علوم غریبه: تفاوت میان نسخه‌ها

علوم غریبه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۰ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۰۰

۲۱۷ بایت حذف‌شده ، ‏۱۰ اوت ۲۰۱۹

جز

ترتیب الفبایی منابع

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Fayaz

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 ==تعریف==
-علوم غریبه به دانش‌های سری،<ref>نیشابوری، غرایب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۷.</ref> پنهان،<ref>فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۶۴.</ref> دور از دسترس عموم<ref>سجادی، مدخل علوم غریبه، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۸۶.</ref> و شگفت‌انگیز<ref>نصر، علم‌ در اسلام‌، ۱۳۵۹ش‌، ص۲۰۱.</ref> معنا شده است. اصطلاح علوم غریبه در مقابل علوم متعارف استفاده می‌شود.<ref>نیشابوری، غرایب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۷.</ref> [[شیخ بهایی]] در تقسیم علوم، برای علوم غریبه عنوان خَفیّه (نهانی) را در مقابل علوم جَلیّه (آشکار) به کار برده است.<ref>بهایی، کشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> از دلایل پنهان بودن این علوم این بوده که از سوءاستفاده یا زیان‌های آن پیشگیری شود.<ref>نصر، علم‌ در اسلام‌، ۱۳۵۹ش‌، ص۲۰۱.</ref>
+علوم غریبه به دانش‌های سری،<ref>نیشابوری، غرایب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۷.</ref> پنهان،<ref>فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۶۴.</ref> دور از دسترس عموم<ref>سجادی، مدخل علوم غریبه، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۸۶.</ref> و شگفت‌انگیز<ref>نصر، علم‌ در اسلام‌، ۱۳۵۹ش‌، ص۲۰۱.</ref> معنا شده است. اصطلاح علوم غریبه در مقابل علوم متعارف استفاده می‌شود.<ref>نیشابوری، غرایب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۷.</ref> [[شیخ بهایی]] در تقسیم علوم، برای علوم غریبه عنوان خَفیّه (نهانی) را در مقابل علوم جَلیّه (آشکار) به کار برده است.<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> از دلایل پنهان بودن این علوم این بوده که از سوءاستفاده یا زیان‌های آن پیشگیری شود.<ref>نصر، علم‌ در اسلام‌، ۱۳۵۹ش‌، ص۲۰۱.</ref>
 ابن خلدون علوم غریبه را مهارت‌هایی می‌داند که انسان را به اثرگذاری بر عناصر توانا می‌سازد.<ref>ابن خلدون، مقدمه، ۱۳۹۱ق، ص۶۵۵.</ref> نیشابوری در کتاب غرایب القرآن، علوم غریبه را علوم رازآلود معرفی می‌کند که به انسان توانایی آگاهی از اسرار و امور پنهان و نیز انجام کارهای غیرعادی می‌دهد.<ref>نیشابوری، غرایب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۴۷.</ref> برخی موضوع این علوم را نیروهای فوق طبیعی و اسرارآمیز نوشته‌اند.<ref>ماهانی، «خاقانی و علوم غریبه»، ۱۳۸۳ش، ص۱۲۷-۱۱۳.</ref>
 ==زیرمجموعه‌ها==
-در روند تمدن اسلامی، علوم غریبه دارای محدوده و اجزاء متغیر بوده است. علوم غریبه ابتدا شامل سِحر، پیشگویی با ستاره‌ها(احکام نجوم یا تَنجیم)، چشم زدن و شعبده بازی بوده،<ref>برای نمونه:فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴؛ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> و سپس پنج علم یونانی به آنان اضافه شد: کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا.<ref>بهایی، کشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> به این دانش‌ها، خَمسه مُحتَجِبه (پنج‌گانه پوشیده) گفته می‌شد.<ref>نراقی، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۶۲.</ref> کیمیا که پایه علم شیمی امروزی است، درباره تبدیل عناصر به یکدیگر بخصوص نقره و طلا بکار برده می‌شد.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> سیمیا شامل تاثیر اراده و نیروهای قوی بر تخیلات و ذهن افراد است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> هیمیا درباره تسخیر اجرام آسمانی از طریق ارتباط و تاثیر بر نیروهای آسمانی، ارواح و جن است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> لیمیا علم طلسم‌ها و ترکیب نیروهای معنوی و زمینی برای انجام دادن کارهای شگفت‌انگیز است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> ریمیا نیز علم شعبده است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref>
+در روند تمدن اسلامی، علوم غریبه دارای محدوده و اجزاء متغیر بوده است. علوم غریبه ابتدا شامل سِحر، پیشگویی با ستاره‌ها(احکام نجوم یا تَنجیم)، چشم زدن و شعبده بازی بوده،<ref>برای نمونه:فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴؛ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> و سپس پنج علم یونانی به آنان اضافه شد: کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا.<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> به این دانش‌ها، خَمسه مُحتَجِبه (پنج‌گانه پوشیده) گفته می‌شد.<ref>نراقی، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۶۲.</ref> کیمیا که پایه علم شیمی امروزی است، درباره تبدیل عناصر به یکدیگر بخصوص نقره و طلا بکار برده می‌شد.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> سیمیا شامل تاثیر اراده و نیروهای قوی بر تخیلات و ذهن افراد است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> هیمیا درباره تسخیر اجرام آسمانی از طریق ارتباط و تاثیر بر نیروهای آسمانی، ارواح و جن است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> لیمیا علم طلسم‌ها و ترکیب نیروهای معنوی و زمینی برای انجام دادن کارهای شگفت‌انگیز است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> ریمیا نیز علم شعبده است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref>
 در برخی منابع شیعی، علوم دیگری نیز جزء علوم غریبه به حساب آمده است.<ref>سجادی، «علوم غریبه»، ۱۳۹۰ش، ص۴۰۷-۳۸۶.</ref> {{ستون-شروع|۲}}
@@ خط ۵۵: / خط ۵۵: @@
 ==منابع==
 {{منابع}}
-*سجادی، سیداحمد، «علوم غریبه»، دایرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
-*مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السّلام، [http://lib.eshia.ir/23017/5/464 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام]، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
-*گوهری، مصطفی؛ محمدعلی کاظم بیگی؛ «وضعیت علوم غریبه پس از حمله مغول»، نشریه تاریخ و فرهنگ، سال۴۷، ش۹۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
-*محامی، مصطفی؛ جواد ابراهیمی؛ «تعلیم و تعلم سحر از منظر فقهی»، مطالعات فقه تربیتی، سال سوم، ش۳، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش.
-*نراقی، احمد بن مهدی، الخزائن، تهران، نشر اسلامیه،‌ ۱۳۸۰ق.
-*خوش‌زبان، فرحناز، «بررسی جایگاه علوم غریبه در آیات و سور قرآن با استناد بر روایات»، نشریه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ش۱، زمستان ۱۳۹۷ش.
-*نیشابوری، نظام‌الدین حسن، تفسیر غرایب القرآن و رغایب الفرقان، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
 *ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق.
-*ماهیار، عباس، «خاقانی و علوم غریبه»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی، ش۱و۲، بهار و تابستان ۱۳۸۳ش.
+*ابن خلدون، عبدالرحمن، العبر، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعاتی و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
-*نصر، سیدحسین،‌ علم‌ در اسلام‌، ترجمه: احمد آرام‌، تهران‌، انتشارات خوارزمی، ۱۳۵۹ش‌.
-*فارابی، ابونصر، احصاءالعلوم، قاهره، دارالفکر العربی، ۱۹۴۸م.
 *ابن‌سینا، ابوعلی عبدالله، الشفاء (المنطق)، ابراهیم مدکور، قاهره، ۱۹۵۲م.
 *اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفا، بیروت، چاپ الکاتولیکیه، ۱۹۶۴م.
 *ابن الندیم، محمد، الفهرست، انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۶ش.
+*انصاری، مرتضی، المکاسب (۶ج)، مجمع الفکر الاسلامی،‌ ۱۳۹۰ش.
+*ابن ادریس، ابی‌جعفر محمد، السرائر، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
 *بهایی، محمدبن‌حسین، الکشکول، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
+*بزرگ تهرانی، الذریعه، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
+*تفلیسی، کامل التعبیر، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۹۴ش.
+*خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، نجف، نشر الاداب، ۱۳۹۰ق.
+*خوش‌زبان، فرحناز، «بررسی جایگاه علوم غریبه در آیات و سور قرآن با استناد بر روایات»، نشریه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ش۱، زمستان ۱۳۹۷ش.
+*خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.
+*خویی، سید ابوالقاسم، فقه الشیعه، موسسه الافاق، ۱۴۱۰ق.
+*خویی، سید ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروةالوثقی، قم، نشر لطفی، ۱۴۰۷ق.
+*حاتمی، زهرا، «باورهای نجومی در قاجاریه»، نشریه فرهنگ و زندگی، سال نهم، بهار ۱۳۸۹ش.
+*[https://thesis2.ut.ac.ir/thesis/UTCatalog/UTThesis/Forms/ThesisBrief.aspx?thesisID=d5080f26-a664-428a-8b36-1b6015fdd0fc حاتمی، زهرا، «علوم غریبه در دوره قاجاریه»، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ]، دانشگاه تهران، دفاع:۱۳۸۷/۱۱/۲۶ش.
+*حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
+*دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
+*ذهنی تهرانی، سیدمحمدجواد، کفایت الرمل، قم، وجدانی، ۱۳۸۴ش، ص۳.
+*راغب، حسین بن محمد، المفردات، بیروت،‌ دار الشامیه، ۱۴۱۲ق(۱۹۹۲م).
+*راوندی، قطب‌الدین سعید، قصص الانبیاء، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۹ق.
+*سجادی، سیداحمد، «علوم غریبه»، دایرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
+*شهید ثانی (عاملی)، زین الدین، الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة،‌ نجف، سیدمحمد کلانتر، ۱۳۹۸ق.
 *طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، نشر اسماعیلیان، ۱۳۷۱ش.
+*طوسی، ابوجعفر محمد، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۴ش.
+*عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۰ش.
+*فارابی، ابونصر، احصاءالعلوم، قاهره، دارالفکر العربی، ۱۹۴۸م.
+*گلپایگانی، سیدمحمدرضا، ارشاد السائل، بیروت،‌ دار الصفوة، ۱۴۱۳ق.
+*گوهری، مصطفی؛ محمدعلی کاظم بیگی؛ «وضعیت علوم غریبه پس از حمله مغول»، نشریه تاریخ و فرهنگ، سال۴۷، ش۹۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
+*ماهیار، عباس، «خاقانی و علوم غریبه»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی، ش۱و۲، بهار و تابستان ۱۳۸۳ش.
+*مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السّلام، [http://lib.eshia.ir/23017/5/464 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام]، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
 *مؤمن، محمد، تحفة المومنین، چاپ سنگی تهران ۱۲۷۷ش، چاپ افست ۱۳۷۸ش.
 *مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحب‌قرانی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.
-*ذهنی تهرانی، سیدمحمدجواد، کفایت الرمل، قم، وجدانی، ۱۳۸۴ش، ص۳.
 *مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت،‌ دار الاحیاء التراث العربی،
 *مجلسی، محمدباقر، اختیارات، تهران، نشر اسلامیه، بی‌تا.
-*بزرگ تهرانی، الذریعه، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
+*نراقی، احمد بن مهدی، الخزائن، تهران، نشر اسلامیه،‌ ۱۳۸۰ق.
-*راوندی، قطب‌الدین سعید، قصص الانبیاء، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۹ق.
+*نیشابوری، نظام‌الدین حسن، تفسیر غرایب القرآن و رغایب الفرقان، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
-*عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۰ش.
+*نصر، سیدحسین،‌ علم‌ در اسلام‌، ترجمه: احمد آرام‌، تهران‌، انتشارات خوارزمی، ۱۳۵۹ش‌.
-*دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
-*تفلیسی، کامل التعبیر، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۹۴ش.
-*گلپایگانی، سیدمحمدرضا، ارشاد السائل، بیروت،‌ دار الصفوة، ۱۴۱۳ق.
-*خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروةالوثقی، قم، نشر لطفی، ۱۴۰۷ق.
-*راغب، حسین بن محمد، المفردات، بیروت،‌ دار الشامیه، ۱۴۱۲ق(۱۹۹۲م).
-*ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، العبر، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعاتی و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
-*حاتمی، زهرا، «باورهای نجومی در قاجاریه»، نشریه فرهنگ و زندگی، سال نهم، بهار ۱۳۸۹ش.
-*[https://thesis2.ut.ac.ir/thesis/UTCatalog/UTThesis/Forms/ThesisBrief.aspx?thesisID=d5080f26-a664-428a-8b36-1b6015fdd0fc حاتمی، زهرا، «علوم غریبه در دوره قاجاریه»، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ]، دانشگاه تهران، دفاع:۱۳۸۷/۱۱/۲۶ش.
-*انصاری، مرتضی، المکاسب (۶ج)، مجمع الفکر الاسلامی،‌ ۱۳۹۰ش.
-*طوسی، ابوجعفر محمد، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۴ش.
 *نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
-*خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، نجف، نشر الاداب، ۱۳۹۰ق.
-*خویی، سید ابوالقاسم، مصابح الفقاهه، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.
-*خویی، سید ابوالقاسم، فقه الشیعه، موسسه الافاق، ۱۴۱۰ق.
-*ابن ادریس، ابی‌جعفر محمد، السرائر، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
-*حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
-*شهید ثانی (عاملی)، زین الدین، الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة،‌ نجف، سیدمحمد کلانتر، ۱۳۹۸ق.
 {{پایان}}
 ==پبوند به بیرون==
 * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/4453 حُروف، اَسْرار، یکی از علوم خفیه]