بلوغ دختران: تفاوت میان نسخه‌ها

بلوغ دختران (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹

۱٬۳۲۵ بایت حذف‌شده ، ‏۲۷ آوریل ۲۰۱۹

اصلاح و ویکی‌سازی

دیداریویکی‌متن

Hasanejraei

Automoderated users، confirmed

۴۴۱

ویرایش

@@ خط ۳: / خط ۳: @@
 '''بلوغ دختران''' مرحله‌ای از رشد دختران است که در آن [[مکلف]] به انجام [[واجب|واجبات]] و ترک [[حرام|محرمات]] می‌شوند. پنج نشانه برای بلوغ دختران ذکر شده است: [[احتلام]]، روییدن مو بر روی عورت، حامله شدن، دیدن [[خون حیض]] و رسیدن به سن تکلیف.
-عموم فقهاء نُه سالگی را سن بلوغ دختر دانسته و بر این باورند این نظر مطابق با ظاهر مذهب،‌ مورد اتفاق اصحاب و [[اجماع|اجماعی]] است. این نظر توسط برخی فقهاء و محققان معاصر مورد منافشه قرار گرفته است.
+عموم فقهاء نُه سالگی را سن بلوغ دختر دانسته و بر این باورند که این نظر مطابق با ظاهر مذهب،‌ مورد اتفاق اصحاب و [[اجماع|اجماعی]] است. این نظر توسط برخی فقها و محققان معاصر مورد مناقشه قرار گرفته است.
-[[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] در مسئله بلوغ دختران معتقد است سن بلوغ نسبت به تکالیف مختلف، متفاوت است. او برای [[روزه]] سن سیزده سالگی، برای [[وصیت]] و امثال آن‌ ده سالگی و برای اجرای [[حد شرعی|حدود]] نه سالگی را معتبر می‌داند. برخی فقیهان همچون [[یوسف صانعی]]، بلوغ دختر را در سن سیزده سالگی دانسته است.
+[[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] در مسئله بلوغ دختران معتقد است سن بلوغ درباره تکالیف مختلف، متفاوت است. او سیزده سالگی را برای [[روزه]]، ده سالگی را برای [[وصیت]] و امثال آن، و نه سالگی را برای اجرای [[حد شرعی|حدود]] معتبر می‌داند. [[یوسف صانعی]]، بلوغ دختران را در سیزده سالگی دانسته است.
-[[حیض]] را از دیگر نشانه‌های بلوغ دانسته‌اند که روایاتی نیز آن‌ را تأیید می‌کند. حیض را عموما تا رسیدن به سن تکلیف ملاک می‌دانند اما برخی فقهاء همچون [[محمدهادی معرفت]] و [[محمدابراهیم جناتی]] حیض را ملاک اصلی بلوغ دانسته‌اند.
+[[حیض]]، از دیگر نشانه‌های بلوغ دانسته شده که روایاتی نیز آن‌ را تأیید می‌کند. حیض، معمولا تا رسیدن به سن تکلیف، ملاک بلوغ دانسته می‌شود، اما [[محمدهادی معرفت]] و [[محمدابراهیم جناتی]]، حیض را ملاک اصلی بلوغ می‌دانند.
 == مفهوم‌شناسی بلوغ ==
 {{نوشتار اصلی|بلوغ}}
-[[بلوغ]] را به معنای رسیدن دانسته‌اند<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۴۱۹.</ref> و آن‌را مرحله‌ای از مراحل رشد انسان معرفی کرده‌اند که انسان از مرحله کودکی خارج می‌شود<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۱۸۰.</ref> و می‌تواند مکلف به انجام [[واجبات]] و ترک [[حرام|محرمات]] شود.<ref>احمری، «علائم بلوغ و رشد در فقه اسلام»، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۹.</ref>
+[[بلوغ]]، به معنای رسیدن،<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۴۱۹.</ref> و مرحله‌ای از مراحل رشد انسان است که با گذشت از این مرحله، از کودکی خارج می‌شود<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۱۸۰.</ref> و مکلف به انجام [[واجبات]] و ترک [[حرام|محرمات]] می‌شود.<ref>احمری، «علائم بلوغ و رشد در فقه اسلام»، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۹.</ref>
-[[قرآن]] سن خاصی را به عنوان نشانه و علامت بلوغ، بیان نکرده است.<ref name=":4">[http://majmaqom.ir/index.php/2015-07-21-09-14-45/2015-07-23-07-27-08/item/991-2015-06-13-17-42-06 فاضل میبدی، «بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی».]</ref> با این حال از تعبیر «رشد» برای دادن مال [[یتیم]] به او استفاده کرده است.<ref>سوره نساء، آیه۶.</ref> همچنین به کودکانی که [[جنابت|جنب]] شده‌اند دستور می‌دهد همیشه برای ورود به اتاق پدر و مادر، اذن بگیرند.<ref>سوره نور، آیه۵۹.</ref> برخی محققان جنب شدن و رشد که در قرآن مطرح شده است را پدیده‌ای طبیعی دانسته‌اند که سن خاصی برای بلوغ از آن به‌دست نمی‌آید.<ref name=":10">جناتی، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی»، ص۴۲.</ref>
+در [[قرآن]]، سن خاصی به عنوان نشانه و علامت بلوغ بیان نشده،<ref name=":4">[http://majmaqom.ir/index.php/2015-07-21-09-14-45/2015-07-23-07-27-08/item/991-2015-06-13-17-42-06 فاضل میبدی، «بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی»، سایت مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم.]</ref> با این حال از تعبیر «رشد» برای دادن مال [[یتیم]] به او استفاده شده است.<ref>سوره نساء، آیه ۶.</ref> همچنین به کودکانی که [[جنابت|جنب]] شده‌اند، دستور می‌دهد همیشه برای ورود به اتاق پدر و مادر، اجازه بگیرند.<ref>سوره نور، آیه ۵۹.</ref> برخی محققان معتقدند نمی‌توان بر اساس جنب شدن و رشد که در قرآن آمده، سن دقیقی برای بلوغ به دست آورد.<ref name=":10">جناتی، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی»، ص۴۲.</ref>
 == نشانه‌های بلوغ دختران ==
-بلوغ را مرحله‌ای طبیعی از رشد انسان دانسته‌اند که خداوند در تعیین آن نقشی ندارد؛ با این حال نشانه‌هایی طبیعی بر بلوغ وجود دارد که [[خدا|خداوند]] آن نشانه‌ها را برای تحقق بلوغ معتبر دانسته است.<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۱۸۰.</ref>
+بلوغ گرچه یک مرحله طبیعی از رشد انسان است، اما نشانه‌هایی برای آن در متون دینی بیان شده است.<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۱۸۰.</ref> پنج نشانه برای بلوغ دختران عبارتند از:
+* [[احتلام]]: برخی از [[مجتهد|فقهاء]] خروج [[منی]] از زن را از نشانه‌های بلوغ دانسته‌اند،<ref>محقق حلی، مختصر النافع، ۱۴۱۸ق،‌ ج۱، ص۱۴۰.</ref> اما برخی دیگر خروج منی از زن را بعید دانسته‌اند.<ref name=":6">سبحانی، البلوغ، قم، ص۱۷.</ref>
-پنج نشانه برای بلوغ دختران ذکر شده است:
-* [[احتلام]]: برخی از [[مجتهد|فقهاء]] خروج [[منی]] از زن را از نشانه‌های بلوغ دانسته‌اند.<ref>محقق حلی، مختصر النافع، ۱۴۱۸ق،‌ ج۱، ص۱۴۰.</ref> و برخی دیگر خروج منی از زن را بعید دانسته‌اند.<ref name=":6">سبحانی، البلوغ، قم، ص۱۷.</ref>
 * روییدن مو بر روی عورت.<ref name=":6" />
 * حامله شدن.<ref name=":7">شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۲.</ref>
-* دیدن [[خون حیض]]: از نگاه برخی فقهاء حیض در دختران به منزله منی در پسران است و نشانه بلوغ می‌باشد.<ref name=":10" />
+* دیدن [[خون حیض]]: از نگاه برخی فقها، حیض در دختران به منزله منی در پسران، و نشانه بلوغ است.<ref name=":10" />
-* سن: [[روایات]] متعددی وجود دارد که سن خاصی را ملاک بلوغ قرار داده‌اند؛ برای نمونه ۷، ۹، ۱۰، ۱۳ و ۱۴ سالگی به عنوان معیار ذکر شده‌اند.<ref name=":11">نورمفیدی، بلوغ دختران، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۴.</ref> همچنین برخی روایات سن‌هایی بصورت مردد مانند بین ۹ و ۱۰ سالگی را ذکر کرده‌اند.<ref name=":5">کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۹۸.</ref>
+* سن: در [[روایات]] متعدد، سنین خاصی به عنوان ملاک بلوغ بیان شده است؛ برای نمونه ۷، ۹، ۱۰، ۱۳ و ۱۴ سالگی، به عنوان معیار بلوغ در روایات مختلف ذکر شده است.<ref name=":11">نورمفیدی، بلوغ دختران، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۴.</ref> همچنین در برخی روایات، بدون تعیین سن خاص، مثلا بین ۹ و ۱۰ سالگی به عنوان سن بلوغ معرفی شده است.<ref name=":5">کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۹۸.</ref>
-«سن بلوغ» و «خون حیض» از مواردی است که گفتارهای بسیاری ذیل آن وجود دارد.
 == سن بلوغ دختران ==
-فقهای بسیاری «سن» را از نشانه‌های اصلی بلوغ دانسته‌اند که ملاک در آن سال‌های قمری است.<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۲۱۰.</ref> البته برخی محققان معاصر معتقدند که سن موضوعیت ندارد و بلوغ در سنین مختلف نسبت به اشخاص مختلف فرق می‌کند.<ref>مرعشی،‌ «تحقیقی درباره سن بلوغ»، ۱۳۷۱ش، ص۶۷.</ref>
+فقهای بسیاری «سن» را از نشانه‌های اصلی بلوغ دانسته‌اند که ملاک در آن سال قمری است.<ref>موسسة دایرة معارف الفقه الإسلامی،‌ موسوعة الفقه الاسلامی،‌ ۲۰۱۱م، ج۲۱، ص۲۱۰.</ref> با این حال، برخی محققان معاصر، ملاک بودن سن در بلوغ را زیر سؤال برده‌اند.<ref>مرعشی،‌ «تحقیقی درباره سن بلوغ»، ۱۳۷۱ش، ص۶۷.</ref>
-در مورد این نشانه، نظریات مختلفی وجود دارد:
+در مورد سن بلوغ، نظرات مختلفی وجود دارد:
 === نه سالگی ===
-روایات بسیاری بر بلوغ دختر در اتمام نه سالگی دلالت دارد.<ref>جمعی از محققان، مجلة فقه أهل البیت، قم، ج‌۳، ص۸۵.</ref>
+در روایات بسیاری، بلوغ دختر در اتمام نه سالگی ذکر شده است.<ref name=":12">جمعی از محققان، مجلة فقه أهل البیت، قم، ج‌۳، ص۹۳.</ref><ref>جمعی از محققان، مجلة فقه أهل البیت، قم، ج‌۳، ص۸۵.</ref> از جمله در روایتی از امام باقر(ع) تصریح شده است که دختر وقتی به نه سالگی می‌رسد، حکم [[یتیم]] ندارد و می‌تواند [[ازدواج]] کند، و همچنین [[حد شرعی|حدود الهی]] به نفع و به ضرر او اجرا می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۱۹۸.</ref>
-* [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]: زمانی که دختر به نه سالگی برسد، حکم [[یتیم]] ندارد، می‌تواند [[ازدواج]] کند و [[حد شرعی|حدود الهی]] به نفع و به ضرر او اجرا می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۱۹۸.</ref>
-* [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] فرمودند: حد بلوغ دختران نه سالگی است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۲۱.</ref>
+بنابر احادیث دیگری از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، حد بلوغ دختران، نه سالگی است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۲۱؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۶۳.</ref> محققان، ۲۰ یا ۲۶ روایت درباره بلوغ دختران در نه سالگی را برشمرده‌اند<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ۱۳۷۲ش، ص۲۷۹.</ref> و از این میان، بیش از ده روایت را صحیح دانسته‌اند.<ref name=":12">
-* امام صادق(ع):‌ دختر نه ساله دیگر کودک حساب نمی‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۶۳.</ref>
-برخی محققان روایاتی که دلالت بر بلوغ در نه سالگی می‌کند، قریب به بیست حدیث<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ۱۳۷۲ش، ص۲۷۹.</ref> و برخی بیش از بیست و شش روایت برشمرده‌اند<ref name=":12" /> که بیش از ده روایت از این روایات را صحیح دانسته‌اند.<ref name=":12">جمعی از محققان، مجلة فقه أهل البیت، قم، ج‌۳، ص۹۳.</ref> [[جعفر سبحانی|آیت‌الله سبحانی]] از فقهای معاصر روایاتی که بر بلوغ در نه سالگی دلالت دارند را براساس نوع دلالت در ده دسته جمع‌آوری کرده است.<ref>سبحانی، البلوغ، قم، ص۴۳-۴۴.</ref> برخی دیگر نیز این روایات را در هشت دسته قرار داده‌اند.<ref>نورمفیدی، بلوغ دختران، ۱۳۸۲ش، ص۱۶۵-۱۸۱</ref>
-[[ابن‌ادریس حلی]] فقیه [[قرن ششم]] در کتاب [[السرائر]] بلوغ در نه سالگی را ظاهر مذهب شیعه معرفی کرده و آن‌را بدون مخالف دانسته است.<ref>ابن ادریس حلّی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۶۷.</ref> [[محمدحسن نجفی|محمد حسن نجفی]] در [[کتاب جواهر الکلام]] بلوغ در نه سالگی را مشهور دانسته و معتقد است مذهب بر آن استقرار یافته است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۶، ص۳۸.</ref> نویسنده [[کتاب مفتاح الکرامه]] [[اجماع|اجماع صریح]] و ظاهر شیعه را بر بلوغ دختران در نه سالگی دانسته است و معتقد است این اجماع با [[مستفیض|اخبار مستفیض]] یاری می‌شود.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۱۹ق، ج۱۶، ص۳۴.</ref> برخی نیز [[تواتر|روایات متواتر]] و اتفاق اصحاب را دلیل بر این قول دانسته و روایات مخالف را شاذ و نادر معرفی کرده که نمی‌توان بدان‌ها اعتماد کرد.<ref>نجفی، أنوار الفقاهة (کتاب الصیام)، ۱۴۲۲ق، ص۴۴.</ref>
+[[ابن‌ادریس حلی]]، فقیه [[قرن ششم]] در کتاب [[السرائر]]، بلوغ در نه سالگی را در مذهب شیعه، بدون مخالف دانسته است.<ref>ابن ادریس حلّی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۶۷.</ref> [[محمدحسن نجفی]] (درگذشته ۱۲۶۶ق) در [[کتاب جواهر الکلام]]، بلوغ در نه سالگی را مشهور دانسته و بر آن تأکید کرده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۶، ص۳۸.</ref> شیخ حسن کاشف الغطاء (درگذشته ۱۲۶۲ق) نیز با اتکا به [[تواتر|روایات متواتر]] و اتفاق‌نظر فقهای شیعه، نه سالگی را قول درست دانسته و روایات دیگر را شاذ و نادر تلقی کرده که نمی‌توان به آنها اعتماد کرد.<ref>نجفی (کاشف الغطاء)، أنوار الفقاهة (کتاب الصیام)، ۱۴۲۲ق، ص۴۴.</ref>
-البته فقیهان به این نکته توجه داده‌اند که اگر دختر از نظر نیروی جسمانی، قدرت انجام بعضی تکالیف، مانند روزه را نداشته باشند، روزه بر آنها واجب نیست.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61774&lid=0&mid=1826 مکارم شیرازی، بلوغ و نشانه‌های آن (استفتائات)]</ref>
+بنابر فتاوای فقها، اگر دختری در نه سالگی به بلوغ برسد، اما توانایی جسمی برای انجام بعضی تکالیف مانند روزه را نداشته باشد، روزه بر او واجب نیست.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61774&lid=0&mid=1826 مکارم شیرازی، بلوغ و نشانه‌های آن (استفتائات)]</ref>
-'''نقد'''
+;نقد
 قول مشهور و ادله آن‌ها توسط برخی محققان و فقیهان معاصر مورد نقد قرار گرفته است. [[آیت‌الله صانعی]] بر سند روایات بلوغ در نه سالگی اشکال گرفته<ref>صانعی، بلوغ دختران (فقه و زندگی۷)، ۱۳۸۵ش، ص۲۱ -۲۲</ref> و معتقد است هیچ یک از این روایات بر بلوغ دختران در ۹ سالگی، به صورت مطلق دلالت و ظهور ندارند، بلکه ۹ سالگی را با قید قابلیت ازدواج و یا [[حیض|قاعدگی]] و یا رشد و یا سن حداقلی، موضوع بلوغ معرفی کرده‌اند. از این رو، سخن مشهور در استناد به این روایت‌ها، تمام نیست.<ref>صانعی، بلوغ دختران (فقه و زندگی۷)، ۱۳۸۵ش، ص۱۷-۱۸.</ref>
@@ خط ۵۷: / خط ۵۰: @@
 البته شیخ طوسی و ابن‌حمزه در کتاب‌های دیگر خود از این نظر عدول کرده و موافق مشهور فتوا داده‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۶، ص۳۸.</ref> برخی فقیهان نیز گفتار این دو فقیه را بر این حمل کرده‌اند که مقصود از ده سالگی همان اتمام نه‌سالگی و آغاز ده‌سالگی می‌باشد که در این صورت، نظر آنان مخالفتی با نظر مشهور ندارد.<ref>شوشتری، النجعة فی شرح اللمعة، ۱۴۰۶ق،‌ ج۴، ص۴۱۱.</ref>
 === سیزده سالگی ===
 [[یوسف صانعی]] از فقهای معاصر با استدلال به این روایت و برخی آیات قرآن و قواعدی مانند [[حدیث رفع قلم|قاعده رفع قلم]]، معتقد است که سن بلوغ در دختران سیزده سالگی می‌باشد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: صانعی، بلوغ دختران (فقه و زندگی ۷)، ۱۳۸۵ش، فصل دوم.</ref> [[عمار ساباطی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده که ایشان سن بلوغ دختر را در سیزده سالگی دانسته و معتقد است [[نماز]] و تکلیف در این سن بر او واجب می‌شود مگر اینکه قبل از آن حیض ببیند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۸۱.</ref>
 برخی از فقهاء ادله این قول را ضعیف دانسته و روایت عمار ساباطی از امام صادق(ع) را روایتی شاذ دانسته‌اند که توان مقابله با روایت‌های مخالف خود را ندارد و همچنین با اصول و ادله قطعی مخالف است.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۱۹ق، ج‌۱۶، ص۳۵.</ref>
@@ خط ۸۷: / خط ۸۰: @@
 [[مالک بن انس]] سنی برای بلوغ ذکر نمی‌کند.<ref name=":2">منهاجی أسیوطی، جواهر العقود، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۱۳۳.</ref> [[شافعی]] و [[احمد بن حنبل]] نیز پنج نشانه برای بلوغ دختران ذکر کرده‌اند؛ احتلام، روییدن موی خشن بر عورت، حیض،‌ بارداری و اگر هیچ یک از این نشانه‌ها نبود، دختران با اتمام پانزده سال قمری بالغ می‌شوند.<ref name=":2" />
+==جستارهای وابسته==
+* [[بلوغ]]
 ==پانویس==
@@ خط ۱۲۶: / خط ۱۲۳: @@
 * مهریزی، مهدی، بلوغ دختران، فقه، پیش شماره اول، بهمن ۱۳۷۲ش.
 * [https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61774&lid=0&mid=1826 مکارم شیرازی، ناصر، «بلوغ و نشانه‌های آن (استفتائات)»، سایت پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۳۹۸ش.]
-* نجفی، کاشف الغطاء، أنوار الفقاهة (کتاب الصیام‌)، نجف اشرف،‌ مؤسسه کاشف الغطاء‌، ۱۴۲۲ق.
+* نجفی (کاشف الغطاء)، حسن، أنوار الفقاهة (کتاب الصیام‌)، نجف اشرف،‌ مؤسسه کاشف الغطاء‌، ۱۴۲۲ق.
 * نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق و مصحح: عباس قوچانی، علی آخوندی، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
 * نورمفیدی، سید مجتبی، بلوغ دختران، مجله متین، شماره ۲۰، ۱۳۸۲ش،