ناصبی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ناصبی'''، کسی که با [[امام علی(ع)]] یا یکی دیگر از [[اهل بیت]] دشمنی بورزد و دشمنی خود با آنان را آشکار کند. انکار فضایل اهل بیت، [[لعن]] و سب ائمه و نیز دشمنی با [[شیعه|شیعیان]] از مصادیق ناصبی‌گری دانسته شده است.  

از نظر فقیهان شیعه نواصب، [[نجس]] و در حکم [[کفر|کفار]] هستند؛ از این‌رو خوردن [[ذبیحه]] آنان، پرداخت [[صدقه]] به آنها و ازدواج با آنان، جایز نیست و از [[مسلمانان]] [[ارث]] نمی‌برند.

به گفته برخی نویسندگان، ناصبی‌گری با [[قتل عثمان]] آغاز و در [[حکومت بنی‌امیه]] رسمیت یافت. جلوگیری از نشر فضایل اهل بیت، قتل شیعیان و [[سب علی(ع)|سب امام علی(ع)]] بر منابر از پیامدهای ناصبی‌گری در این دوران ذکر شده است. [[معاویه بن ابی‌سفیان]]، [[خوارج]]، [[عثمانیه]] و [[حریز بن عثمان]] را از نواصب معروف به شمار آورده‌اند.

نصب، به معنای دشمنی کردن با اهل بیت و یا دوستداران آنان و آشکار کردن آن است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.</ref> البته دشمنی با دوستداران اهل بیت<ref>شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.</ref> و [[شیعه|شیعیان]] آنان<ref>ابن ادریس حلی، اجوبة مسائل و رسائل، ۱۴۲۹ق، ص۲۲۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.</ref> را در صورتی نصب دانسته‌اند که دشمنی با آنان به خاطر محبت<ref>شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.</ref> و پیرویشان از اهل بیت باشد.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.</ref>

مشهور عالمان مسلمان، ناصبی را کسی می‌دانند که با اهل بیت دشمن باشد و دشمنی خود را با آنان آشکار کند<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۱۸۶، ج۲۴، ص۶۰؛ سبحانی، الخمس، ۱۴۲۰ق، ص۶۰.</ref> و به گفته برخی بغض [[امام علی(ع)]] را هم جزو دین خود قرار داده باشد.<ref>ابن تیمیه، مجموعة الفتاوی، طبعة عبدالرحمن بن قاسم، ج۴، ص۴۲۹؛ فیروز آبادی، قاموس المحیط، ماده نصب، به نقل از طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> آنان، اعتقاد به [[فسق]] یا [[کفر]] امام علی،<ref>ابن تیمیه، مجموعة الفتاوی، طبعة عبدالرحمن بن قاسم، ج۴، ص۴۲۹.</ref> اعتقاد به برتری دیگران بر او،<ref>فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.</ref> سب و لعن اهل بیت،<ref>فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.</ref> انکار فضایل آنان<ref>فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۲۱.</ref> و کراهت داشتن از ذکر و نشر آنها<ref>شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۴۲۰.</ref> را از مصادیق نصب شمرده‌اند.  

[[حسن بن فرحان مالکی]] از علمای [[اهل سنت]]، هر گونه انحراف از امام علی(ع) و اهل بیت را نصب دانسته است.<ref>مالکی، انقاذ التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۸ق، ص۲۹۸.</ref> او تضعیف احادیث صحیح در مدح امام علی، اعتقاد به اشتباه کردن او در جنگ‌های دوره [[خلافت]]، زیاده‌روی در ستایش دشمنان او، تشکیک در خلافت و خودداری از [[بیعت]] با او را، به مصادیق نصب افزوده است.<ref>مالکی، انقاذ التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۸ق، ص۲۹۸.</ref> [[محدث بحرانی]] از فقیهان شیعه، مقدم کردن دیگران بر امام علی در [[امامت]](پذیرفتن امامت آنان) را، بغض با حضرت علی و مصداق نصب دانسته است.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۶۰.</ref>

مشهور فقیهان شیعه، ناصبی را کسی می‌دانند که با اهل بیت دشمنی داشته باشد و دشمنی خود را آشکار کند از این‌رو به اعتقاد آنان، [[اهل سنت|اهل سنتی]] که محبت اهل بیت را پذیرفته‌اند، ناصبی نیستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۰۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.</ref> اما [[محدث بحرانی]] بر این باور است ناصبی کسی است که دیگران را بر امام علی مقدم کند و معتقد به [[امامت]] آنان باشد، بر این اساس، از نظر او همه اهل سنت که امامت [[خلفای سه‌گانه]] را پذیرفته‌اند، ناصبی هستند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۶۰. </ref> مستند او روایتی است که اعتقاد به امامت غیر ائمه شیعه را نصب معرفی می‌کند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۸، ص۱۵۷.</ref> [[صاحب جواهر]]، این قول را بر خلافت [[سیره متشرعه|سیره]] و عمل شیعیان دانسته<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۶۴.</ref> و در صحیح بودن سند و دلالت این روایت نیز تردید شده است.<ref>تولایی، «ملاک ناصب‌انگاری، احکام و آثار مترتب بر نصب در فقه امامیه»، ص۵۲.</ref> رساله‌ای با عنوان «مال الناصب و انه لیس کل مخالف ناصباً» به [[سید عبدالله جزایری]]، عالم شیعی، منسوب است.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۹، ص۷۶.</ref>

برخی معتقدند، ناصبی‌گری با [[قتل عثمان]] آغاز و در [[حکومت امویان]] رسمیت یافت.<ref>کوثری، «بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری»، ص۹۹.</ref> به گزارش منابع تاریخی [[معاویه بن ابی‌سفیان]] هنگامی که در سال ۴۱ق [[مغیرة بن شعبه]] را به امارت کوفه گماشت به او دستور داد به امام علی ناسزا بگوید و از یاران او بدگویی کند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک،۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۵۴.</ref> پس از او [[خلفای بنی امیه]] تا زمان خلافت [[عمر بن عبدالعزیز]] بر منابر<ref>زمخشری، ربیع الابرار، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۳۵.</ref> حضرت علی را سب می‌کردند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۵، ص۴۲.</ref>  

[[حاکم نیشابوری]] عالم اهل سنت، [[قرن چهارم قمری]] را آکنده از نصب بر ضد علی توصیف و انگیزه خود از نگارش کتاب فضائل فاطمة الزهراء را مقابله با این جریان ذکر می‌کند. او در توصیف فضای قرن چهارم می‌نویسد:

* ورود [[روایات جعلی]] به کتب اهل سنت درباره تنقیص اهل بیت و انکار فضایل آنان به وسیله راویان ناصبی.<ref>کوثری، «بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری»، ص۱۰۴.</ref>

* ممنوعیت نامگذاری کودکان به نام امام علی و قتل کودکان هم‌نام علی.<ref>مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۱۳ق، ج۲۰، ص۴۲۹.</ref>

*مجازات و قتل افرادی که فضایل امام علی را بیان می‌کردند یا از سب او طفره می‌رفتند و یا اینکه برای معاویه فضیلتی نقل نمی‌کردند. شلاق خوردن [[عطیه بن سعد بن جناده عوفی|عطیة بن سعد]] از شیعیان امام علی(ع)، به دستور [[حجاج بن یوسف ثقفی]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۰۵.</ref> و قتل [[احمد بن علی نسائی]] از نویسندگان [[صحاح سته]] اهل سنت،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۱۲۴.</ref> از این موارد است.<ref>کوثری، «بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری»، ص۱۰۴-۱۰۵.</ref>

* [[معاویه بن ابی‌سفیان]]: نخستین حاکم اموی بود که حدود ۲۰ سال بر دمشق حکومت کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۱۸.</ref> ابن ابی‌الحدید معتزلی، شارح نهج البلاغه، از جاحظ نقل کرده که معاویه در پایان خطبه‌های [[نماز جمعه]] علی(ع) را لعن می‌کرد و می‌گفت این امر آن قدر باید گسترش یابد تا کسی فضیلتی از علی نقل نکند.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۵۶-۵۷.</ref>

* [[عثمانیه]]: کسانی که بر این باور بودند که امام علی عثمان را به قتل رسانده یا به این امر کمک کرده است.<ref>معلم، النصب و النواصب، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۱.</ref> از این رو از بیعت با او سر باززدند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۳۰.</ref> ابن حجر عسقلانی، رجال‌شناس اهل سنت در قرن نهم قمری، نواصب را گروهی معرفی کرده که اعتقاد دارند امام علی، عثمان را به قتل رسانده یا در قتل او کمک کرده است.<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۸، ص۴۵۸.</ref> این گروه به خاطر غلو در محبت عثمان به تنقیص امام علی روی آوردند.<ref>ابن حجر، فتح الباری، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۱۳.</ref>  

* [[خوارج]]: گروهی از سپاه امام علی(ع) در [[جنگ صفین]] بودند که علی بن ابیطالب را متهم به کفر کردند و علیه او شوریدند. آنان را به سبب دشمنی با امام علی(ع)، نواصب یا ناصبه نیز خوانده‌اند.<ref>مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۲-۱۴۲۵ق، ج۴، قسم ۱، ص۴۲۸.</ref>

* [[حجاج بن یوسف ثقفی]] (درگذشته ۹۵ق ): به گفته [[مسعودی]] تاریخ‌نگار قرن چهارم قمری، حجاج با اهل بیت دشمن بود<ref>نگاه کنید به مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۴.</ref> او کسانی را که از امام علی و یاران او، اعلام برائت نمی‌کردند، به قتل می‌رساند.<ref>مغنیه، الشیعه و الحاکمون، ۲۰۰۰م،‌ ص۹۴-۹۶.</ref> او شیعیان را می‌کشت و به کوچک‌ترین ظن و تهمتی بازداشت می‌کرد و اگر به کسی زندیق یا [[کافر]] گفته می‌شد، بهتر بود از اینکه وی را شیعه علی معرفی کنند.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۴.</ref> حجاج در حکومت عبدالملک، ابتدا حاکم حجاز و سپس حاکم عراق بود.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۱۷.</ref>

* [[حریز بن عثمان]]؛ حریز امام علی را بر منبر سب می‌کرد.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۶، ص۹۵.</ref> او حدیث [[حدیث منزلت|انت منی بمنزلة هارون من موسی]] را به «انت منی بمنزلة قارون من موسی» تحریف می‌کرد.<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۲، ص۲۳۹.</ref> به گفته ابن حبان از رجالیان اهل سنت، حریز هر روز صبح، و هر شب [[علی|علی بن ابی‌طالب]] را ۷۰ بار [[لعن]] می‌کرد.<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۲، ص۲۴۰.</ref>

*[[مغیرة بن شعبه]]؛ هنگامی که از سوی معاویه حاکم کوفه بود، امام علی(ع) و شیعیان او را بر [[منبر]] ناسزا می‌گفت و لعن می‌کرد.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰.</ref> او از [[صحابه]] پیامبر بود که در ماجرای هجوم به خانه [[حضرت زهرا]] نیز نقش داشت.<ref>مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۱۱۷.</ref>

* [[ابن تیمیه]]؛ از رهبران فکری [[سلفیه]] است، برخی از محققان شیعه برای اثبات ناصبی‌گری ابن تیمیه به انکار [[حدیث رد الشمس]]،<ref>ابن تیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۶۵، به نقل از آل مجدد، «نشانه‌های ناصبی‌گری ابن تیمیه»، ص۱۷.</ref> تضعیف [[حدیث غدیر]]،<ref>ابن تیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۱۹-۳۲۰، به نقل از «نشانه‌های ناصبی‌گری ابن تیمیه»، ص۱۹.</ref> و نیز دشمنی با [[شیعیان]] توسط او استناد کرده‌اند.<ref>آل مجدد، «نشانه‌های ناصبی‌گری ابن تیمیه»، ص۱۷-۲۵.</ref> همچنین ابن حجر عسقلانی گفته است که برخی از علما به ابن تیمیه به خاطر سخنانش درباره حضرت علی، نسبت [[منافق|نفاق]] داده‌اند.<ref>ابن حجر، الدرر الکامنه، دار الجیل، ج۱، ص۱۵۵. </ref>

عالمان و محققان شیعه آثاری درباره معنای نصب و احکام آن نوشته‌اند.<ref>ص۵۸۸-۵۹۰. </ref> از جمله: