Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
حلف الفضول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(←سبب شکل‌گیری: ترجمه اشعار) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
==وجه نام‌گذاری== | ==وجه نام‌گذاری== | ||
در وجه نام‌گذاری حلف‌الفضول گفته‌اند چون حلف‌الفضول پس از [[حلف المطیبین]] و [[حلف الاحلاف]] منعقد شد و غیر از این دو پیمان و افزون بر آنها بود، آن را به این نام خواندند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب | در وجه نام‌گذاری حلف‌الفضول گفته‌اند چون حلف‌الفضول پس از [[حلف المطیبین]] و [[حلف الاحلاف]] منعقد شد و غیر از این دو پیمان و افزون بر آنها بود، آن را به این نام خواندند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۳ـ۵۴، ۲۷۹؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸.</ref> | ||
همچنین گفته‌اند این پیمان را به دلیل فضل و برتری آن بر دیگر پیمان‌هایی که تا آن روز میان عرب سابقه داشت، و نیز به دلیل شرافت و فضیلت کسانی که آن را منعقد کردند، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref> | همچنین گفته‌اند این پیمان را به دلیل فضل و برتری آن بر دیگر پیمان‌هایی که تا آن روز میان عرب سابقه داشت، و نیز به دلیل شرافت و فضیلت کسانی که آن را منعقد کردند، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> | ||
این نام‌گذاری را به [[زبیر بن عبدالمطلب]]، که از تیره [[بنی هاشم]] بود، نسبت داده<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref> و گفته‌اند وی این پیمان را برای آنان نوشت و اشعاری در این باره سرود.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب | این نام‌گذاری را به [[زبیر بن عبدالمطلب]]، که از تیره [[بنی هاشم]] بود، نسبت داده<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref> و گفته‌اند وی این پیمان را برای آنان نوشت و اشعاری در این باره سرود.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۱۸۷، ۱۸۹؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰.</ref> برخی نیز گفته‌اند که عرب یا قریش به طور خاص، آن را چنین نامیدند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۴، ۲۷۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶.</ref> | ||
در سبب نام‌گذاری وجوه دیگری نیز مطرح کرده‌اند که چندان مقبول نیست، از جمله گفته‌اند: | در سبب نام‌گذاری وجوه دیگری نیز مطرح کرده‌اند که چندان مقبول نیست، از جمله گفته‌اند: | ||
* در این پیمان، سه تن به نام فَضْل (جمع آن: فُضول) حضور داشتند؛ <ref>برای نمونه رجوع کنید به یعقوبی، | * در این پیمان، سه تن به نام فَضْل (جمع آن: فُضول) حضور داشتند؛ <ref>برای نمونه رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸.</ref> | ||
* هم پیمانان در حلف‌الفضول اموال زائد بر نیاز خویش (= فُضول) را بذل کردند؛ | * هم پیمانان در حلف‌الفضول اموال زائد بر نیاز خویش (= فُضول) را بذل کردند؛ | ||
* آنان کاری را بر عهده گرفتند که بر آنان واجب و لازم نبود؛ | * آنان کاری را بر عهده گرفتند که بر آنان واجب و لازم نبود؛ | ||
* نخستین بار مردانی از [[جرهم|جُرْهُم]]، که نام هایشان مشتق از فَضْل بود، با یکدیگر هم پیمان شدند که از مظلوم حمایت کنند و حق او را بگیرند و این پیمان را، به پیروی از پیمان جرهمی‌ها، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴</ref> | * نخستین بار مردانی از [[جرهم|جُرْهُم]]، که نام هایشان مشتق از فَضْل بود، با یکدیگر هم پیمان شدند که از مظلوم حمایت کنند و حق او را بگیرند و این پیمان را، به پیروی از پیمان جرهمی‌ها، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴.</ref> | ||
== زمان== | == زمان== | ||
گفته‌اند که حلف‌الفضول بیست سال پس از [[عام الفیل]]، در بازگشت قریش از [[جنگ فجار|جنگ فِجار]]، روی داد. جنگ فجار در [[شوال]] و حلف‌الفضول در [[ذیقعده]] روی داد.<ref>ر.ک: ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۷۴، ۱۸۶ـ ۱۸۷؛ قس یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> با این حال، پاره‌ای روایات، زمان بستن این پیمان را پنج سال پیش از بعثت<ref>رک: ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> یا در خردسالی پیامبر نوشته‌اند.<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref> | گفته‌اند که حلف‌الفضول بیست سال پس از [[عام الفیل]]، در بازگشت قریش از [[جنگ فجار|جنگ فِجار]]، روی داد. جنگ فجار در [[شوال]] و حلف‌الفضول در [[ذیقعده]] روی داد.<ref>ر.ک: ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۷۴، ۱۸۶ـ ۱۸۷؛ قس یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> با این حال، پاره‌ای روایات، زمان بستن این پیمان را پنج سال پیش از بعثت<ref>رک: ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> یا در خردسالی پیامبر نوشته‌اند.<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> | ||
== سبب شکل‌گیری == | == سبب شکل‌گیری == | ||
علت شکل‌گیری پیمان جوانمردان، واکنش در برابر ظلم و ستم برخی از [[قریش|قریشیان]] به افراد بی‌یاور در مکه بود.<ref>یعقوبی، | علت شکل‌گیری پیمان جوانمردان، واکنش در برابر ظلم و ستم برخی از [[قریش|قریشیان]] به افراد بی‌یاور در مکه بود.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷.</ref> روزی مردی از زَبیدِ [[یمن]] با کالای خود به مکه رفت. عاص بن وائل سَهْمی (پدر [[عمرو بن عاص]]) کالای وی را خرید، اما در پرداخت قیمت آن تأخیر کرد. مرد یمنی به قریش پناه جست و از آنان خواست تا او را در گرفتن حقّش یاری کنند، اما کسی او را یاری نکرد. از این رو تصمیم گرفت برای احقاق حق و بیان اعتراض خود، بر فراز [[کوه ابوقبیس|کوه ابوقبیس]] (نزدیک [[مسجدالحرام]]) رود. وی در این مکان ایستاد و با صدای بلند این اشعار را خواند: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
{{پایان عربی}} | {{پایان عربی}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
که مضمونش دادخواهی بود.{{یادداشت|اى مردان بداد ستمديده‌اى برسید كه در وسط شهر مكه كالايش را به ستم برده‌اند و دستش از خانه و كسان دور است، و اى مردان به داد مُحرمى برسید که هنوز ژوليده است و عمره‌اش را بجاى نياورده و ميان حِجر (اسماعيل) و حجر الاسود گرفتار است. براستى كه حرمت و احترام براى آن كسى است كه در بزرگوارى تمام باشد، و دو جامۀ فريبكار احترامى ندارد. }}<ref>ابن حبیب، کتاب | که مضمونش دادخواهی بود.{{یادداشت|اى مردان بداد ستمديده‌اى برسید كه در وسط شهر مكه كالايش را به ستم برده‌اند و دستش از خانه و كسان دور است، و اى مردان به داد مُحرمى برسید که هنوز ژوليده است و عمره‌اش را بجاى نياورده و ميان حِجر (اسماعيل) و حجر الاسود گرفتار است. براستى كه حرمت و احترام براى آن كسى است كه در بزرگوارى تمام باشد، و دو جامۀ فريبكار احترامى ندارد. }}<ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۲ـ۵۳، ۱۸۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۹؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷.</ref> | ||
[[زبیر بن عبدالمطلب]]، عموی [[رسول اکرم(ص)]] و از بزرگان و اشراف قریش، نخستین کسی بود که درباره حلف‌الفضول سخن گفت و به آن دعوت کرد.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰</ref> در پی آن، برخی طوایف قریش در [[دار الندوه|دارالنَّدوه]] (که محل حل و عقد امور بود) گرد آمدند و هم سخن شدند که داد مظلوم را از ظالم بگیرند.<ref>مسعودی، مروج، ج۳، ص۹</ref> سپس، به کوشش زبیر بن عبدالمطلب، در خانه عبدالله بن جُدعان تَیمی، یکی از اشراف قریش، گرد آمدند. آنان دست در آب [[زمزم]] فرو کردند (و به قولی دستان خود را بر خاک مالیدند) <ref>ابن حبیب، کتاب | [[زبیر بن عبدالمطلب]]، عموی [[رسول اکرم(ص)]] و از بزرگان و اشراف قریش، نخستین کسی بود که درباره حلف‌الفضول سخن گفت و به آن دعوت کرد.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰.</ref> در پی آن، برخی طوایف قریش در [[دار الندوه|دارالنَّدوه]] (که محل حل و عقد امور بود) گرد آمدند و هم سخن شدند که داد مظلوم را از ظالم بگیرند.<ref>مسعودی، مروج، ج۳، ص۹.</ref> سپس، به کوشش زبیر بن عبدالمطلب، در خانه عبدالله بن جُدعان تَیمی، یکی از اشراف قریش، گرد آمدند. آنان دست در آب [[زمزم]] فرو کردند (و به قولی دستان خود را بر خاک مالیدند) <ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۱۸۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳ـ۲۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> و با یکدیگر پیمان بستند که اگر بر کسی از اهالی مکه یا بیگانه‌ای در این شهر ستمی رود، او را یاری کنند تا حق خود را از ظالم بگیرد، <ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۳.</ref> ظالم را از ظلم باز دارند و از هر منکری نهی کنند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰.</ref> و به تهیدستان در مال و معاش کمک کنند.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۱۸۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> | ||
این پیمان به جهت اهمیت، پیش از اسلام به عنوان مبدأ تاریخ قرار داده شده بود.<ref>مسعودی، | این پیمان به جهت اهمیت، پیش از اسلام به عنوان مبدأ تاریخ قرار داده شده بود.<ref>مسعودی، تنبیه الاشراف، ص۲۰۹.</ref> همچنین برخی حلف‌الفضول را شریف‌ترین پیمانی می‌دانند که تا آن روز میان عرب‌ها وجود داشت.<ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۲، ۱۸۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳.</ref> | ||
== طوایف شرکت‌کننده == | == طوایف شرکت‌کننده == | ||
طوایفی از قریش که در این پیمان حضور داشتند، عبارت بودند از [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷؛ همو، کتاب | طوایفی از قریش که در این پیمان حضور داشتند، عبارت بودند از [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷؛ همو، کتاب المُنَمَّق، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸.</ref> از بنی حارث بن فِهر نیز یادکرده‌اند، <ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۹؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸.</ref> اما درباره حضور آنان در حلف‌الفضول اتفاق نظر وجود ندارد.<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷.</ref> به هر روی، فضل و سبقت در حلف‌الفضول از آنِ بنی هاشم بود.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹.</ref> | ||
بنی عبدشمس و بنی نَوْفَل، از تیره‌های بنی عبدمناف، از این پیمان خارج شدند؛ <ref>رجوع کنید به ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۱۸۶</ref> زیرا این پیمان بر ضد [[بنی امیه]] و هم پیمان آنان، عاص بن وائل، شکل گرفت.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج۱، ص۹۹</ref> برخی مورخان، قبایل شرکت کننده در حلف‌الفضول را همان قبایلی دانسته‌اند که قبل از آن در [[حلف المطیبین]]<ref>رجوع کنید به ادامه مقاله</ref> شرکت کرده بودند.<ref>رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷ـ ۱۸؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰ـ۲۱۱؛ ابن حِبّان، صحیح ابن حبّان، ج۱۰، ص۲۱۷</ref> | بنی عبدشمس و بنی نَوْفَل، از تیره‌های بنی عبدمناف، از این پیمان خارج شدند؛ <ref>رجوع کنید به ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۱۸۶.</ref> زیرا این پیمان بر ضد [[بنی امیه]] و هم پیمان آنان، عاص بن وائل، شکل گرفت.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج۱، ص۹۹.</ref> برخی مورخان، قبایل شرکت کننده در حلف‌الفضول را همان قبایلی دانسته‌اند که قبل از آن در [[حلف المطیبین]]<ref>رجوع کنید به ادامه مقاله</ref> شرکت کرده بودند.<ref>رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷ـ ۱۸؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰ـ۲۱۱؛ ابن حِبّان، صحیح ابن حبّان، ج۱۰، ص۲۱۷.</ref> | ||
== حلف‌الفضول پس از اسلام== | == حلف‌الفضول پس از اسلام== | ||
به جهت اینکه حلف‌الفضول برای حمایت و دادخواهی از مظلوم بر ضد ظالم بود، [[اسلام]] آن را تأیید و تثبیت کرد.<ref>رجوع کنید به مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۶، ص۳۳</ref> | به جهت اینکه حلف‌الفضول برای حمایت و دادخواهی از مظلوم بر ضد ظالم بود، [[اسلام]] آن را تأیید و تثبیت کرد.<ref>رجوع کنید به مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۶، ص۳۳.</ref> | ||
از رسول اکرم(ص) حدیثی روایت شده است که پس از [[بعثت]] فرمود: | از رسول اکرم(ص) حدیثی روایت شده است که پس از [[بعثت]] فرمود: | ||
::: «(همراه عموهای خود) در خانه عبدالله بن جدعان شاهد پیمانی (حلف‌الفضول) بودم که اگر همه شتران سرخ موی را به من دهند، دوست ندارم به آن خیانت کنم و اگر امروز هم مرا به [مانند] آن دعوت کنند، می‌پذیرم ».<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۲؛ ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب | ::: «(همراه عموهای خود) در خانه عبدالله بن جدعان شاهد پیمانی (حلف‌الفضول) بودم که اگر همه شتران سرخ موی را به من دهند، دوست ندارم به آن خیانت کنم و اگر امروز هم مرا به [مانند] آن دعوت کنند، می‌پذیرم ».<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۲؛ ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴، ۲۶ـ۲۷.</ref> | ||
[[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] حضور در حلف‌الفضول را یکی از معیارهای تقدم قبایل برای برخورداری بیشتر از عطا و مقرری بیت‌المال به شمار می‌آورد<ref>رجوع کنید به شافعی، الاُمّ، ج۴، ص۱۶۶؛ ابن حنبل، کتاب | [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] حضور در حلف‌الفضول را یکی از معیارهای تقدم قبایل برای برخورداری بیشتر از عطا و مقرری بیت‌المال به شمار می‌آورد<ref>رجوع کنید به شافعی، الاُمّ، ج۴، ص۱۶۶؛ ابن حنبل، کتاب العلل، ج۳، ص۴۲۳؛ مطیعی، التکملة الثانیة، ج۱۹، ص۳۸۱.</ref> | ||
در یکی از سفرهای [[معاویه]] به [[مدینه]]، [[عبدالله بن زبیر|عبدالله بن زبیر]] به او گفت که با [[امام حسن(ع)]] در حلف‌الفضول همراه است و اگر امام از وی بر ضد معاویه یاری بخواهد، او را اجابت می‌کند، اما معاویه ادعای او را در انتساب به حلف‌الفضول به تمسخر گرفت و رد کرد.<ref>اخبار الدولة العباسیة، ص۵۸ـ ۵۹</ref> | در یکی از سفرهای [[معاویه]] به [[مدینه]]، [[عبدالله بن زبیر|عبدالله بن زبیر]] به او گفت که با [[امام حسن(ع)]] در حلف‌الفضول همراه است و اگر امام از وی بر ضد معاویه یاری بخواهد، او را اجابت می‌کند، اما معاویه ادعای او را در انتساب به حلف‌الفضول به تمسخر گرفت و رد کرد.<ref>اخبار الدولة العباسیة، ص۵۸ـ ۵۹.</ref> | ||
پس از [[شهادت]] امام حسن(ع) نیز هنگامی که [[امام حسین(ع)]] بنا بر وصیت برادرش، می‌خواست پیکر آن حضرت را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کند، چون با مخالفت [[امویان]] روبه رو شد، به حلف‌الفضول متوسل شد و برخی قبایل برای یاری وی آماده شدند، اما آن حضرت از تصمیم خود منصرف گردید.<ref>ابن عساکر، ترجمة الامام الحسن(ع)، ص۲۲۲</ref> | پس از [[شهادت]] امام حسن(ع) نیز هنگامی که [[امام حسین(ع)]] بنا بر وصیت برادرش، می‌خواست پیکر آن حضرت را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کند، چون با مخالفت [[امویان]] روبه رو شد، به حلف‌الفضول متوسل شد و برخی قبایل برای یاری وی آماده شدند، اما آن حضرت از تصمیم خود منصرف گردید.<ref>ابن عساکر، ترجمة الامام الحسن(ع)، ص۲۲۲.</ref> | ||
همچنین هنگامی که [[ولید بن عتبه|ولید بن عُتبة]] بن ابی سُفیان، امیر اموی [[مدینه]] (دوران حکومت: ۵۷ـ۶۰ و ۶۱ـ۶۲)، درباره مال یا زمینی از آنِ [[امام حسین(ع)]] بر وی ستم کرد، امام(ع) وی را تهدید کرد که اگر حق او را ندهد، شمشیر بر می‌دارد و در [[مسجد النبی|مسجد رسول خدا]](ص)، مردم را به حلف‌الفضول می‌خواند. در پی آن، کسانی برای حمایت از امام حسین(ع) اعلام آمادگی کردند و ولید، ناگزیر، حق امام را داد.<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶۹</ref> به نوشته [[جواد علی]]، <ref>المفصل فی تاریخ العرب، ج۴، ص۸۹</ref> شاید مقصود امام آن بوده است که به پیمانی همچون حلف‌الفضول دعوت می‌کند و به همین جهت نمی‌توان از این حکایت نتیجه گرفت که حلف‌الفضول تا آن زمان برقرار بوده است. [[هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]]) کتابی با عنوان حلف‌الفضول نوشته بوده است.<ref>ابن ندیم، فهرست، ص۱۰۸؛ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲</ref> | همچنین هنگامی که [[ولید بن عتبه|ولید بن عُتبة]] بن ابی سُفیان، امیر اموی [[مدینه]] (دوران حکومت: ۵۷ـ۶۰ و ۶۱ـ۶۲)، درباره مال یا زمینی از آنِ [[امام حسین(ع)]] بر وی ستم کرد، امام(ع) وی را تهدید کرد که اگر حق او را ندهد، شمشیر بر می‌دارد و در [[مسجد النبی|مسجد رسول خدا]](ص)، مردم را به حلف‌الفضول می‌خواند. در پی آن، کسانی برای حمایت از امام حسین(ع) اعلام آمادگی کردند و ولید، ناگزیر، حق امام را داد.<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶۹.</ref> به نوشته [[جواد علی]]، <ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۴، ص۸۹.</ref> شاید مقصود امام آن بوده است که به پیمانی همچون حلف‌الفضول دعوت می‌کند و به همین جهت نمی‌توان از این حکایت نتیجه گرفت که حلف‌الفضول تا آن زمان برقرار بوده است. [[هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]]) کتابی با عنوان حلف‌الفضول نوشته بوده است.<ref>ابن ندیم، فهرست، ص۱۰۸؛ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||