ماجرای تهنیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَدیث تَهنیَت''' به تبریک [[صحابه|اصحاب حضرت محمد(ص)]] به‌ویژه [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] به [[علی ابن ابی طالب|امام علی(ع)]] بعد از اعلام [[ولایت]] او از سوی [[حضرت محمد(ص)]] در [[واقعه غدیر]] اشاره دارد. این خبر از سوی نویسندگان شیعی دلیلی بر حقانیت امام علی(ع) و مراد پیامبر(ص) در اعلام جانشینی امام در [[روز غدیر]] دانسته شده است.

حدیث تهنیت به تبریک [[صحابه|اصحاب حضرت محمد(ص)]] بعد از اعلام ولایت [[علی بن ابی طالب|حضرت علی(ع)]] از سوی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] اشاره دارد.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸.</ref> خلیفه دوم با عبارت «بَخْ بَخْ لَک یا عَلِی أَصْبَحْتَ مَوْلَای وَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ» به او تبریک گفت.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> در برخی نقل‌ها به جای کلمه علی، «ابن ابی‌طالب»<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳.</ref> یا [[امیرالمؤمنین (لقب)|«امیرالمومنین»]] به کار رفته است.<ref> خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴.</ref> به گفته [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] خلیفه دوم پس از گفتن این جمله، با عنوان امیرالمؤمنین به علی(ع) سلام کرد.<ref> فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ۱۳۷۱ش، ص۱۶۶.</ref> در برخی متون به جای مومن و مومنه، واژه مسلم آمده است.<ref> صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.</ref> [[احمد بن حنبل]] نیز این چنین گفته خلیفه دوم را آورده است: «هَنِیئًا یا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ، أَصْبَحْتَ وَأَمْسَیتَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَمُؤْمِنَة»<ref>ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.</ref>

==گویندگان تهنیت و راویان==

در میان [[صحابه]] سرشناس [[طلحة بن عبیدالله|طلحه]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]] و به‌ویژه [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] به [[علی ابن ابی طالب|حضرت علی(ع)]] تبریک گفتند؛<ref>حلی، العدد القویة، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۳.</ref> هرچند در منابع فراوانی جمله تهنیت را به عمر بن خطاب نسبت داده‌اند.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> در بعضی مآخذ نیز ادعا شده که ابوبکر و عمر به صورت یکسان به حضرت علی(ع) تهنیت گفتند.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۱۲.</ref> در برخی کتب نیز چنین آمده که حدیث تهنیت توسط سید آل عدی<ref> شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۴.</ref> و یا سید بنی عدی<ref> دیلمی، غرر الاخبار، ۱۴۲۷ق، ص۳۵۶.</ref> {{یادداشت| نسب خلیفه دوم نیز به عدی بن کعب می‌رسد. (ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۴۴.)}} و یا فردی بدون قید نام<ref> فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶.</ref> گفته شده است.

در [[روایت|روایتی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref> دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۶۴.</ref> و [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]]<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۱.</ref> بدین خبر اشاره شده است. همچنان‌که در منابع، راویان گوناگون دیگری نیز به نقل این خبر پرداخته‌اند که از میان یاران امام علی(ع) می‌توان به [[ابوسعید خدری]]،<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸.</ref> [[عمار بن یاسر]] به نقل از [[ابوذر غفاری]]<ref> فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۹۰.</ref> و [[براء بن عازب|براء بن عازب]]<ref> ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.</ref> اشاره کرد. در میان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز [[ابوهریره]]<ref> صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.</ref> و [[انس بن مالک]]<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۳۴۴.</ref> به نقل این حدیث پرداخته‌اند. [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] در [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب (کتاب)|الغدیر]]، اطلاعات کاملی از راویان و [[اسناد]] این خبر در کتاب‌های اهل سنت ارائه کرده است.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸ – ۵۲۷.</ref>

==زمان و رخدادهای پیرامونی==

در بیشتر منابع تبریک گویی [[صحابه|اصحاب]] بعد از [[واقعه غدیر]] گزارش شده است.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸ - ۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۴.</ref> زمانی که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]](ص) دستور داد تا خیمه‌ای برای [[علی بن ابی طالب|علی(ع)]] نصب شود و اصحاب یک به یک برای عرض تبریک به عنوان رسیدن ایشان به امارت مؤمنین درون خیمه روند.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۶؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۲.</ref> بعضی از نویسندگان چنین آورده‌اند که [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و دوم به امر پیامبر(ص)<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲.</ref> و تذکر این نکته که مخالفت با این مسئله سبب [[کفر]] خواهد شد، به حضرت علی(ع) تبریک گفتند؛<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹.</ref> اما در متون دیگر ضمن آن که از خوشحالی بسیار خلیفه دوم سخن گفته‌اند،<ref> اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از تهنیت پررنگ‌تر وی به امام نسبت به دیگران خبر داده<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۳.</ref> و یا او را اولین<ref> مفید، مسار الشیعة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴؛ بحرانی، مدینة معاجز، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۶۹.</ref> و یا از نخستین افرادی<ref> ابن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۳۶۲.</ref> دانسته‌اند که به امام تبریک گفته است. {{یادداشت| چنان‌که بر اساس نقلی او بعد از اعلام ولایت امام علی(ع) به رسول خدا(ع) خبر از رویت جوانی می‌دهد که اعلام می‌دارد بی‌اعتنایی بدین فرمان فقط از سوی منافقان صورت می‌گیرد و پیامبر(ص) به او خبر می‌دهد که این جوان، جبرئیل بوده است. (شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۵۳.)}}  

* ابن شاذان قمی، أبو الفضل شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، تحقیق علی شکرچی، قم، مکتبة الأمین، ۱۴۲۳ق.