دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دُومَةُ الجَنْدَل‏'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] که در قدیم جزو [[شام]] بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه [[حجاز]]، [[عراق]] و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] در [[جنگ صفین]]، باعث شده تا منابع تاریخ [[اسلام]] بسیار از آن یاد کنند.  

بنابر روایتی که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «‌دوماء‌» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که این شهر را بنیان گذاشت.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج‏۲، ص۴۸۷.</ref> کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج‏۲، ص۴۸۸.</ref> دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از [[عراق]] و [[حجاز]] به [[شام]] و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است.{{مدرک}} آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.<ref>http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf </ref>

دومة الجندل را جوف یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند. این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود زمین پست را جوف می‌گویند.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref>

در [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم قمری]] به [[پیامبر اکرم]] خبر رسید که گروهی در دومة الجندل که گذرگاه بازرگانان بود، کمین می‌کنند و بر رهگذران ستم می‌کنند. پیامبر روز [[۲۵ ربیع‌الاول]] با ۱۰۰۰ تن از [[مسلمانان]] به سوی منطقه به راه افتاد<ref>مقریزی، إمتاع ‏الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۸، ص۳۶۷.</ref> راهزنان با اطلاع از ماجرا متواری شدند. وقتی سپاه اسلام به منطقه رسید، فقط چارپایان و شبانان آنان مانده بودند و اهل دومة الجندل پراکنده شده بودند از این رو پیامبر(ص) به [[مدینه]] بازگشت. از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، این را اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته‌اند.<ref> مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج‏۴، ص۲۱۴.</ref>

در [[سال ششم هجری]]، بار دیگر به پیامبر(ص) خبر رسید که در منطقه دومة الجندل، ناامنی‌هایی برای بازرگانان رهگذر پدید آمده است. پیامبر [[عبدالرحمن بن عوف]] را به آنجا اعزام کرد و از او خواست تا ضمن رسیدگی به مسئله، مردمان آن منطقه را به [[اسلام]] فرا بخواند. ماجرا با اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی که از بزرگان منطقه بود و [[ازدواج]] عبدالرحمن با دختر او خاتمه یافت.<ref> ذهبی، تاریخ‏ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج‏۲، ص۳۵۶.</ref>

در سال هفتم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] هنگام بازگشت از [[غزوه تبوک|تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد؛ زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبد الملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. در درگیری که میان خالد و اکیدر، حسان، برادر اکیدر کشته و اکیدر تسلیم شد، خالد او را به مدینه نزد پیامبر برد. اکیدر  [[اسلام]] آورد و پیامبر(ص) قراردادی با او نوشت و حاکمیتش را بر دومة الجندل، امضا کرد.{{مدرک}} بنابر برخی دیگر از منابع، اکیدر اسلام نیاورد و پیامبر برای او [[جزیه]] تعیین کرد.{{مدرک}} هر دو منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سرپیچید و در دوره خلافت ابوبکر وقتی که خالد از [[عراق]] به سوی [[شام]] می‌رفت، او را محاصره کرد و کشته شد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج‏۲، ص۴۸۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ۱۳۵.</ref>