برهان علیت: تفاوت میان نسخه‌ها

[[علامه طباطبایی]] برهانی برای [[بطلان تسلسل]] ارائه کرده است<ref>طباطبایی، نهایة الحکمة، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۴۸ و۶۴۹.</ref> که می‌توان آن را برای اثبات وجود [[خدا]] نیز به کار بست. تقریر این برهان چنین است:

برهان علیت، راه دوم از راه‌های پنج‌گانه توماس آکوئیناس برای اثبات خدا است.<ref>هیک، فلسفه دین،‌ ۱۳۸۱ش، ص۵۳.</ref> تقریر آکوئیناس از این قرار است: هر معلولی علتی دارد. این علت نیز علتی دارد و همینطور یک سلسه علل داریم که یا باید نامتناهی باشند یا به علت اولی (علتی که خود دارای علت نیست) منتهی شود. آکوئیناس وجود سلسله نامتناهی علل را محال می‌شمارد و از این رو به علت اولی معتقد می‌شود که ما او را خدا می‌نامیم.<ref>هیک، فلسفه دین،‌ ۱۳۸۱ش، ص۵۴.</ref>  

برخی نوتومیست‌های معاصر (طرفداران آکوئیناس)، تقریر جدیدی از برهان آکوئیناس ارائه کردند که این تقریر از طریق وجود علت نخستین، وجود جهان را معقول و قابل تبیین می‌داند.<ref>هیک، فلسفه دین،‌ ۱۳۸۱ش، ص۵۴و۵۵.</ref> براساس این تقریر، تبیین هر چیزی وابسته به امور دیگر است و اگر هر یک از این امور، توسط امری دیگری قابل تبیین و فهم باشد، در ورای این مجموعه باید حقیقتی وجود داشته باشد که فی نفسه واضح و بی‌نیاز از توضیح و تبیین است. وجود این حقیقت واضح، تبیین نهایی کل مجموعه خواهد بود و اگر چنین حقیقتی موجود نباشد، جهان نامعقول و بی‌معنا خواهد بود.<ref>هیک، فلسفه دین،‌ ۱۳۸۱ش، ص۵۴و۵۵.</ref>