپاه امام، نیرنگ دشمن را کارساز کرد.<ref> جعفر سبحانی، بحوث فی الملل و | پس از آنکه در صفین، سپاه معاویه قرآنها را بر سر نیزه کردند و پیشنهاد رجوع به حکم [[قرآن]] دادند، علیرغم مخالفت امام، بیشتر سپاهیان خواستار حکمیت شدند. تحمل خسارت جانی و خستگی<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۴۸۴؛ ابنقتیبه، الامامة و السیاسة، المعروف بتاریخ الخلفاء، ج ۱، ص ۱۰۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۰</ref> و از سوی دیگر بافت قبیلهای، سطحینگری اعراب بدوی در سپاه امام، نیرنگ دشمن را کارساز کرد.<ref> جعفر سبحانی، بحوث فی الملل و النحل، ج ۵، ص ۷۵</ref> | ||
گروهی از یاران امام از همان آغاز با حکمیت مخالفت کردند و آن را به منزله [[ارتداد|برگشت از دین]] و شک در ایمان شمردند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۴۸۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۱-۱۱۲</ref> برخی نیز بعدا به استناد دو آیه قرآن (مائده:۴۴؛ حجرات:۹) خواهان ادامه جنگ با [[معاویه]] شدند و پذیرش حکمیت را [[کفر]] دانسته و از آن توبه کردند. آنان از امام خواستند از این کفر توبه کند و شروطی که با معاویه نهاده است، نقض کند. اما امام نقض حکمیت را نپذیرفت و فرمود: ما چیزی را پذیرفتهایم که نمیتوانیم آن را نقض کنیم.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۵۹</ref>. همچنین امام(ع)درباره حکمیت فرمود: من از آغاز با این حکمیت مخالف بودم، بعد نیز که به اجبار مردم به آن تن دادم، شرط کردم که اگر آنها به کتاب خدا حکم کردند، به حکمشان پایبند باشم، زیرا در اصل، ما حکمیت [[قرآن]] را پذیرفتهایم نه حکمیت مردم را. به علاوه امام(ع) تصمیم خود را دایر بر ادامه جنگ با شام پس از جمع آوری [[خراج]] اعلام کرد.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۴۹</ref>پس از توقف جنگ صفین و بازگشت امام به کوفه و معاویه به [[شام]]، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به قریه حروراء نزدیک [[کوفه]] رفتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۵۱۳-۵۱۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۴، ۱۲۲؛ طبری، تاریخ، ج ۵، ص ۶۳، ۷۲، ۷۸؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص ۱۴۴</ref> بدین گونه گروهی به نام خوارج ظهور کردند. | گروهی از یاران امام از همان آغاز با حکمیت مخالفت کردند و آن را به منزله [[ارتداد|برگشت از دین]] و شک در ایمان شمردند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۴۸۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۱-۱۱۲</ref> برخی نیز بعدا به استناد دو آیه قرآن (مائده:۴۴؛ حجرات:۹) خواهان ادامه جنگ با [[معاویه]] شدند و پذیرش حکمیت را [[کفر]] دانسته و از آن توبه کردند. آنان از امام خواستند از این کفر توبه کند و شروطی که با معاویه نهاده است، نقض کند. اما امام نقض حکمیت را نپذیرفت و فرمود: ما چیزی را پذیرفتهایم که نمیتوانیم آن را نقض کنیم.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۵۹</ref>. همچنین امام(ع)درباره حکمیت فرمود: من از آغاز با این حکمیت مخالف بودم، بعد نیز که به اجبار مردم به آن تن دادم، شرط کردم که اگر آنها به کتاب خدا حکم کردند، به حکمشان پایبند باشم، زیرا در اصل، ما حکمیت [[قرآن]] را پذیرفتهایم نه حکمیت مردم را. به علاوه امام(ع) تصمیم خود را دایر بر ادامه جنگ با شام پس از جمع آوری [[خراج]] اعلام کرد.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۴۹</ref>پس از توقف جنگ صفین و بازگشت امام به کوفه و معاویه به [[شام]]، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به قریه حروراء نزدیک [[کوفه]] رفتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص ۵۱۳-۵۱۴؛ احمد بن یحیی بلاذری، جُمَل من انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۱۴، ۱۲۲؛ طبری، تاریخ، ج ۵، ص ۶۳، ۷۲، ۷۸؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص ۱۴۴</ref> بدین گونه گروهی به نام خوارج ظهور کردند. | ||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
همان گونه که از اسامی این افراد برمیآید، از مشاهیر [[عراق]]، کسی در میان آنها نبود. بر عکس آنها نوعا از قبایل بدوی همانند بکر بن وائل و [[بنی تمیم]] بودند.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۵۰</ref> | همان گونه که از اسامی این افراد برمیآید، از مشاهیر [[عراق]]، کسی در میان آنها نبود. بر عکس آنها نوعا از قبایل بدوی همانند بکر بن وائل و [[بنی تمیم]] بودند.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۵۰</ref> | ||
==شورش خوارج== | ==شورش خوارج== | ||
خوارج در شوال سال ۳۷ق در منزل زید بن حصین جمع شده و عبدالله بن وهب راسبی را به رهبری خود انتخاب کردند و بدین ترتیب اوضاع سیاسی و نظامی خود را سامان دادند. آنان پس از حکمیت، ماندن در کوفه را جایز ندانسته و تصمیم گرفتند به مدائن هجرت کنند، اما برخی از آنان رفتن به [[مدائن]] را به دلیل حضور [[شیعیان]] امام علی(ع) صلاح ندانسته و نهروان را به عنوان مقصد خود برگزیدند.<ref>دینوری، اخبارالطوال، صص ۲۰۳-۲۰۴.</ref> | |||
در همین ایام بود که نتیجه حکمیت مشخص شده و علی(ع) مخالفت خود را با آن ابراز داشت و پیروان خود را برای جنگ با معاویه به اردوگاه فراخواند. وی برای خوارج نیز پیام فرستاده و آنان را جهت حضور در جنگ فراخواند که این دعوت با پاسخ منفی این گروه مواجه گردید.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۶۶.</ref> | |||
خوارج در راه نهروان جنایات بسیار کرده و افراد زیادی را به قتل رساندند که از جمله آنها میتوان به [[عبدالله بن خباب بن ارت]] که پدرش از اصحاب [[پیامبر]] اسلام بود، اشاره کرد، خوارج وی را به همراه همسرش و جنینی که باردار بود به روشی بیرحمانه کشتند. اخبار این جنایات به امام رسید و وی لشکریان را از اردوی جنگ با معاویه به سمت نهروان هدایت کرد.<ref>طبری، تاریخ، ج ۵، ص ۸۰-۹۲.</ref> | |||
خوارج در راه نهروان جنایات بسیار کرده و افراد زیادی را به قتل رساندند که از جمله آنها | |||
==جنگ== | ==جنگ== | ||
اعتراضات خوارج تا شش ماه پس از صفین ادامه داشت و به همین جهت علی(ع) [[عبدالله بن عباس]] و [[صعصعة بن صوحان]] را برای گفتگو نزد آنها فرستاد. آنان تسلیم خواسته این دو نفر برای بازگشتن به جماعت نشدند. پس از آن امام(ع) از آنها خواست تا دوازده نفر را معین کرده و خود نیز همین تعداد را جدا کرده و با آنها به گفتگو نشست.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۵۲.</ref> | |||
علی(ع) نامهای نیز به سران خوارج نوشت و از آنها دعوت کرد که به سوی مردم بازگردند اما عبدالله بن وهب با یادآوری حوادث صفین تاکید کرد که علی(ع) از دین خارج شده و باید توبه نماید. امام پس از این نیز بارها توسط افرادی همچون [[قیس بن سعد|قیس بن سعد]]، [[ابو ایوب انصاری|ابو ایوب انصاری]] خوارج را به سمت خود فراخوانده، به آنها امان داد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۷۰.</ref> وی پس از آنکه از تسلیم خوارج ناامید گردید، سپاه خود را که مشتمل بر چهارده هزار نفر بود در مقابل آنها قرار داد و نبرد آغاز گردید، در حالیکه علی(ع) تاکید کرد که سپاه وی آغازگر نبرد نباشند تا اینکه سرانجام نهروانیان جنگ را شروع کردند.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص ۲۱۰.</ref> | |||
علی (ع) نامهای نیز به سران خوارج نوشت و از آنها دعوت کرد که به سوی مردم بازگردند اما عبدالله بن وهب با یادآوری حوادث صفین تاکید کرد که علی (ع) از دین خارج شده و باید توبه نماید. امام پس از این نیز بارها توسط افرادی همچون [[قیس بن سعد |قیس بن سعد]]، [[ابو ایوب انصاری |ابو ایوب انصاری]] خوارج را به سمت خود فراخوانده، به آنها امان داد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، | |||
==تعداد سپاهیان خوارج== | ==تعداد سپاهیان خوارج== | ||
در پی رفتار مسالمت آمیز علی(ع) قبل از آغاز جنگ و دادن امان به خوارج و دعوتشان به بازگشت، تعدادی از این سپاه جدا شدند به عنوان مثال [[فروه بن نوفل|فروه بن نوفل]] و پانصد نفر دیگر از این افراد بودند.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص ۲۱۰.</ref> بنابر روایات تاریخی از چهار هزار خارجی، تعداد افرادی که برای مبارزه در برابر لشکر علی(ع) باقی ماندند تنها هزار هشتصد نفر سواره و هزار و پانصد نفر پیاده بودند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۷۱.</ref> | |||
در پی رفتار مسالمت آمیز علی (ع) قبل از آغاز جنگ و دادن امان به خوارج و دعوتشان به بازگشت، تعدادی از این سپاه جدا شدند به عنوان مثال [[فروه بن نوفل |فروه بن نوفل]] و پانصد نفر دیگر از این افراد بودند.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص | |||
==نتیجه جنگ== | ==نتیجه جنگ== | ||
با آغاز جنگ به سرعت تمامی خوارج کشته و یا زخمی شدند، زخمیها به تعداد چهارصد نفر، به خانواده هایشان تحویل داده شدند، در مقابل از سپاه علی(ع) تعدادی کمتر از ده نفر کشته داشت، از اجتماع خوارج در نهروان کمتر از ۱۰ نفر فرار کردند که یکی از آنان عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل امام علی(ع) بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، صص ۳۷۳-۳۷۵.</ref> | |||
با آغاز جنگ به سرعت تمامی خوارج کشته و یا زخمی شدند، زخمیها به تعداد چهارصد نفر، به خانواده هایشان تحویل داده شدند، در مقابل از سپاه علی (ع) تعدادی کمتر از ده نفر کشته داشت، از اجتماع خوارج در نهروان کمتر از ۱۰ نفر فرار کردند که یکی از آنان عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل امام علی(ع) بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
==منابع == | ==منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} |