شاه اسماعیل دوم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شاه اسماعیل دوم''' (۹۴۴ - ۹۸۵ قمری) سومین شاه [[صفویان|صفوی]] که پس از وفات پدرش [[شاه تهماسب|شاه طهماسب]] به حکومت رسید و حدود یک سال و شش ماه حکومت کرد.

اسماعیل دوم، فرزند [[شاه تهماسب|تهماسب]] در سال ۹۴۴ قمری به دنیا آمد.<ref>تاریخ سلاطین صفویه، ص ۱۶</ref> او در دربار رشد کرد و به تحصیل فنون نظامی پرداخت.

اسماعیل از صلح میان دو دولت [[عثمانیان|عثمانی]] و [[ایران|ایرانی]] ناخرسند بود. ازاین‌رو، شاه تهماسب زمامداری و ولایت [[خراسان]] را به او داد تا نه‌تنها او را از صحنه جنگ و صلح دور نگه‌دارد، بلکه روحیه قزلباشی او را تنزل دهد. با این همه، اسماعیل طرفدار حمله قزلباشان به عثمانی و تصرف [[بغداد]] بود.<ref>شاه اسماعیل دوم صفوی، ص ۲۸ و ۳۴</ref> سرانجام شاه تهماسب او را از خراسان فراخواند و در [[قلعه قهقهه]] حبس کرد و یارانش را تار و مار ساخت.<ref>عالم آرای عباسی، ج۱، ص ۲۱۶ و خلاصه التواریخ، ج۱، ص ۳۸۵</ref>

با فوت شاه تهماسب، طایفه [[طایفه استاجلو|استاجلو]] و شماری از صاحب‌منصبان [[صفوی]]، حیدرمیرزا، فرزند [[شاه تهماسب|تهماسب]] را به عنوان شاه جدید خواندند.<ref>نقاوة الآثار، ص ۱۹ و ۲۰؛ احسن التواریخ، ص ۴۶۵</ref> اما مخالفان و سایر طوایف [[قزلباش]] همچون [[طایفه شاملو|شاملو]]، [[طایفه رولو|رولو]]، [[طایفه افشار|افشار]] و [[طایفه قاجار|قاجار]] با راهنمایی پری خانم، دختر تهماسب، به اعتراض برخاسته، حیدر را به قتل رسانیدند و سلطنت را به نام اسماعیل کردند و او را در [[قزوین]] بر تخت شاهی نشاندند.<ref>عالم آرای عباسی، ج۱، ص ۲۹۶؛ احسن التواریخ، ص ۶۶۶ – ۶۷۲</ref>

مردم و برخی از سران قزلباش پس از سلطنت پنجاه ساله تهماسب، در پی تحول و نوآوری بودند و به اسماعیل دلخوش داشتند؛ اما خشونت و قتل‌های پی‌درپی، آنان را پریشان و ناامید ساخت.<ref>خلد برین، ص ۳۹۴</ref>

تعدادی از مورخان درباره علت این تغییر سیاست، از اثرگذاری شخصی به نام [[میرمخدوم شریفی]] یاد می‌کنند. وی گرایشی سنی داشت، خود را شیعی نشان می‌داد و در مسجد حیدریه [[قزوین]] در کنار خانه خود به وعظ اشتغال داشت و جمعیتی عظیم در پای منبر وعظ او گرد می‌آمدند.<ref>عالم آرای عباسی، ج۱، ص ۳۳۶</ref> او در عهد [[شاه تهماسب]]، به دلیل متهم‌بودن به تسنن مورد توجه و التفات شاه نبود؛ اما هنگام ورود شاه اسماعیل به قزوین، از نزدیکان شاه جدید به شمار آمد و نصف صدارت به او تفویض یافت.<ref>عالم آرای عباسی، ج۱، ص ۳۲۹</ref> اسکندربیک ضمن اشاره به اثر تربیتی میرمخدوم در شخصیت شاه اسماعیل دوم، مدعی است که سرانجام اسماعیل «از پرده بیرون آمده، در تقویت مذهب اهل سنت و جماعت و رفع طعن خلفای ثلاث با علما مباحثات و مناظرات می‌نمود و علما اکثر اوقات اغماض نموده، کمتر طرف بحث او می‌شدند.»<ref>عالم آرای عباسی، ج۱، ص ۳۲۹</ref>

عالمان شیعی همچنین با پیش‌گرفتن سیاست تبری و بیزاری از دشمنان اهل بیت، حمایت و پشتیبانی خود را از تبراییان ادامه دادند. [[سید حسین کرکی]]، [[شیخ الاسلام]] عهد تهماسب، از کسانی بود که تبراییان را زیر چتر حمایتی خود قرار داد و به هشدارهای اسماعیل دوم وقعی ننهاد.