سرمه کشیدن: تفاوت میان نسخه‌ها

برای سرمه کشیدن در فقه احکامی ذکر شده است. عده‌ای از [[فقها]]‌ آن را از زینت‌های ممنوعه زنان در برابر [[نامحرم]] ندانسته‌اند، سرمه کشیدن برای روزه‌دار در صورتی که بو یا مزه آن به حلق برسد [[مکروه]] است. همچنین عده‌ای آن را مانع رسیدن آب [[وضو]] به بدن می‌دانند. فقها اکتحال را از محرمات [[احرام]] دانسته‌اند.

سرمه کشیدن چشم که به آن در [[فقه]] اکتحال گفته می‌شود،<ref>وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵.</ref> از روش‌های زینت<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج‌۲، ص۹۰۶؛ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج‌۲۲، ص۶۹.</ref> و از اعمال [[مستحب|مستحبی]] است که مردان و زنان به انجام آن سفارش شده‌اند.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۹۶.</ref>  

در منابع اسلامی از سرمه کشیدن به‌عنوان یکی از [[سنت|سنت‌ها]] در [[سیره نبوی]] یاد شده<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۹۶.</ref> و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] نیز بر آن سفارش کرده<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.</ref> و آن را از نشانه‌های [[ایمان]] دانسته<ref>حرعاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۰‌؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> و یاران خود را به سرمه کشیدن تشویق می‌کرده‌اند.<ref>حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref> برخی از کتب روایی، فصلی را به روایات مرتبط با سرمه کشیدن اختصاص داده‌اند.<ref> برای نمونه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.</ref>  

اکتحال در لغت به معنای قرار دادن چیزی بر روی چشم است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج‌۱۱، ص۵۸۴؛ محمود، معجم المصطلحات، ج‌۱، ص۲۷۰.</ref> و یا هر چیز مفیدی که برای درمان روی چشم گذاشته می‌شود.<ref>ازدی، كتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج‏۳، ص۱۱۰۲؛ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج‏۱۵، ص۶۴۹.</ref>  

عده‌ای از [[مجتهد|فقها]] سرمه کشیدن را جزو زینت‌های ممنوعه برای زنان در برابر [[نامحرم]] نمی‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج‌۲، ص۹۲۸-۹۲۹.</ref> همچنین برخی از محققان سرمه کشیدن را از مصادیق «إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها» (زینت‌هایی که پوشاندنشان بر زنان در برابر نامحرم واجب نیست) در آیه «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»<ref>سوره نور، آیه۳۱.</ref> دانسته‌اند<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج‌۵۴، ص۱۵۵.</ref> در [[تفسیر]] آیه مذکور روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۵، ص۵۲۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۴۳۰؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج‌۳، ص۱۹۷.</ref> و [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۰۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۳۳.</ref> که سرمه چشم از زینت‌های ظاهری [[مباح]] برای زنان، معرفی شده است.

در [[حرام]] یا مکروه بودن استفاده از سرمه سیاه در حال [[احرام]] اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳، ج‌۶، ص۶۱۳.</ref> عده‌ای از فقها کشیدن سرمه سیاه در حال احرام را  برای مردان و زنان<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج‌۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref> حرام دانسته‌اند،<ref>وجدانی‌فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵؛ شیخ انصاری، مناسک حج محشی، ۱۴۲۵ق، ص۳۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶؛ وحید خراسانی، مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۴؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> حتی اگر به قصد زینت نباشد.<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج‌۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref> با این حال اگر کسی مجبور به استفاده از سرمه در احرام باشد، حرام نخواهد بود.<ref> امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref>

عده‌ای برای حرمت سرمه کشیدن در حال احرام ادعای شهرت و [[اجماع]] کرده‌اند،<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج‌۶، ص۶۱۳.</ref> هر چند [[شیخ طوسی]] آن را از [[مکروه|مکروهات]] احرام دانسته است.<ref>طوسی، الجمل و العقود، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۶.</ref> در برخی از کتاب‌های روایی همچون [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج‌۱۲، ص۴۶۸.</ref> و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۹، ص۲۱۷.</ref> فصلی به روایات حرام بودن اکتحال در احرام اختصاص یافته است.

بعضی از فقها معتقدند که سرمه کشیدن در حال احرام [[کفاره]] ندارد، اما اگر بوی خوشی داشته باشد بنا بر اقوی کفاره خواهد داشت.<ref>وجدانی‌فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref>

عده‌ای سرمه کشیدن در حال [[روزه]] را جایز و عده‌ای دیگر آن را از [[مبطلات روزه]] دانسته‌اند؛<ref>لاری، مجموعه مقالات، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۱.</ref> اما شماری از فقها معتقدند که سرمه کشیدن روزه‌دار در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد، [[مکروه]] است.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج‌۳، ص۱۷۸؛ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۵.</ref>

در [[حدیث|روایات]] اسلامی به فوائد سرمه برای چشم اشاره<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref> و در پاره‌ای از روایات برای پیشگیری<ref>شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref> و درمان برخی از بیماری‌های چشم سفارش شده است.<ref>ابنا بسطام، طب الأئمة، ۱۴۱۱ق، ص۸۳؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> بر پایه روایتی که از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده، سرمه کشیدن در شب برای بدن مفید و در روز زینت است.<ref> عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج‌۲، ص۹۰۶؛ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج‌۱، ص۴۶۱.</ref> همچنین در روایتی دیگر، کمک به رشد مو، جلوگیری از ریزش اشک زیاد، گوارایی آب دهان و جلای چشم از فوائد سرمه کشیدن معرفی شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۲؛ شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref>

 

افزایش قدرت [[آمیزش]]،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶</ref> محکمی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و رشد مژه‌ها، تیزبینی چشم،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> در امان ماندن از آب سیاه چشم،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> خارج شدن گرد و خاک از چشم<ref>ابن حیون، دعائم الإسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۴۶.</ref> و آثار معنوی مانند کمک به [[عبادت]] و [[احیا|شب‌زنده‌داری]]،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> سجده‌های طولانی<ref>مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج‌۱، ص۴۶۱.</ref> و نورانیت سیمای انسان<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از دیگر فوائد سرمه کشیدن در روایات است.

در برخی از روایات به جنس سرمه،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.</ref> {{یادداشت|إثمد نوعی سرمه است که در روایات به استفاده از آن سفارش شده است. (برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.) برخی معتقدند إثمد سنگی است که در کوه‌های اصفهان قرار دارد (زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج‏۱۵، ص۶۴۹.) و به کحل اصفهان نیز شناخته می‌شود. (ازدی، كتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج‏۳، ص۱۱۰۲)}} مقدار مصرف<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۹، ص۲۸۷.</ref> و زمان سرمه کشیدن<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> توجه شده و به [[دعا|دعایی]] خاص هم به هنگام سرمه کشیدن اشاره کرده‌اند.<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۷.</ref>

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب،‌ بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۴ق.

* ابنا بسطام، عبدالله و حسین، طبّ الأئمة(ع)، قم، ‌دارالشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.

* زبيدی، محمدمرتضى، تاج‌العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۴ق.

* شیخ صدوق، محمّد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم،‌ دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.

* فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضى‏، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، تهران، مکتبه الصدر، ۱۴۱۵ق.

* قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، ‌دارالکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.

* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق طيّب ‏موسوى جزائرى، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.  

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی،‌ تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار،‌ بیروت، ‌دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

  | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->ندارد