شریک بن اعور: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شریک بن الاعور''' از شیعیان [[امام علی (ع)]] و از اشراف [[بصره]] در قرن اول [[هجری قمری|هجری]] است. او با وجود تاكید منابع [[شیعه]] و [[سنی]] بر [[شیعه]] بودنش سمت‌هایی را از سوی [[امویان]] در اختیار داشته است. شریک بن اعور در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] از یاران امام علی (ع) بود. او پیش از واقعه [[عاشورا]] نیز سعی داشت با ترور [[عبیدالله بن زیاد]] زمینه تسلط [[امام حسین]] (ع) بر حکومت را فراهم سازد.

شریک پسر حارث مشهور به اعور فرزند عبد یغوث فرزند خلف پسر سلمه فرزند دَهی از تیره‌های کلان [[قبیله مذحج]] بود.<ref> ابن اثیر، ص۵۲۱،‏ ابن ماکولا، ج۳، ص۴۰۰؛ ابن حجر، ج۲، ص۵۷۳‏</ref>

با وجود شهرت شریک در منابع رجالی ـ تاریخی اطلاعات چندانی از زندگی وی در دست ‏نیست.از نام مادر، محل تولد و بخش های عمده ای از دوران زندگی وی در منابع نشانی نمی توان ‏یافت و بیشتر منابع به شرح چند حادثه مهم تاریخی در زندگی وی پرداخته اند. برخی از ‏منابع وی نام وی را در زمره شاعران بصره ذکر کرده اند.<ref> مرزبانی خراسانی، ص۲۲</ref>

نام قبیله وی نیز در گروهی از منابع [[قبیله همدان|همدان]] ذکر شده<ref> ابن شهر آشوب، ج۳، ص۲۴۳؛ مامقانی، ج۲، ص۷۹۳‏</ref> که با توجه به آنچه در نسب وی ذکر شد و با در نظر گرفتن این نکته که همدانیان در [[کوفه]] ساکن بودند و بر اساس آن چه که شریک هنگام همراهی با [[عبیدالله بن زیاد]] در ورود به [[بصره]] میهمان [[هانی بن عروه]] شد نسب همدانی وی صحیح به نظر نمی رسد.

بیشتر منابع شریک را از شیعیان [[امام علی علیه السلام]] بر شمرده اند.<ref> ابن کلبی، ص۲۸۱؛ بلاذری، ج۲، ص۷۹؛ طبری، ج۵، ص۱۹۳؛ ابن مسکویه، ج۲، ص۴۳‏</ref> شریک همچنین در برخی از منابع با عبارت‌هایی چون:از خواص امام علی<ref> مامقانی،ج۲، ص۷۹۳ </ref>، از بزرگان تشیع،<ref> سید بحرالعلوم، ج۴، ص۳۴‏</ref> شدید التشیع<ref> ابومخنف، ص۳۳‏</ref>،‏ دوست‌دار امام علی، شیعه وی، عظیم المنزله و جلیل القدر<ref> ابن نما، ص۲۰؛ محسن امین، ص۴۵‏</ref> توصیف شده است.

نکته قابل توجه در باره شریک عدم سازگاری برخی از فعالیت های سیاسی وی با توصیفات یاد شده است. رفاقت وی با عبیدالله بن زیاد<ref> ابوالفرج اصفهانی، ص۶۵‏</ref>، والی بودن وی در دوره [[عثمان بن عفان|عثمان]]،<ref> طبری، ج۳، ص۳۴۹‏</ref> و ولایت [[کرمان]] در دوره [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]] با دستور عبیدالله بن زیاد<ref> بلاذری، ج۲، ص۴۸۳؛ الطبری، ج۴، ص۲۷۳‏</ref> از جمله این فعالیت‌ها است.

برخی از منابع از دیدار شریک با[[عمر بن خطاب]] سخن رانده اند بدون این که به جزئیات این دیدار اشاره‌ای کنند.<ref>ابن منظور، ج۳، ص۴۵۶‏</ref>

شریک در دوره [[عثمان]] و به سال ۳۱ ق از سوی [[عبدالله بن عامر]] برای مدتی والی اصطخر در ایالت ‏فارس شد و مسجدی نیز در آنجا بنا نهاد‏.<ref> طبری، ج۳، ص۳۴۹‏</ref>

گویا شریک با عبیدالله بن زیاد رفاقت داشته است و به همین سبب در سال ۵۹ق از سوی وی به ‏ولایت ناحیه [[کرمان]] منصوب شده بود.<ref> بلاذری، ص۳۸۰؛ طبری، ج۴، ص۲۷۳‏</ref>

همراهی با [[معقل بن قیس الریاحی]] در سرکوب [[خوارج]] [[کوفه]] نیز از دیگر فعالیت های شریک در این دوران بود.<ref> طبری، ج۴، ص۱۴۸</ref> شریک در نبرد صفین نیز حضوری فعال داشت و در سخنانی حماسی مردم را به نبرد با [[معاویه]] و پرهیز از صلح با او تشویق کرد.<ref> ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۰۳</ref>

از جمله حوادث زندگی شریک که بازتاب گسترده ای در منابع مختلف داشته است دیدار وی با [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]] پسر ابوسفیان است. منابع به زمان این دیدار که گویا در کاخ معاویه روی داده اشاره ای نکرده اند. ابن جوزی در ذکر حوادث سال ۵۹ق از دیدار ابن زیاد با معاویه در این سال با همراهی جمعی از اشراف [[بصره]] خبر داده<ref> ابن جوزی، ج۵، ص۳۰۵</ref> که ممکن است جریان دیدار شریک با معاویه در همین زمان روی داده باشد.

جملات رد و بدل شده بین آن دو به گونه های مختلفی نقل شده که برخی از آنها بیشتر نشانگر تمایلات سیاسی ـ اعتقادی نویسندگان این کتاب ها می‌باشند.<ref> نک: بلاذری، ج۵، ص۱۱۴؛ محسن امین، ج۷، ص۳۳۴</ref>

نکته قابل توجه وجود نقل های کلیشه ای و مشابه در منابع تاریخی باعنوان حلم معاویه است که بر اساس این حکایت ها دشمنان معاویه دیدارهایی با وی داشته اند و سخنان تندی را در مقام مذمت و انتقاد ایراد کرده اند و معاویه با تساهل و تسامح با آنها برخورد کرده است. با توجه به شکل گیری منابع در دوره [[عباسیان]] گزارش های این چنینی باید با دقت بیشتری بررسی شوند.

حادثه مهم دیگر در زندگی شریک که مورد توجه بیشتر منابع قرار گرفته است طرح ترور عبید الله بن زیاد است. رفاقت عبیدالله با شریک باعث شد تا زمانی که عبیدالله ولایت [[کوفه]] را عهده دار شد شریک با جمعی از اشراف همراه وی عازم آن شهر شود.<ref> دینوری، ص۲۳۲</ref> شریک و همراهانش با این تصور که [[امام حسین علیه السلام]] راهی کوفه است سعی داشتند با ایجاد تأخیر در حرکت ابن زیاد امام زودتر وارد کوفه شود ولی ابن زیاد بی توجه به آنها با عجله وارد کوفه شد.<ref> سماوی، ص۸۰.</ref>

 

علت عدم انجام ترور به گونه های متفاوتی نقل شده است: عدم رضایت هانی به کشته شدن ابن زیاد در خانه وی<ref> دینوری، ص۲۳۴؛ بلاذری، ج۲، ص۷۹؛ مجلسی،ج۴۴، ص۳۴۳</ref>، ممانعت زنی از زن های خانه هانی از این امر و تأسف شدید هانی از این اتفاق،<ref> ابن نما، ص۲۰</ref> استناد مسلم بر حدیثی از پیامبر در نهی از قتل و ترور،<ref> دینوری، ص۲۳۵</ref> پی بردن غلام ابن زیاد به نقشه ترور<ref> ابن حجر، ج۶، ص۴۵۵</ref> از دلایل اجرا نشدن این نقشه بیان شده است.

[[ابن کثیر]] علت عدم انجام نقشه را ترسو بودن مسلم بیان می کند<ref> ابن کثیر، ج۸، ص۱۵۳</ref> که این امر با شجاعت ذاتی [[بنی هاشم]] و وقایع هنگام [[شهادت]] مسلم سازگار نیست و به نظر می رسد این تحلیل رگه هایی از تعصب ضد شیعی نویسنده را به نمایش گذاشته است.

[[ابن اثیر]] پیش از نقل این حکایت داستانی مشابه مبنی بر مریضی هانی و عیادت ابن زیاد از وی و مخالفت هانی با پیشنهاد ترور عبیدالله در خانه اش را نقل می کند<ref> ابن اثیر، ج۳، ص۱۳۸</ref> که با توجه به نبود سابقه دوستی بین ابن زیاد و هانی و فعالیت آشکار هانی در حمایت از [[امام حسین علیه السلام]] به نظر این داستان ساختگی می آید.

ابن سعد و به تقلیداز وی ذهبی از مهیا شدن سی نفر برای ترور ابن زیاد به هنگام عیادت وی و عدم موفقیت آنها خبر داده اند که پذیرش آن کمی مشکل می نماید.<ref> ابن سعد، خامسه۱،ص۴۶۰؛ ذهبی، ج۳، ص۲۹۹</ref>

شریک در سال ۶۰ هجری و به فاصله چند روز پیش از شهادت مسلم بن عقیل از دنیا رفت.<ref> ابن مسکویه، ج۲، ص۴۵</ref> ابن زیاد بر جنازه وی حاضر شد و بر آن [[نماز میت|نماز]] گزارد و جنازه وی در قبرستان کوفه دفن شد.<ref> طبری، ج۴، ص۲۷۱</ref>

گفته شده بعد از شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه ابن زیاد از نقشه شریک برای ترور خود آگاه شد و علت عدم تخریب گورستان کوفه و نبش قبر شریک را دفن پدرش زیاد در آن جا بیان کرد.<ref> طبری، ج۴، ص۲۷۱</ref>

منابع اطلاعات چندانی در مورد خانواده شریک ارائه نداده اند. تنهابه نام دو فرزند وی به نام های حوی<ref> رازی، ج۳، ص۳۱۷</ref> و عبدالله<ref> ابن عساکر، ج۲۱، ص۲۷۱</ref> اشاره شده است. عبدالله در قیام ابن اشعث شرکت داشت و به دست [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کارگزار امویان کشته شد.<ref> بلاذری، ج۷، ص۳۹۱</ref>

 

{{پانویس|۳}}

{{ستون-شروع|۲}}

*ابن اثیر جزری، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ق.

*ابن اعثم کوفی، الفتوح، به تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، چاپ اول،۱۴۱۱ق.

*ابن جوزی، علی بن محمد، المنتظم فی تاریخ الاممم والملوک، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۲م.

*ابن حجر، الاصابه، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

*ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف اشرف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۷۶ق؛

*ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، به تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.

*ابن کثیر، البدایه و النهایه، تحقیق: علی شیری، بیروت، لبنان، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

*مسکوبه، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.

*ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، دمشق، دارالفکر،۱۴۰۴-۱۴۰۸ق.

*اصفهانی، ابوالفرج، تقدیم واشراف کاظم مظفر، نجف اشرف، مکتبه الحیدریه، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق.

*امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق و تخریج: حسن امین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.

*همو، لواعج الاشجان، صیدا، چاپخانه عرفان، ۱۳۳۱ق.

*بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق: محمد باقر محمودی، بیروتف مؤسسه اعلمی، چاپ اول، ۱۳۹۴ق.

*بلاذری، فتوح البلدان، تحقیق: صلاح الدین منجد، قاهره، لجنه البیان العربی، ۱۹۵۷م.

*حلی، ابن نما، مثیر الاحزان، نجف اشرف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۶۹ق.

*دینوری، اخبار الطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر، بیروت، دار احیاء الکتب العربی، چاپ اول، ۱۹۶۰م.

*ذهبی، شمس الدین محمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الارنؤوط، بیروت، مؤسسه رساله، چاپ نهم، ۱۴۱۳ق؛

*رازی، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، مجلس دایره المعارف العثمانیه، چاپ اول، ۱۳۷۱ق.

*سماوی، محمد، ابصار العین فی انصار الحسین، تحقیق: محمد جعفرطبسی، بی جا، چاپ اول،۱۴۱۷ق.

*سید بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، به تحقیق: محمد صادق بحرالعلوم، حسین بحرالعلوم، تهران، مکتبه الصادق، چا پ اول،۱۳۶۳ش.

*علامه امینی، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۷ق.

*مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی احوال الرجال، نجف، مطبعه مرتضویه، ۱۳۴۹ق.

*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بی نا، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

*مرزبانی خراسانی، مختصراخبار شعراء الشیعه، تحقیق: محمد هادی امینی، بیروت، شرکه الکتبی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.