Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
حسن خلق: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←آثار حُسن خلق: تمیزکاری) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==معناشناسی== | ==معناشناسی== | ||
حُسن خلق(به عربی: حسن الخلق) ترکیب اضافی به معنای نرم‌خویی و خوش‌گفتاری و گشاده‌رویی در برخورد با دیگران است.<ref>علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ج۱، ص۳۷۳.</ref> اما معانی دیگری نیز برای آن آورده‌اند از جمله: | حُسن خلق(به عربی: حسن الخلق) ترکیب اضافی به معنای نرم‌خویی و خوش‌گفتاری و گشاده‌رویی در برخورد با دیگران است.<ref>علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ج۱، ص۳۷۳.</ref> اما معانی دیگری نیز برای آن آورده‌اند از جمله: | ||
#اعتدال در قوای [[قوه عاقله|عقلی]] و [[قوه غضبیه|غضبی]] و [[قوه شهوانیه|شهوانی]] که درون فرد را از انوار افاضات علوم و معارف الهی، درخشان و اعضای او را به طاعات و وظایف مشغول میکند. این حالت درونی با علاماتی همچون معاشرت نیکو با مردم و بروز صفاتی مانند خوش‌برخوردی، [[محبت]]، [[صدق|راستی]] و... شناخته می‌شود. در این معنی، حُسن خلق تابع استقامت تمام اعضای ظاهری و باطنی و زیبایی صورت درونی انسانی در اثر این تناسب اخلاقی است.<ref>شرح | #اعتدال در قوای [[قوه عاقله|عقلی]] و [[قوه غضبیه|غضبی]] و [[قوه شهوانیه|شهوانی]] که درون فرد را از انوار افاضات علوم و معارف الهی، درخشان و اعضای او را به طاعات و وظایف مشغول میکند. این حالت درونی با علاماتی همچون معاشرت نیکو با مردم و بروز صفاتی مانند خوش‌برخوردی، [[محبت]]، [[صدق|راستی]] و... شناخته می‌شود. در این معنی، حُسن خلق تابع استقامت تمام اعضای ظاهری و باطنی و زیبایی صورت درونی انسانی در اثر این تناسب اخلاقی است.<ref>شرح الکافی، ج۸، ص۲۸۷.</ref> همانطور که حسن ظاهری با زیبایی و تناسب همۀ اعضا محقق می‌شود، حسن خلق که زیبایی باطنی است نیز با زیبایی همه صفات و اخلاق محقق می‌شود.<ref>شرح أصول الکافی، ج۱، ص۴۱۹.</ref> | ||
#اینکه فرد همتی جز خدا نداشته باشد و جلوۀ الهی را مشاهده کند و جفای خلق را به آن انگیزه تحمل نماید.<ref>آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۷۴</ref> | #اینکه فرد همتی جز خدا نداشته باشد و جلوۀ الهی را مشاهده کند و جفای خلق را به آن انگیزه تحمل نماید.<ref>آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۷۴</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==حسن خلق در قرآن== | ==حسن خلق در قرآن== | ||
[[قرآن کریم]]، پیامبر | [[قرآن کریم]]، پیامبر اکرم را با اخلاق عظیم که بسیار زیبا است می‌ستاید<ref>قلم: ۴</ref> و خدای متعال، علت برتری آن حضرت بر سایر انبیا را حسن خلق می‌داند.<ref>ارشاد القلوب، ج۱، ص۲۰۵.</ref> | ||
==حسن خلق در احادیث== | ==حسن خلق در احادیث== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
از پیامبر اکرم(ص) درباره این ملکه اخلاقی احادیث ارزشمندی نقل شده که برخی از آنها عبارتند از: | از پیامبر اکرم(ص) درباره این ملکه اخلاقی احادیث ارزشمندی نقل شده که برخی از آنها عبارتند از: | ||
::#حسن خلق زمامی از رحمت خدا برای صاحب آن است | ::#حسن خلق زمامی از رحمت خدا برای صاحب آن است که یک سر زمام به دست فرشته‌ای است که آن را به سوی خیر می‌کشاند<ref>شعب الایمان، ج۶، ص۲۷۳۶.</ref> | ||
::#حسن خلق، نیمی از دین است<ref>الخصال، ج۱، ص۳۰</ref> | ::#حسن خلق، نیمی از دین است<ref>الخصال، ج۱، ص۳۰</ref> | ||
::# | ::#کامل‌ترین شما در [[ایمان]]، خوشخوترین شما است.<ref>شعب الایمان، ج۶، ص۲۷۱۸.</ref> | ||
::#اگر خوش خلقی تجسم می‌یافت، زیباترین مخلوق بود.<ref>بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۴.</ref> | ::#اگر خوش خلقی تجسم می‌یافت، زیباترین مخلوق بود.<ref>بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۴.</ref> | ||
::#بیشترین چیزی که امت من را به [[بهشت]] می‌برد، [[تقوا]] و حسن خلق است.<ref> | ::#بیشترین چیزی که امت من را به [[بهشت]] می‌برد، [[تقوا]] و حسن خلق است.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۰.</ref> | ||
همچنین آن حضرت به حسن خلق خانوادگی اهمیت فراوان داده و می‌فرمود: | همچنین آن حضرت به حسن خلق خانوادگی اهمیت فراوان داده و می‌فرمود: | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
[[امام باقر(ع)]] نیز فرمود: | [[امام باقر(ع)]] نیز فرمود: | ||
::همین اخلاق نیکویی که بین مردم است، زینت برای [[اسلام]] یک انسان است.<ref> | ::همین اخلاق نیکویی که بین مردم است، زینت برای [[اسلام]] یک انسان است.<ref>مشکاة الأنوار، ص۲۴۰.</ref> | ||
==آثار حُسن خلق== | ==آثار حُسن خلق== | ||
#گرایش به [[اسلام]] و دین حق: در حدیث آمده است که رسول اکرم، برخی از اسیرانی که مستحق مرگ بودند را به علت داشتن ۵ صفت زیبا که یکی از آنها حسن خلق بود، مجازات نکرد و هنگامی که آن افراد به اهمیت این صفت نزد رسول خدا پی بردند، مسلمان شدند.<ref>الأمالی صدوق، ص۲۷۱.</ref> | #گرایش به [[اسلام]] و دین حق: در حدیث آمده است که رسول اکرم، برخی از اسیرانی که مستحق مرگ بودند را به علت داشتن ۵ صفت زیبا که یکی از آنها حسن خلق بود، مجازات نکرد و هنگامی که آن افراد به اهمیت این صفت نزد رسول خدا پی بردند، مسلمان شدند.<ref>الأمالی صدوق، ص۲۷۱.</ref> | ||
#رسیدن به درجات والای ایمان؛ رسول خدا | #رسیدن به درجات والای ایمان؛ رسول خدا که به سبب بزرگی شرافت این صفت نیکو به آخرین درجه ایمان دست یافت و به اوج و نهایت آن رسید<ref>علم اخلاق اسلامی، ج۱، ص۳۷۸.</ref> و فرمود: شبیه‌ترین شما به من خوشخوترین شما است.<ref>عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۵۰.</ref> | ||
#جبران کمبودهای عبادی: [[امام صادق(ع)]] فرمود: گاهی بنده در مراتب [[عبادت]] دارای کمبودی است اما خداوند با خوش‌خلقی، بنده را به درجۀ [[شب زنده‌داری|شب‌زنده‌دار]] [[روزه|روزه‌دار]] می‌رساند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۲.</ref> | #جبران کمبودهای عبادی: [[امام صادق(ع)]] فرمود: گاهی بنده در مراتب [[عبادت]] دارای کمبودی است اما خداوند با خوش‌خلقی، بنده را به درجۀ [[شب زنده‌داری|شب‌زنده‌دار]] [[روزه|روزه‌دار]] می‌رساند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۲.</ref> | ||
#ازدیاد [[رزق]]؛<ref>تحف العقول، ص۳۷۳.</ref> | #ازدیاد [[رزق]]؛<ref>تحف العقول، ص۳۷۳.</ref> | ||
#آبادسازی شهرها؛<ref>تحف العقول، ص۳۹۵.</ref> نکته: اثر ازدیاد رزق و آبادی شهرها به [[ایمان]] افراد ربطی ندارد و حتی اگر افراد [[فاسق]] هم باشند این نتیجه بر حسن خلق آنان مترتب است.<ref>أعلام الدین، ص۲۹۴.</ref> | #آبادسازی شهرها؛<ref>تحف العقول، ص۳۹۵.</ref> نکته: اثر ازدیاد رزق و آبادی شهرها به [[ایمان]] افراد ربطی ندارد و حتی اگر افراد [[فاسق]] هم باشند این نتیجه بر حسن خلق آنان مترتب است.<ref>أعلام الدین، ص۲۹۴.</ref> | ||
#جلب دوستی<ref>تحف العقول ص۳۵۶.</ref> و تقویت دوستی موجود.<ref>تحف العقول، ص۴۵.</ref> | #جلب دوستی<ref>تحف العقول ص۳۵۶.</ref> و تقویت دوستی موجود.<ref>تحف العقول، ص۴۵.</ref> | ||
#ایجاد لطافت در گفتار.<ref> | #ایجاد لطافت در گفتار.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۲۵۵.</ref> | ||
#دعوت کننده دیگران به دین.<ref>الکافی، ج۷، ص۷۷.</ref> | #دعوت کننده دیگران به دین.<ref>الکافی، ج۷، ص۷۷.</ref> | ||
#همتایی با [[جهاد|مجاهد]]؛ امام صادق(ع) فرمود: خداوند برای حسن خلق بنده ثواب و اجر مجاهدی را عطا میکند که همواره از بامداد تا شامگاه در راه خدا مجاهده کند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۱.</ref> | #همتایی با [[جهاد|مجاهد]]؛ امام صادق(ع) فرمود: خداوند برای حسن خلق بنده ثواب و اجر مجاهدی را عطا میکند که همواره از بامداد تا شامگاه در راه خدا مجاهده کند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۱.</ref> | ||
#جلب همه خوبی‌ها در دنیا و آخرت: همانطور که پیامبر اکرم(ص) فرمود: حسن خلق، خیر دنیا و آخرت را برای فرد جمع میکند<ref>الخصال، ج۱، ص۴۲.</ref> همچنین روایت شده که خداوند هیچ خیری در دنیا و آخرت به کسی نمی‌دهد مگر با حسن خلق و حسن نیت.<ref> | #جلب همه خوبی‌ها در دنیا و آخرت: همانطور که پیامبر اکرم(ص) فرمود: حسن خلق، خیر دنیا و آخرت را برای فرد جمع میکند<ref>الخصال، ج۱، ص۴۲.</ref> همچنین روایت شده که خداوند هیچ خیری در دنیا و آخرت به کسی نمی‌دهد مگر با حسن خلق و حسن نیت.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۹۲</ref> | ||
#نجات از هول صراط: پیامبر اسلام(ص) در خوابی که آن را عجیب توصیف کردند فرمود: فردی از امتم را دیدم که بر روی [[صراط]] چون کسی که تندبادی به او بخورد بر خود می‌لرزد و ناگهان خوش‌خلقی او، به یاری او آمد و او را نجات داد.<ref>فضائل الأشهر الثلاثة، ص۱۱۲ و ۱۱۳.</ref> | #نجات از هول صراط: پیامبر اسلام(ص) در خوابی که آن را عجیب توصیف کردند فرمود: فردی از امتم را دیدم که بر روی [[صراط]] چون کسی که تندبادی به او بخورد بر خود می‌لرزد و ناگهان خوش‌خلقی او، به یاری او آمد و او را نجات داد.<ref>فضائل الأشهر الثلاثة، ص۱۱۲ و ۱۱۳.</ref> | ||
#تضمین قطعی بهشتی شدن: پیامبر | #تضمین قطعی بهشتی شدن: پیامبر اکرم(ص) فرمود: صاحب حسن خلق، قطعا در بهشت است.<ref>عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۳۱.</ref> | ||
#اعتبار اجتماعی: حسن خلق جایگزین شرافت قومی و خانوادگی می‌شود و به افراد، اعتبار اجتماعی می‌بخشد.<ref> | #اعتبار اجتماعی: حسن خلق جایگزین شرافت قومی و خانوادگی می‌شود و به افراد، اعتبار اجتماعی می‌بخشد.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۲۵۵</ref> | ||
#جلب محبت و دوستی.<ref> | #جلب محبت و دوستی.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۲۴۴</ref> که هم محبت الهی و هم محبت مردم را شامل می‌شود. | ||
#طهارت از [[گناه]]: در روایت است خوش‌خویی با خانواده و مردم اگر با سه صفت دیگر یعنی «وفا به وعده‌های با خدا، [[راستگویی]] و [[حیا]] از زشتی‌های نزد خدا و مردم» همراه شود، همۀ گناهان فرد را فرو می‌ریزد حتی اگر سراپای او را فراگرفته باشند.<ref>الأمالی مفید، ص۱۶۶ و ۱۶۷</ref> پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمود: خوش‌خویی گناهان را چون آب که نمک را ذوب میکند از بین می‌برد.<ref>جامع الأخبار، ص۱۰۷.</ref> زیرا این صفت، ریشه‌ها و بنیان‌های گناه و آلودگی را برمی‌اندازد. | #طهارت از [[گناه]]: در روایت است خوش‌خویی با خانواده و مردم اگر با سه صفت دیگر یعنی «وفا به وعده‌های با خدا، [[راستگویی]] و [[حیا]] از زشتی‌های نزد خدا و مردم» همراه شود، همۀ گناهان فرد را فرو می‌ریزد حتی اگر سراپای او را فراگرفته باشند.<ref>الأمالی مفید، ص۱۶۶ و ۱۶۷</ref> پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمود: خوش‌خویی گناهان را چون آب که نمک را ذوب میکند از بین می‌برد.<ref>جامع الأخبار، ص۱۰۷.</ref> زیرا این صفت، ریشه‌ها و بنیان‌های گناه و آلودگی را برمی‌اندازد. | ||
#تکمیل کنندۀ ایمان: در روایت آمده است که حسن خلق اگر با [[صدق]] و ادای امانت و حیا، همراه شود، ایمان فرد را تکمیل میکند.<ref>الکافی، ج۲، ص۹۹ و ۱۰۰.</ref> | #تکمیل کنندۀ ایمان: در روایت آمده است که حسن خلق اگر با [[صدق]] و ادای امانت و حیا، همراه شود، ایمان فرد را تکمیل میکند.<ref>الکافی، ج۲، ص۹۹ و ۱۰۰.</ref> | ||
#اصلاح نظام خانواده: پیامبر | #اصلاح نظام خانواده: پیامبر اکرم(ص) فرمود: هرگاه خداوند اراده کند خیر و خوبی به خانواده‌ای برساند، حسن خلق و [[رفق]] را نصیب آنان میکند.<ref>بحار الأنوار، ج۶۸، ۳۹۴.</ref> | ||
#دور کردن [[کبر]] و [[غرور]]<ref>نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، ص۵۳۸.</ref> | #دور کردن [[کبر]] و [[غرور]]<ref>نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، ص۵۳۸.</ref> | ||
# | #مستحکم شدن پیوند اجتماعی مسلمانان.<ref>معانی الأخبار، ص۳۱۷.</ref> | ||
==مصادیق و نشانه‌ها== | ==مصادیق و نشانه‌ها== | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
#تبسم بر لب داشتن هنگام گفتگو با مؤمنین.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۷۵.</ref> | #تبسم بر لب داشتن هنگام گفتگو با مؤمنین.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۷۵.</ref> | ||
#شوخی و مزاح.<ref>الکافی، ج۲، ص۶۶۳.</ref> | #شوخی و مزاح.<ref>الکافی، ج۲، ص۶۶۳.</ref> | ||
#عطا و بخشش: [[امام صادق(ع)]] فرمود: اگر با هر کس معاشرت کردی دست بالا داشته باش. زیرا حسن خلق، ضعف عبادت را جبران و مؤمن را به درجۀ شب‌زنده‌دار روزه‌دار می‌رساند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۲.</ref> این حدیث می‌رساند | #عطا و بخشش: [[امام صادق(ع)]] فرمود: اگر با هر کس معاشرت کردی دست بالا داشته باش. زیرا حسن خلق، ضعف عبادت را جبران و مؤمن را به درجۀ شب‌زنده‌دار روزه‌دار می‌رساند.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۲.</ref> این حدیث می‌رساند کرم (بخشش) نیز نوعی حسن خلق است.<ref>مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج۸، ص۱۷۳</ref> زیرا دست بالایعنی نفع رساننده (هر نفعی)<ref>الوافی، ج۴، ص۴۲۳.</ref> و این سودرسانی در مورد خانواده در اولویت است. زیرا قانون در انفاق مالی و هر خیر رسانی این است که از خانواده و افرادی که تحت تکفل و چشم به دست سرپرست خود هستند شروع شود.<ref>شعب الایمان، ج۳، ص۱۲۳۵.</ref> چنانکه [[امام علی]](ع) یکی از محورهای حسن خلق را توسعه دادن امکانات خانواده [در حد متعارف و دور از اسراف] معرفی نمودند.<ref>بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۹۴.</ref> | ||
#[[تواضع]]، بشاشت و خوش‌کلامی: هنگامی که یکی از اصحاب امام صادق(ع) از ایشان دربارۀ اندازۀ حُسن خلق سؤال نمود ایشان فرمود: این است که با رفتاری متواضعانه و ملایم و گفتاری نیکو و دل‌پسند و چهره‌ای گشاده با او برخورد کنی.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۳.</ref> | #[[تواضع]]، بشاشت و خوش‌کلامی: هنگامی که یکی از اصحاب امام صادق(ع) از ایشان دربارۀ اندازۀ حُسن خلق سؤال نمود ایشان فرمود: این است که با رفتاری متواضعانه و ملایم و گفتاری نیکو و دل‌پسند و چهره‌ای گشاده با او برخورد کنی.<ref>الکافی، ج۲، ص۱۰۳.</ref> | ||
#سلام | #سلام کردن و بذل تحیت: امام علی(ع) فرمود: بذل تحیت، از محاسن اخلاق است.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۴۳۵.</ref> | ||
#انعطاف و الفت گرفتن با دیگران: [[پیامبر اکرم(ص)]] در شرح صفات خوش‌خویان فرمود: آنان | #انعطاف و الفت گرفتن با دیگران: [[پیامبر اکرم(ص)]] در شرح صفات خوش‌خویان فرمود: آنان که نرم و الفت گیرنده و مورد الفت دیگران هستند.<ref>شعب الایمان، ج۶، ص۲۷۱۹.</ref> | ||
#رفتاری که دوست داریم با ما صورت گیرد: از [[امام رضا(ع)]] دربارۀ حسن خلق سؤال شد فرمود: طوری با مردم رفتار کنی که دوست داری با تو آن‌گونه رفتار کنند.<ref>ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۳۴ و ۱۳۵.</ref> | #رفتاری که دوست داریم با ما صورت گیرد: از [[امام رضا(ع)]] دربارۀ حسن خلق سؤال شد فرمود: طوری با مردم رفتار کنی که دوست داری با تو آن‌گونه رفتار کنند.<ref>ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۳۴ و ۱۳۵.</ref> | ||
#خوشرویی، خوبی کردن و منع آزار خود از دیگران: بزرگان اخلاق گفته‌اند حسن خلق دارای سه محور است: خوشرویی، بازداشتن آزار از دیگران، رسانیدن خوبی به دیگران.<ref>شعب الایمان، ج۶، ص۲۷۴۶.</ref> | #خوشرویی، خوبی کردن و منع آزار خود از دیگران: بزرگان اخلاق گفته‌اند حسن خلق دارای سه محور است: خوشرویی، بازداشتن آزار از دیگران، رسانیدن خوبی به دیگران.<ref>شعب الایمان، ج۶، ص۲۷۴۶.</ref> | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
==راه‌های به دست آوردن حسن خلق== | ==راه‌های به دست آوردن حسن خلق== | ||
بر اساس قواعد تربیت اسلامی، اولین قدم برای کسب فضایل، [[توبه]] و سپس دفع رذایل اخلاقی مهم به ویژه گناهان رفتاری در حد توان است که البته به هر درجه این مراتب طی شود به همان میزان امکان بروز حُسن خُلق از فرد مهیا می‌شود و بلکه بسیاری از این مراتب، خود حسن خلق هستند. اما به طور خاص چند سبب برای دست‌یابی به این صفت والا وجود دارد: | بر اساس قواعد تربیت اسلامی، اولین قدم برای کسب فضایل، [[توبه]] و سپس دفع رذایل اخلاقی مهم به ویژه گناهان رفتاری در حد توان است که البته به هر درجه این مراتب طی شود به همان میزان امکان بروز حُسن خُلق از فرد مهیا می‌شود و بلکه بسیاری از این مراتب، خود حسن خلق هستند. اما به طور خاص چند سبب برای دست‌یابی به این صفت والا وجود دارد: | ||
#تلقین ارزش حسن خُلق به نفس: زیرا نیرومندترین انگیزه بر | #تلقین ارزش حسن خُلق به نفس: زیرا نیرومندترین انگیزه بر کسب و مواظبت حسن خُلق در این است که متذکر شرافت و ستودگی آن در نزد عقل و شرع باشد.<ref>علم اخلاق اسلامی، ج۲، ص۳۷۵.</ref> | ||
#محبت الهی: مهم‌ترین سبب خوش‌خویی، تلاش برای دست‌یابی به محبت الهی است که می‌تواند خوش‌خلقی را به طور نهادینه و به تبعیت از خلق خوش محمدی در انسان اخلاق‌جو نهادینه کند؛ همانطور که امام صادق علیهالسلام فرمودند: خداوند پیامبرش را بر اساس محبت خود تأدیب نمود و بعد به او فرمود: قطعاً این اخلاق تو اخلاقی بس عظیم است.<ref>الأصول الستة عشر، ص۱۷۲.</ref> پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمود: اخلاق از عطایای الهی است و هرگاه خداوند بندهای را دوست داشته باشد، به او خُلقی نیکو عطا میکند و هرگاه او را دشمن بدارد، به او خُلقی زشت می‌دهد.<ref>الإختصاص، ص۲۲۵.</ref> | #محبت الهی: مهم‌ترین سبب خوش‌خویی، تلاش برای دست‌یابی به محبت الهی است که می‌تواند خوش‌خلقی را به طور نهادینه و به تبعیت از خلق خوش محمدی در انسان اخلاق‌جو نهادینه کند؛ همانطور که امام صادق علیهالسلام فرمودند: خداوند پیامبرش را بر اساس محبت خود تأدیب نمود و بعد به او فرمود: قطعاً این اخلاق تو اخلاقی بس عظیم است.<ref>الأصول الستة عشر، ص۱۷۲.</ref> پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمود: اخلاق از عطایای الهی است و هرگاه خداوند بندهای را دوست داشته باشد، به او خُلقی نیکو عطا میکند و هرگاه او را دشمن بدارد، به او خُلقی زشت می‌دهد.<ref>الإختصاص، ص۲۲۵.</ref> | ||
#حیا: زیرا روایت است که خوش‌خلقی و خوشرویی از آثار حیا هستند.<ref>علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۳.</ref> | #حیا: زیرا روایت است که خوش‌خلقی و خوشرویی از آثار حیا هستند.<ref>علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۳.</ref> | ||
#رأفت قلبی: که ضد قسوت است، فرد را به حسن خلق دعوت میکند.<ref>شرح | #رأفت قلبی: که ضد قسوت است، فرد را به حسن خلق دعوت میکند.<ref>شرح الکافی، ج۱، ص۲۹۱.</ref> | ||
#تکرار اخلاق زیبا: تا کم کم ملکه گردند.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۸۱.</ref> زیرا اخلاق | #تکرار اخلاق زیبا: تا کم کم ملکه گردند.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۸۱.</ref> زیرا اخلاق نیکو را می‌توان با عادت و تمرین به دست آورد و تمرین و ریاضت هم جز این نیست که در آغاز کارهایی را از روی زحمت انجام دهد تا سرانجام عادی و طبیعی گردد مانند هر کار و شغل دیگر که ممارست می‌خواهد.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۸۵.</ref> | ||
#معاشرت با اهل اخلاق زیبا: با اهل دانش، خیر، صلاح، دیانت و عفاف همنشینی | #معاشرت با اهل اخلاق زیبا: با اهل دانش، خیر، صلاح، دیانت و عفاف همنشینی کند تا بر زی آنها درآید و به اخلاق آنان متخلّق شود، و از اهل شر و فساد که مایل به دنیا و لذّات دنیایند، دوری کند، تا اینکه طبعش به رفتار آنها علاقه و میل پیدا نکند و به هلاکت افتد.<ref>آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۸۵</ref> | ||
#دعای متضرعانه: از صمیم قلب و با حالت نیاز؛ همانطور که امام صادق علیهالسلام فرمود: برای دست یافتن به اخلاق زیبا به درگاه الهی تضرع کنید.<ref>الأمالی مفید، ص۱۹۲.</ref> | #دعای متضرعانه: از صمیم قلب و با حالت نیاز؛ همانطور که امام صادق علیهالسلام فرمود: برای دست یافتن به اخلاق زیبا به درگاه الهی تضرع کنید.<ref>الأمالی مفید، ص۱۹۲.</ref> | ||
#توجه به سلامت جسم: زیرا غلبۀ اخلاط ناسالم بر بدن (طبق مبانی طب سنتی – روایی) و نیز استرس و اضطراب و ناراحتی عصبی، زمینۀ بدخلقی را ایجاد و فرد را از اخلاق نیک محروم می‌کنند. در روایات نیز به این مساله توجه شده است همانطور که حضرت رسول فرمودند: کشمش بخورید که اعصاب را محکم نموده، اندوه را از بین برده و خلق را نیکو میکند.<ref>الخصال صدوق، ج۲، ص۳۴۴.</ref> | #توجه به سلامت جسم: زیرا غلبۀ اخلاط ناسالم بر بدن (طبق مبانی طب سنتی – روایی) و نیز استرس و اضطراب و ناراحتی عصبی، زمینۀ بدخلقی را ایجاد و فرد را از اخلاق نیک محروم می‌کنند. در روایات نیز به این مساله توجه شده است همانطور که حضرت رسول فرمودند: کشمش بخورید که اعصاب را محکم نموده، اندوه را از بین برده و خلق را نیکو میکند.<ref>الخصال صدوق، ج۲، ص۳۴۴.</ref> | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی؛ | *آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی؛ غررالحکم و دررالکلم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، ۱۳۶۶ش. | ||
*ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات (الأشعثیات)، | *ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات (الأشعثیات)، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی‌تا. | ||
*بخاری ابی عبدالله محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری،دار | *بخاری ابی عبدالله محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری،دار الکتاب العربی - بیروت، ۱۴۳۱ق. | ||
*بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین؛ شعب الایمان، بیروت، دارالفکر، چ اول، ۱۴۲۴ق. | *بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین؛ شعب الایمان، بیروت، دارالفکر، چ اول، ۱۴۲۴ق. | ||
*حرانی،ابن شعبه حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ دوم، | *حرانی،ابن شعبه حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش. | ||
*حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر؛ نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، قم، چاپ اول، | *حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر؛ نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. | ||
*حِمیری قمی، عبدالله بن جعفر؛ قرب الإسناد، | *حِمیری قمی، عبدالله بن جعفر؛ قرب الإسناد، یک جلد، انتشارات کتابخانه نینوی، تهران، بی‌تا. | ||
*دیلمی، حسن بن محمد؛ أعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول. | *دیلمی، حسن بن محمد؛ أعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول. | ||
*دیلمی، شیخ حسن؛ إرشادالقلوب إلی الصواب، قم، شریف رضی چاپ اول، | *دیلمی، شیخ حسن؛ إرشادالقلوب إلی الصواب، قم، شریف رضی چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
*زراد [... ودیگران]، الأصول الستة عشر، مؤسسة‌دار الحدیث الثقافیة، قم، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | *زراد [... ودیگران]، الأصول الستة عشر، مؤسسة‌دار الحدیث الثقافیة، قم، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | ||
*سعادت‌پرور، علی؛ سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج، قم، انتشارات تشیع، ۱۳۷۴، چاپ اول. | *سعادت‌پرور، علی؛ سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج، قم، انتشارات تشیع، ۱۳۷۴، چاپ اول. | ||
*شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار، انتشارات حیدریة، نجف اشرف، چاپ اول، بی‌تا. | *شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار، انتشارات حیدریة، نجف اشرف، چاپ اول، بی‌تا. | ||
*صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شرح أصول | *صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شرح أصول الکافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
*صدوق محمّد بن علی بن بابویه؛ علل الشرائع، | *صدوق محمّد بن علی بن بابویه؛ علل الشرائع، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | ||
*صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ الأمالی، انتشارات اعلمی، بیروت، چاپ پنجم، ۱۳۶۲ش. | *صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ الأمالی، انتشارات اعلمی، بیروت، چاپ پنجم، ۱۳۶۲ش. | ||
*صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ الخصال، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. | *صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ الخصال، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش. | ||
*صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ عیون أخبار الرضا علیهالسلام، نشر جهان، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ق. | *صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ عیون أخبار الرضا علیهالسلام، نشر جهان، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ق. | ||
*صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ فضائل الأشهر الثلاثة، | *صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ فضائل الأشهر الثلاثة، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۳۹۶ق. | ||
*صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. | *صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. | ||
*طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن؛ | *طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن؛ مشکاة الأنوار، کتابخانه حیدریه نجف اشرف، ۱۳۸۵ق. | ||
*طوسی، محمد بن الحسن؛ الأمالی،دار الثقافة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. | *طوسی، محمد بن الحسن؛ الأمالی،دار الثقافة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. | ||
*فیض | *فیض کاشانی، ملامحسن، الوافی، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی علیه السلام، اصفهان، چاپ اول، ۱۴۰۶ق. | ||
* | *کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی،دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپچهارم، ۱۴۰۷ق. | ||
* | *کوفی اهوازی، حسین بن سعید؛ الزهد، قم، المطبعة العلمیة، چاپ: دوم، ۱۴۰۲ق. | ||
*مازندرانی، ملا صالح؛ شرح | *مازندرانی، ملا صالح؛ شرح الکافی، تهران، المکتبة الإسلامیة، اول، ۱۳۸۲ق. | ||
*مجلسی محمد باقر؛ بحار الأنوار، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، اول، | *مجلسی محمد باقر؛ بحار الأنوار، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، اول، ۱۴۱۰ق. | ||
*مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آلالرسول،دار | *مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آلالرسول،دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | ||
*مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،دار | *مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | ||
*مفید، محمد بن محمد؛ الإختصاص، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | *مفید، محمد بن محمد؛ الإختصاص، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*مفید، محمد بن محمد؛ الأمالی، | *مفید، محمد بن محمد؛ الأمالی، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*مهدوی | *مهدوی کنی، محمدرضا؛ نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۷۶ش. | ||
*نراقی ملا احمد، معراج السعادة، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، | *نراقی ملا احمد، معراج السعادة، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، ۱۳۷۷ش. | ||
*نراقی، ملامحمدمهدی،؛ علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ترجمه: سیدجلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات | *نراقی، ملامحمدمهدی،؛ علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ترجمه: سیدجلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۷ش. | ||
*نعمانی، ابن أبی زینب محمد بن ابراهیم؛ الغیبة، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۷ق. | *نعمانی، ابن أبی زینب محمد بن ابراهیم؛ الغیبة، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۷ق. | ||
*ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی و عطایی، محمدرضا؛ مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۶۹ش. | *ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی و عطایی، محمدرضا؛ مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۶۹ش. | ||