کاربر ناشناس
محمدابراهیم آیتی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Dayyani بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Dayyani بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''محمد ابراهیم آیتی''' [[روحانی]] [[شیعه]] و تاریخ دان اسلامی معاصر، نویسندۀ کتاب مشهور [[تاریخ آندلس]] و کتاب تاریخ [[پیامبر]] اسلام و نیز مترجم تاریخ یعقوبی به زبان فارسی است. او علاوه بر تحصیلات حوزوی دارای مدرک دکتری فلسفه اسلامی از دانشگاه تهران بود. آیتی از روحانیون فعال در عرصه های علمی پژوهشی و فرهنگی بود و نزد اهل علم و فرهنگ صاحب جایگاه و احترام بود. او در مهر ۱۳۴۳ بر اثر سانحۀ تصادف درگذشت. کتاب تاریخ پیامبر او برگزیدۀ اولین دورۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد | '''محمد ابراهیم آیتی''' [[روحانی]] [[شیعه]] و تاریخ دان اسلامی معاصر، نویسندۀ کتاب مشهور [[تاریخ آندلس]] و کتاب تاریخ [[پیامبر]] اسلام و نیز مترجم تاریخ یعقوبی به زبان فارسی است. او علاوه بر تحصیلات حوزوی دارای مدرک دکتری فلسفه اسلامی از دانشگاه تهران بود. آیتی از روحانیون فعال در عرصه های علمی پژوهشی و فرهنگی بود و نزد اهل علم و فرهنگ صاحب جایگاه و احترام بود. او در مهر ۱۳۴۳ بر اثر سانحۀ تصادف درگذشت. کتاب تاریخ پیامبر او برگزیدۀ اولین دورۀ کتاب سال [[جمهوری اسلامی ایران]] شد | ||
==زندگی== | ==زندگی== | ||
محمد ابراهیم آیتی در روستای گارزار بیرجند زاده شد. پدرش شیخ محمد قائنی (د ۱۳۴۲) پیش نماز گارزار بود. او از هفت سالگی به مکتب رفت و مقدمات ادب عرب را تا پایان کتاب هدایه نزد پدر فرا گرفت. در این اوان پدرش در گذشت و او نزد ملا عبدالله گازاری و ملا ابراهیم بویگی به خواندن شرح | محمد ابراهیم آیتی در روستای گارزار [[بیرجند]] زاده شد. پدرش شیخ محمد قائنی (د ۱۳۴۲) پیش نماز گارزار بود. او از هفت سالگی به مکتب رفت و مقدمات ادب عرب را تا پایان کتاب هدایه نزد پدر فرا گرفت. در این اوان پدرش در گذشت و او نزد ملا عبدالله گازاری و ملا ابراهیم بویگی به خواندن شرح الفیۀ بین مالک و سیوطی و شرح جامی مشغول شد.<ref>آیتی، محمد ابراهیم، احوال آیتی به قلم خودش، راه نمای کتاب، س ۷ شماره ۱، پاییز ۱۳۴۳ ص ۲۰۷</ref> | ||
آیتی در سیزده سالگی با اجازۀ مادر برای ادامۀ تحصیل به بیرجند سفر کرد و در مدرسۀ معصومیۀ بیرجند، حاشیۀ ملا عبدالله، بخشی از شرح شمسیه، شرح نظام، مغنی اللبیب، مطول تفتازانی، معالم الاصول، تبصرۀ [[علامه حلی]] و [[شرح لمعه]] را نزد مدرسانی همچون شیخ محمد باقر بیرجندی، شیخ محمد حسین آیتی، شیخ غلام رضا فاضل و شیخ محمد علی ربانی و ملا محمد دهکی تلمذ کرد.<ref> همان</ref> | آیتی در سیزده سالگی با اجازۀ مادر برای ادامۀ تحصیل به بیرجند سفر کرد و در مدرسۀ معصومیۀ بیرجند، حاشیۀ ملا عبدالله، بخشی از شرح شمسیه، شرح نظام، مغنی اللبیب، مطول تفتازانی، معالم الاصول، تبصرۀ [[علامه حلی]] و [[شرح لمعه]] را نزد مدرسانی همچون شیخ محمد باقر بیرجندی، شیخ محمد حسین آیتی، شیخ غلام رضا فاضل و شیخ محمد علی ربانی و ملا محمد دهکی تلمذ کرد.<ref> همان</ref> | ||
آیتی در هجده سالگی به [[مشهد]] رفت و در مدرسۀ باقریه، دروس سطح حوزه را نزد استادانی همچون شیخ هاشم قزوینی، شیخ مرتضی قزوینی، سید حسین سبزواری، [[ادیب نیشابوری]] و شیخ حسن پایین خیابانی فرا گرفت. | آیتی در هجده سالگی به [[مشهد]] رفت و در مدرسۀ باقریه، دروس سطح [[حوزه علمیه|حوزه]] را نزد استادانی همچون شیخ هاشم قزوینی، شیخ مرتضی قزوینی، سید حسین سبزواری، [[ادیب نیشابوری]] و شیخ حسن پایین خیابانی فرا گرفت. | ||
او به مدت دو سال نیز در درس [[خارج فقه و اصول]] آقا میرزا مهدی اصفهانی حاضر شد و نیز از درس شرح منظومۀ آقا میرزا مهدی شهیدی عسکری بهره مند گردید. | او به مدت دو سال نیز در درس [[خارج فقه و اصول]] آقا میرزا مهدی اصفهانی حاضر شد و نیز از درس [[شرح منظومه|شرح منظومۀ]] آقا میرزا مهدی شهیدی عسکری بهره مند گردید. | ||
آیتی از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۹ ش در بیرجند به وعظ، تبلیغ و تدریس پرداخت. سپس راهی تهران شد. او در این دوران زبان انگلیسی را فرا گرفت و به سرعت در مجامع علمی تهران شناخته شد. | آیتی از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۹ ش در بیرجند به وعظ، تبلیغ و تدریس پرداخت. سپس راهی [[تهران]] شد. او در این دوران زبان انگلیسی را فرا گرفت و به سرعت در مجامع علمی تهران شناخته شد. | ||
آیتی در مهر ۱۳۳۴ ش، دعوت بدیع الزمان | آیتی در مهر ۱۳۳۴ ش، دعوت [[بدیع الزمان فروزانفر]]، رییس دانشکدۀ معقول و منقول و مؤسسۀ وعظ و تبلیغ اسلامی دانشگاه تهران را پذیرفت و در آن دانشکده به تدریس تاریخ اسلام، تاریخ تمدن اسلام، [[فقه]] و [[فقه الحدیث]] در مقاطع گوناگون پرداخت.<ref>آیتی، محمد ابراهیم، آندلس یا تاریخ حکومت مسلمین در اروپا، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ ش</ref> | ||
آیتی هم زمان با تدریس، در دانشگاه ادامۀ تحصیل داد و در سال ۱۳۴۰ ش در رشتۀ فلسفۀ اسلامی از دانشکدۀ معقول و منقول دانشگاه تهران دکتری گرفت. پایان نامۀ او در موضوع مقولات و آراء مربوط به آن بود. | آیتی هم زمان با تدریس، در دانشگاه ادامۀ تحصیل داد و در سال ۱۳۴۰ ش در رشتۀ [[فلسفۀ اسلامی]] از دانشکدۀ معقول و منقول دانشگاه تهران دکتری گرفت. پایان نامۀ او در موضوع مقولات و آراء مربوط به آن بود. | ||
آیتی همچنین با دوستان علاقه مند به امور فرهنگی، به نشر کتاب روی آورد و و با همکاری آنان سازمانی به نام شرکت انتشار تأسیس کرد.<ref> افشار، ایرج، وفات محمد ابراهیم آیتی، راهنمای کتاب، س ۷، شماره ۱، پاییز ۱۳۴۳، ص ۲۰۶</ref> | آیتی همچنین با دوستان علاقه مند به امور فرهنگی، به نشر کتاب روی آورد و و با همکاری آنان سازمانی به نام شرکت انتشار تأسیس کرد.<ref> افشار، ایرج، وفات محمد ابراهیم آیتی، راهنمای کتاب، س ۷، شماره ۱، پاییز ۱۳۴۳، ص ۲۰۶</ref> | ||
== وفات == | == وفات == | ||
آیتی در ۱۷ مهر ۱۳۴۳ در اثر سانحۀ تصادف اتومبیل درگذشت. جنازۀ او به شهر [[قم]] حمل گردید و به دستور آیت الله [[مرعشی نجفی]] در قبرستان ابوحسین و در ایوان اختصاصی آن که مدفن چند تن از علمای شیعه است به خاک سپرده شد.<ref>آیتی، محمد حسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱ ش، ص ۳۵۴</ref> | آیتی در ۱۷ مهر ۱۳۴۳ در اثر سانحۀ تصادف اتومبیل درگذشت. جنازۀ او به شهر [[قم]] حمل گردید و به دستور آیت الله [[مرعشی نجفی]] در [[قبرستان ابوحسین]] و در ایوان اختصاصی آن که مدفن چند تن از علمای [[شیعه]] است به خاک سپرده شد.<ref>آیتی، محمد حسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱ ش، ص ۳۵۴</ref> | ||
== روش پژوهشی == | == روش پژوهشی == | ||
آیتی در تحقیق علوم دینی و حوزوی و دانش‌های دیگر، از روش‌های نو پژوهش علمی بهره گرفته است. او با روش جدید به پژوهش در تاریخ اسلام پرداخته است. او در کتاب بررسی تاریخ [[عاشورا]]، کار عمدۀ محقق را تمیز مدارک معتبر از غیر معتبر دانسته است. او خود با تکیه بر شیوۀ جدید تاریخ نگاری، با دید انتقادی منابع را مورد بررسی قرار داد. او بارها خاطر نشان کرد که مورخ باید از احتال تحریف تاریخ آگاه باشد و کار تاریخ نویسان و پژوهشگران پیشین را با دیدۀ تردید بنگرد. به اعتقاد او نتیجۀ پژوهش در تاریخ، آشکار شدن علل پیشرفت و سعادت و کشف دلایل بدبختی و زبونی ملت‌ها است.<ref>آیتی، محمد حسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱ ش، ص۱۸۷</ref> | آیتی در تحقیق علوم دینی و حوزوی و دانش‌های دیگر، از روش‌های نو پژوهش علمی بهره گرفته است. او با روش جدید به پژوهش در تاریخ اسلام پرداخته است. او در کتاب بررسی تاریخ [[عاشورا]]، کار عمدۀ محقق را تمیز مدارک معتبر از غیر معتبر دانسته است. او خود با تکیه بر شیوۀ جدید تاریخ نگاری، با دید انتقادی منابع را مورد بررسی قرار داد. او بارها خاطر نشان کرد که مورخ باید از احتال تحریف تاریخ آگاه باشد و کار تاریخ نویسان و پژوهشگران پیشین را با دیدۀ تردید بنگرد. به اعتقاد او نتیجۀ پژوهش در تاریخ، آشکار شدن علل پیشرفت و سعادت و کشف دلایل بدبختی و زبونی ملت‌ها است.<ref>آیتی، محمد حسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱ ش، ص۱۸۷</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
== نگاه دیگران == | == نگاه دیگران == | ||
[[مرتضی مطهری]] دربارۀ توان علمی و میزان اطلاعات تاریخی آیتی گفته است: | [[مرتضی مطهری]] دربارۀ توان علمی و میزان اطلاعات تاریخی آیتی گفته است: | ||
::آقای آیتی مورخی است که نسبت به تاریخ صدر | ::آقای آیتی مورخی است که نسبت به تاریخ صدر [[اسلام]]، من به جرئت می‌توانم بگویم در همۀ تهران، و شاید همۀ کشور کسی را نداریم که به تاریخ صد سالۀ اول اسلام مثل آقای آیتی احاطه داشته باشد. کسی مثل او نیست که جزییات این قسمت از تاریخ احاطه و اطلاع داشته باشد. این مرد بر تمام متون تاریخی این قسمت مسلط است و جزییاتش را می‌داند. <ref> مطهری، مرتضی، ده گفتار، تهران، امت، ۱۳۵۶ ش، ص۲۲۲</ref> | ||
==آثار == | ==آثار == | ||
===تألیفات=== | ===تألیفات=== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
این اثر یکی از برجسته‌ترین آثار آیتی محسوب می‌شود و دربارۀ تاریخ آندلس در زمان حکومت مسلمانان بر آن دیار است. این اثر به زبان فارسی گزارش مفصل تاریخی از دورۀ نخستین فرماندۀ مسلمانان اسپانیا تا آخرین حاکم مسلمانان آن دیار، که قرارداد [[صلح غرناطه]] را امضا کرد به دست داده است. آیتی در این اثر به بیان وقایع اکتفا کرده و از تحلیل و تفسیر وقایع خود داری کرده است. | این اثر یکی از برجسته‌ترین آثار آیتی محسوب می‌شود و دربارۀ تاریخ آندلس در زمان حکومت مسلمانان بر آن دیار است. این اثر به زبان فارسی گزارش مفصل تاریخی از دورۀ نخستین فرماندۀ مسلمانان اسپانیا تا آخرین حاکم مسلمانان آن دیار، که قرارداد [[صلح غرناطه]] را امضا کرد به دست داده است. آیتی در این اثر به بیان وقایع اکتفا کرده و از تحلیل و تفسیر وقایع خود داری کرده است. | ||
* بحثی دربارۀ مرجعیت و روحانیت، با همکاری دیگران، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۱ ش | * بحثی دربارۀ [[مرجعیت]] و روحانیت، با همکاری دیگران، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۱ ش | ||
* بررسی تاریخ عاشورا، تهران، ۱۳۳ ش، مشتمل بر هفده جلسه سخنرانی دربارۀ قیام امام حسین در رادیو ایران | * بررسی تاریخ عاشورا، تهران، ۱۳۳ ش، مشتمل بر هفده جلسه سخنرانی دربارۀ قیام [[امام حسین(ع)]] در رادیو ایران | ||
* تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۹ ش. | * تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۹ ش. | ||
مؤلف در آغاز نام این کتاب را تاریخ اسلام نهاده بود اما از آنجا که تنها تاریخ زندگانی پیامبر اسلام تا سال نهم هجری را نگاشته بود، کتاب بعد از فوت مؤلف با عنوان تاریخ پیامبر اسلام به چاپ رسید. این کتاب در نخستین دورۀ انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۲ ش) به عنوان کتاب برگزیدۀ سال در موضوع علوم و معارف اسلامی و تاریخ و سیره برگزیده شد. برگزیدگان علمی و فرهنگی هنری در جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۷۳- ۱۳۵۸ به کوشش مریم آقا شیخ محمد و سعید نوری نشاط، تهران، کویر، ۱۳۷۷ ش، ص۳۵۲. | مؤلف در آغاز نام این کتاب را تاریخ اسلام نهاده بود اما از آنجا که تنها تاریخ زندگانی پیامبر اسلام تا سال نهم هجری را نگاشته بود، کتاب بعد از فوت مؤلف با عنوان تاریخ پیامبر اسلام به چاپ رسید. این کتاب در نخستین دورۀ انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۲ ش) به عنوان کتاب برگزیدۀ سال در موضوع علوم و معارف اسلامی و تاریخ و سیره برگزیده شد. برگزیدگان علمی و فرهنگی هنری در جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۷۳- ۱۳۵۸ به کوشش مریم آقا شیخ محمد و سعید نوری نشاط، تهران، کویر، ۱۳۷۷ ش، ص۳۵۲. | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
* البلدان، احمد ابن ابی یعقوب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ ش | * البلدان، احمد ابن ابی یعقوب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ ش | ||
* تاریخ | * [[تاریخ یعقوبی]]، ۲ ج، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۲- ۱۳۴۳ ش | ||
* جهان در قرن بیستم، لویس ل. اسنایدر، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۲ ش | * جهان در قرن بیستم، لویس ل. اسنایدر، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۲ ش | ||