مختار بن ابی‌عبید ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

مختار بن ابی‌عبید ثقفی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۳۲

۱٬۱۳۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۰۰۹

ویرایش

@@ خط ۱۱۵: / خط ۱۱۵: @@
 *از [[امام سجاد(ع)]] نقل شده که خدا به مختار جزای خیر دهد.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۷.</ref>
-*[[امام باقر(ع)]] در ملاقات با ابوالحکم فرزند مختار پس از تکریم وی از مختار نیز تمجید کرده و گفت خدا پدرت را رحمت کند.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۰۵.</ref> مامقانی ترحم امام بر مختار را دلیل بر عقیده صحیح مختار دانسته و می‌گوید: اظهار رضایت ائمه(ع) تابع و فرع بر خشنودی خداست، پس معلوم می‌شود مختار از نظر عقیده انحرافی نداشته که موجب خشنودی ائمه واقع شده است.<ref> مامقانی، تنقیح المقال ج۳ص ۲۰۵.</ref>
+*[[امام باقر(ع)]] در ملاقات با ابوالحکم فرزند مختار پس از تکریم وی از مختار نیز تمجید کرده و گفت خدا پدرت را رحمت کند.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۰۵.</ref> مامقانی ترحم امام باقر بر مختار را دلیل بر عقیده صحیح مختار دانسته و می‌گوید: اظهار رضایت ائمه(ع) تابع و فرع بر خشنودی خداست، پس معلوم می‌شود مختار از نظر عقیده انحرافی نداشته که موجب خشنودی ائمه واقع شده است.<ref> مامقانی، تنقیح المقال ج۳ص ۲۰۵.</ref>
 *[[امام صادق(ع)]] فرستادن سر [[عبیدالله بن زیاد]] و [[عمر بن سعد]] به [[مدینه]] توسط مختار را باعث شادی [[اهل‌بیت]] دانسته و فرمود:
 ::بعد از [[واقعه عاشورا]]، هیج زنی از زنان ما آرایش نکرد تا زمانی که مختار سر بریده عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد را برای ما فرستاد.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۷.</ref>
 '''احادیث ذم'''
+*از امام باقر(ع) نقل شده که امام سجاد(ع) فرستادگان مختار را به حضور نپذیرفته و هدایای وی را پس فرستاد و وی را کَذّاب خواند. این روایت متهم به ضعف است.<ref> خویی، معجم الرجال، ج۱۸، ص۹۶.</ref>
+*از امام صادق(ع) نقل شده که مختار بر امام سجاد(ع) دروغ می‌بست.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۵.</ref> این حدیث از نظر سندی ضعیف است.<ref> خویی، معجم الرجال، ج۱۸، ص۹۶.</ref>
+*هنگامی که [[امام حسن(ع)]] در [[ساباط]] بود مختار به عمویش [[سعد بن مسعود]] پیشنهاد داد که امام حسن را تحویل [[معاویه]] دهد، تا جایگاهش متزلزل نشود.<ref> صدوق، علل الشرائع، ج‌۱، ص۲۲۱.</ref> به گفته آیت‌الله خویی این حدیث به دلیل [[حدیث مرسل|مرسل]] بودن قابل اعتماد نیست، همچنین بر فرض صحت نیز می‌توان گفت که مختار در اظهارش جدی نبوده است بلکه قصد داشته نظر عمویش را کشف کند.<ref>خویی، معجم الرجال، ج۱۸، ص۹۷.</ref> [[سید محسن امین]] نیز بر این عقیده است که مختار قصد امتحان عمویش را داشته است.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۳۰.</ref>
+*در روایت دیگری آمده است که مختار اهل [[جهنم]] است ولی به وسیله [[امام حسین(ع)]] مورد شفاعت قرار می‌گیرد.<ref> طوسی، تهذیب الاحکام، ج‌۱، ص۴۶۶.</ref> این روایت نیز از نظر علمای [[علم رجال]] ضعیف است.<ref>خویی، معجم الرجال، ج۱۸، ص۹۷.</ref>
-*از امام باقر(ع) نقل شده که امام سجاد(ع) فرستادگان مختار را به حضور نپذیرفته و هدایای وی را پس فرستاد و وی را کذاب خواند. این روایت متهم به ضعف است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸ص ۹۶</ref>
+آیت‌الله خویی ضمن برشمردن روایات مدح و ذم، اخبار مدح را ترجیح می‌دهد.<ref> خویی، معجم الرجال الحدیث، ج۱۸، ص۹۴.</ref> همچنین گفته شده [[سید ابن طاووس]] روایات مدح مختار را ترجیح داده است.<ref> مقامانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۰۶.</ref>
-*از امام صادق(ع) نقل شده که مختار بر امام سجاد(ع) دروغ می‌بست.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۵.</ref> این حدیث از نظر سندی ضعیف است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸ص۹۶</ref>
-*هنگامی که [[امام حسن(ع)]] در [[ساباط]] بود مختار به عمویش [[سعد بن مسعود]] پیشنهاد داد که امام را تحویل [[معاویه]] دهیم، تا جایگاهمان متزلزل نشود.<ref>علل الشرائع، ج‌۱، ص۲۲۱.</ref> آیه‌الله خویی به دلیل [[حدیث مرسل|مرسل]] بودن روایت، آن را غیرقابل اعتماد می‌داند، همچنین گفته  است بر فرض صحت نیز می‌توان گفت که مختار در اظهارش جدی نبوده است بلکه قصد داشته نظر عمویش را کشف کند.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۹۷.</ref> [[سید محسن امین]] نیز بر این عقیده است که مختار قصد امتحان عمویش را داشته است.<ref>اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۳۰.</ref>
-*در روایت دیگری آمده است که مختار اهل [[جهنم]] است ولی به وسیله [[امام حسین(ع)]] مورد شفاعت قرار می‌گیرد.<ref> تهذیب الأحکام، ج‌۱، ص۴۶۶.</ref> این روایت نیز از نظر علمای [[علم رجال]] ضعیف است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸ص ۹۷</ref>
-[[سید ابن طاووس]] روایات مدح مختار را بر روایات ذم ترجیح داده است.<ref>تنقیح المقال ج۳، ص۲۰۶.</ref> آیت‌الله خویی ضمن برشمردن روایات مدح و ذم، اخبار مدح را ترجیح می‌دهد.<ref>معجم الرجال الحدیث، ج۱۸، ص۹۴.</ref>
 ===دیدگاه‌ها درباره مختار===
 عالمان شیعه درباره شخصیت مختار اختلاف‌نظر دارند:
-=== مختار شخصیتی قدرطلب بود===
+=== مختار شخصیتی قدرت‌طلب بود===
-برخی از مخالفان معتقدند از مجموعه قرائن و سوابق مختار به دست می‌آید که مختار شخصیت مثبتی نیست و قیام او برای کسب قدرت و حکومت بوده است.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه محسن الویری، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> همچنین همکاری مختار با مسلم را به خاطر اشتراک در هدف قلمداد کرده نه اشتراک در عقیده. بر اساس این دیدگاه آنان، مختار معیارهای شیعه عقیدتی را ندارد، از این‌رو قیام او قیام شیعی به شمار نمی‎‌آید.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه محمدرضا بارانی، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> برخی از پژوهشگران تاریخ نیز معتقدند مختار فردی جاه‌طلب بود که به اهل‌بیت(ع) محبت داشت. بر اساس این دیدگاه مختار امام سجاد(ع) را به عنوان امام قبول نداشته و محمد بن حنفیه را نیز به عنوان انسانی نجات‌بخش و امام سیاسی مطرح کرده بود. به تعبیری دیگر مختار از اهل‌بیت(ع) استفاده ابزاری نموده و قصد داشته از طریق اهل بیت(ع) به اهداف خود دست یابد.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه نعمت‌الله صفری فروشانی، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref>
+برخی معتقدند از مجموعه قرائن و سوابق مختار به دست می‌آید که او شخصیت مثبتی نیست و قیام او برای کسب قدرت و حکومت بوده است.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه محسن الویری، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> همچنین همکاری مختار با مسلم بن عقیل را به خاطر اشتراک در هدف قلمداد کرده نه اشتراک در عقیده. بر اساس این دیدگاه، مختار معیارهای شیعه عقیدتی را ندارد و قیام او قیام شیعی به شمار نمی‎‌آید.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه محمدرضا بارانی، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> برخی از پژوهشگران تاریخ نیز معتقدند مختار فردی جاه‌طلب بوده اما به اهل‌بیت(ع) محبت داشت. بر اساس این دیدگاه مختار امام سجاد(ع) را به عنوان امام قبول نداشته و محمد بن حنفیه را نیز به عنوان انسانی نجات‌بخش و امام سیاسی مطرح کرده بود. به تعبیری دیگر مختار از اهل‌بیت(ع) استفاده ابزاری نموده و قصد داشته از طریق اهل‌بیت(ع) به اهداف خود دست یابد.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار؛ دیدگاه نعمت‌الله صفری فروشانی، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref>
 === مختار خونخواه اهل‌بیت بود==
 [[عبدالرزاق مقرم]] مختار را از اتهاماتی که به او وارد شده منزه دانسته و همه آنها را دروغ شمرده است.<ref> پیامدهای عاشورا، ص۱۳۵.</ref> [[باقر شریف قرشی]] نیز قیام مختار را جهاد مقدس دانسته و معتقد است قدرتی که مختار به دنبال آن بوده نه برای جاه‌طلبی و ریاست، بلکه برای خونخواهی اهل‌بیت پیامبر(ص) و انتقام از قاتلان آنها بوده است.<ref>پیامدهای عاشورا، ص۱۳۳.</ref> همچنین [[نجم‌الدین طبسی]] معتقد است که اتهامات مختار نتیجه جو ضد مختاری بوده که [[بنی‌امیه]] آن را ساختند. وی روایتی که در آن امام باقر‌(ع) طلب رحمت برای او نموده را معتبر دانسته و این روایت را به نوعی تأیید کارهای مختار در قبال قتل قاتلان امام حسین‌(ع) می‎‌داند.<ref>[http://velaseddighah.com/fa/?p=2977#more-2977| پایگاه اطلاع‌رسانی شیخ نجم‌الدین طبسی]</ref>
-[[ابن نما حلی]] معتقد است سخنان [[امامان شیعه|امامان(ع)]] در مدح و ستایش مختار است. وی بر این عقیده است دعای خیر امام سجاد(ع) بر‌ای مختار دلیل روشنی است که او نزد امام سجاد(ع) از پاکان و خوبان به شمار می‌آمده است.<ref>بحار الأنوار، ج‌۴۵، ص۳۴۶.</ref> [[عبدالله مامقانی|مامقانی]] نیز مختار را فردی معتقد به امامت ائمه معصومان(ع) دانسته و معتقد است حکومت وی با اجازه امام بوده است گرچه وثاقت او ثابت نیست. از دیدگاه مامقانی طلب رحمت امام باقر(ع) آنهم سه مرتبه در یک سخن، برای نیکو دانستن شخصیت مختار کفایت می‎‌کند.<ref>تنقیح المقال، ج۳، ص ۲۰۶.</ref>
+[[ابن نما حلی]] معتقد است سخنان [[امامان شیعه|امامان(ع)]] در مدح و ستایش مختار است. وی بر این عقیده است دعای خیر امام سجاد(ع) بر‌ای مختار دلیلی است بر اینکه او نزد امام سجاد(ع) از پاکان و خوبان به شمار می‌آمده است.<ref> مجلسی، بحار الأنوار، ج‌۴۵، ص۳۴۶.</ref> [[عبدالله مامقانی]] نیز مختار را فردی معتقد به امامت ائمه معصومان(ع) دانسته و معتقد است حکومت وی با اجازه امام سجاد بوده است گرچه وثاقت او ثابت نیست. از دیدگاه مامقانی طلب رحمت امام باقر(ع)، برای نیکو دانستن شخصیت مختار کفایت می‎‌کند.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص ۲۰۶.</ref>
-[[علامه حلی]] نیز دیدگاه مثبتی به مختار دارد به دلیل آنکه در قسمت اول کتاب خود، مختار را ذکر کرده و از آنجا که او کسی را که غیرامامی باشد حتی اگر از نظر [[وثاقت]] به حد اعلی و در مدح به سرحد کمال رسیده باشد در کتابش نیاورده است از این رو می‌توان احتمال داد مختار از دیدگاه علامه حلی، شیعه امامی محسوب به شمار می‌آمده است.<ref>تنقیح المقال، ج۳، ص۲۰۶.</ref>
+[[علامه حلی]] نیز دیدگاه مثبتی به مختار دارد او در قسمت اول کتاب خود از مختار یاد کرده است او کسی را که غیرامامی باشد حتی اگر از نظر [[وثاقت]] به حد اعلی و در مدح به سرحد کمال رسیده باشد در کتابش نیاورده است.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۰۶.</ref> آیت‌الله خویی نیز قیام مختار را با اذن امام سجاد(ع) دانسته است.<ref>خویی، معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۰.</ref> علامه امینی نیز مختار را از پیشگامان دینداری، هدایت و [[اخلاص]] بر شمرده و معتقد است امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) بر مختار رحمت فرستاده‌اند.<ref>امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۴۳.</ref>
-آیت‌الله قیام مختار را با اذن امام سجاد(ع) دانسته است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۰.</ref> علامه امینی نیز مختار را از پیشگامان دینداری، هدایت و [[اخلاص]] بر شمرده و معتقد است امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) بر مختار رحمت فرستاده‌اند.<ref>الغدیر، ج۲، ص۳۴۳.</ref>
 === تفصیل===
-دیدگاه برخی از مورخان نیز تلفیقی از دو نگاه منفی و مثبت به مختار است. به عنوان نمونه [[مهدی پیشوایی]] اعتقاد مختار به ائمه را بیشتر از اعتقاد شیعه سیاسی دانسته و قیام مختار را قیامی شیعی قلمداد کرده که به جهت اعتقادات خود دست به قیام زده اما در عین حال شخصیت مختار را خالی از جاه‌طلبی ندانسته و در برخی موارد افراط‌کاریی‌هایی هم داشته است.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> [[یعقوب جعفری]] نیز مختار را [[شیعه]] واقعی دانسته که اصل هدف و عقیده او خوب بوده است اما در انتقام زیاده‌روی کرده و منشأ این زیاده روی را روحیه تندروی او دانسته است.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> [[محمدهادی یوسفی غروی]] نیز مختار را مسلمانی قدرت‌طلب و سیاسی معرفی کرده و اقدامات او را مورد تأیید ندانسته اما او معتقد است به سبب آنکه ائمه(ع) بر مختار ترحم کردند نمی‌توان او را اهل عذاب دانست.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref>
+[[مهدی پیشوایی]] اعتقاد مختار به ائمه را بیشتر از اعتقاد شیعه سیاسی دانسته و قیام مختار را قیامی شیعی قلمداد کرده که به جهت اعتقادات خود دست به قیام زده اما در عین حال شخصیت مختار را خالی از جاه‌طلبی ندانسته و در برخی موارد افراط‌کاریی‌هایی هم داشته است.<ref> نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> [[یعقوب جعفری]] نیز مختار را [[شیعه]] واقعی دانسته که اصل هدف و عقیده او خوب بوده است اما در انتقام زیاده‌روی کرده و منشأ این زیاده‌روی را روحیه تندروی او دانسته است.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref> [[محمدهادی یوسفی غروی]] نیز مختار را مسلمانی قدرت‌طلب و سیاسی معرفی کرده و اقدامات او را مورد تأیید ندانسته است با این حال معتقد است به سبب آنکه ائمه(ع) بر مختار ترحم کرده‌اند نمی‌توان او را اهل عذاب دانست.<ref>نصرتی، دیدگاه مورخین معاصر شیعی درباره مختار، دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref>
 = خودداری از قضاوت درباره مختار===
@@ خط ۱۴۸: / خط ۱۴۶: @@
 ==اتهامات==
-حکومت مختار در کوفه بود. در [[شام]]، [[آل مروان]] حکومت می‌کردند. [[حجاز]] در تصرف [[آل زبیر]] بود. هر دو گروه خود را [[خلافت|خلیفه]] می‌دانستند و مختار را جداکننده قسمتی از خلافت خود به شمار می‌آوردند. بدین جهت این دو گروه تا توانستند در نفی مختار برآمده و علیه او حدیث و دروغ جعل کردند.{{مدرک}}
+در زمان حکومت مختار در کوفه، آل مروان بر [[شام]] و آل زبیر بر [[حجاز]] حکومت می‌کردند. هر دو گروه مختار را جداکننده قسمتی از خلافت خود به شمار می‌آوردند. بدین جهت این دو گروه علیه مختار حدیث جعل کردند.{{مدرک}}
 ===ادعای نبوت===
-[[عبدالرحمن بن محمد بن خلدون|ابن خلدون]] مدعی است مختار ادعای [[نبوت]] داشته است.<ref> تاریخ ابن خلدون/ترجمه متن، ج‌۱، ص۳۵۶.</ref> این مطلب ازآنجا قوت گرفته که مختار عباراتی سجع‌گونه داشت،<ref>انساب الاشراف، ج ۶ص۴۰۳ </ref> ولی با توجه به استقرار وی در کوفه و تشکیل حکومت و حمایت مسلمانان و احادیث [[اهل‌بیت]] این مطلب نمی‌تواند درست باشد. عامل بعدی این اتهام نامه وی به [[احنف بن قیس]] است،<ref> انساب الاشراف، ج۶، ص۴۱۸ </ref> از آنجا که احنف طرفدار زبیریان بود این نامه را دستمایه ادعای نبوت مختار قرار داده و پس از مرگ مختار نیز به آن دامن می‌زد.<ref>انساب الاشراف، ج۶، ص۴۱۸.</ref> اکراه [[محمد بن حنفیه]] از کذاب دانستن مختار آنهم نزد عبدالله بن زبیر پس از قتل مختار<ref> انساب الاشراف، ج۳، ص۲۸۷</ref> خود دلیلی بر واهی بودن این تهمت نسبت به مختار است.
+[[ابن‌خلدون]] مدعی است مختار ادعای [[نبوت]] داشته است.<ref> تاریخ ابن خلدون، ج‌۱، ص۳۵۶.</ref> این مطلب از آنجا قوت گرفته که مختار عباراتی سجع‌گونه داشت،<ref>انساب الاشراف، ج۶، ص۴۰۳.</ref> ولی با توجه به استقرار وی در کوفه و تشکیل حکومت و حمایت مسلمانان و احادیث [[اهل‌بیت]] این مطلب درست نیست. عامل بعدی این اتهام نامه وی به [[احنف بن قیس]] است،<ref> انساب الاشراف، ج۶، ص۴۱۸.</ref> احنف طرفدار زبیریان بود این نامه را دست‌مایه ادعای نبوت مختار قرار داده و پس از مرگ مختار نیز به آن دامن می‌زد.<ref>انساب الاشراف، ج۶، ص۴۱۸.</ref> اکراه [[محمد بن حنفیه]] از کذاب دانستن مختار آنهم نزد عبدالله بن زبیر پس از قتل مختار<ref> انساب الاشراف، ج۳، ص۲۸۷</ref> خود دلیلی بر واهی بودن این تهمت نسبت به مختار است.{{مدرک}}
 ===مؤسس کیسانیه===
-بعضی مختار را مؤسس [[کیسانیه]] می‌دانند و می‌گویند: چون مختار ملقب به کیسان بود پیروانش را کیسانیه می‌گفتند.<ref>آفرینش وتاریخ/ترجمه،ج‌۲،ص۸۲۰</ref> مامقانی با بیان دلایلی این مطلب را نمی‌پذیرد و کیسانی بودن مختار را رد می‌کند.<ref>تنقیح المقال، ج۳ص ۲۰۵و۲۰۶</ref> آیت‌الله خویی این اتهام را ساخته علمای ملل و نحل غیرشیعی می‌دانسته که استنادشان به روایات مجعول و مردود بوده است و تاریخ تأسیس مذهب کیسانیه را بعد از قتل مختار و درگذشت محمد بن حنفیه می‌داند.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۲و ۱۰۳</ref> [[علامه امینی]] نیز انتساب مختار به کیسانیه را نمی‌پذیرند.<ref> الغدیر، ج۱، ص۳۴۳.</ref>
+برخی مختار را مؤسس [[کیسانیه]] و پیروانش را کیسانیه می‌نامند.<ref>آفرینش وتاریخ/ترجمه، ج‌۲، ص۸۲۰</ref> مامقانی با بیان دلایلی این مطلب را نمی‌پذیرد و کیسانی بودن مختار را رد می‌کند.<ref>تنقیح المقال، ج۳، ص ۲۰۵و۲۰۶.</ref> آیت‌الله خویی این اتهام را ساخته علمای ملل و نحل غیرشیعه دانسته که به روایات مجعول و مردود استناد کرده‌اند. از نطر وی  مذهب کیسانیه پس از قتل مختار و درگذشت محمد بن حنفیه تأسیس شده است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۲و ۱۰۳.</ref> [[علامه امینی]] نیز انتساب مختار به کیسانیه را نمی‌پذیرند.<ref> امینی، الغدیر، ج۱، ص۳۴۳.</ref>
 ==همسرو فرزندان==
-مختار ثقفی چهار همسر داشت. ام ثابت دختر [[سمرة بن جندب]]،<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ص۴۰۲.</ref>عمره دختر [[نعمان بن بشیر،<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۹۹.</ref> ام زید الصغری دختر [[سعید بن زید بن عمرو]]<ref>المحبر، ص۷۰</ref> و ام الولید بنت عمیر بن رباح.<ref>الطبقات الکبری، ج‌۸، ص۳۴۶.</ref>  ام ثابت برای او محمد و اسحاق را به دنیا آورد.<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ص۴۰۲.</ref> ام ولید، ام سلمه را که به ازدواج عبدالله بن عبدالله بن عمر بن خطاب درآمد.<ref>الطبقات الکبری، ج‌۸، ص۳۴۶.</ref>
+مختار ثقفی چهار همسر داشت. ام‌‌ثابت دختر [[سمرة بن جندب]]،<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ص۴۰۲.</ref>عمره دختر [[نعمان بن بشیر،<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۹۹.</ref> ام‌زید الصغری دختر [[سعید بن زید بن عمرو]]<ref>المحبر، ص۷۰.</ref> و ام‌ولید دختر عمیر بن رباح.<ref>الطبقات الکبری، ج‌۸، ص۳۴۶.</ref> ام‌ثابت برای او محمد و اسحاق<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ص۴۰۲.</ref> و ام‌ولید، ام‌سلمه را<ref>الطبقات الکبری، ج‌۸، ص۳۴۶.</ref> به دنیا آوردند. ام‌سلمه به ازدواج عبدالله بن عبدالله بن عمر بن خطاب درآمد.<ref>الطبقات الکبری، ج‌۸، ص۳۴۶.</ref>
-ابوالحکم،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج‌۱۷، ص۱۰۵.</ref>جبر،<ref>جمهرةأنساب العرب، ص۲۶۸.</ref>امیة،<ref> جمهرةأنساب العرب، ص۲۶۸.</ref> بلال<ref>رجال الطوسی، ص۵۶۸.</ref> و عمر (والی ری توسط [[ابومسلم خراسانی]])<ref> اخبارالدولةالعباسیة، ص۲۶۲.</ref>دیگر فرزندان وی بودند.
+ابوالحکم،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج‌۱۷، ص۱۰۵.</ref>جبر،<ref>جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref>امیة،<ref> جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref> بلال<ref>طوسی، رجال الطوسی، ص۵۶۸.</ref> و عمر (والی ری توسط [[ابومسلم خراسانی]])<ref> اخبار الدولة العباسیة، ص۲۶۲.</ref>دیگر فرزندان وی بودند.
 ==آثار درباره مختار==
-===کتاب===
 {{ستون-شروع|۲}}
-*[[اخذ الثار فی المختار]] نوشته [[لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف|ابی مخنف]] (متوفی [[سال ۱۵۷ هجری قمری|۱۵۷ق]])<ref>الأعلام،ج‌۵،ص۲۴۵</ref>
+*اخذ الثار فی المختار نوشته [[ابی‌مخنف]] (درگذشته [[سال ۱۵۷ هجری قمری|۱۵۷ق]])<ref>الاعلام، ج‌۵، ص۲۴۵.</ref>
-*[[اخبار المختار]] نوشته [[نصر بن مزاحم]] (متوفی ۲۱۲)
+*اخبار المختار نوشته [[نصر بن مزاحم]] (درگذشته ۲۱۲ق)
-*اخبارالمختار نوشته [[ابوالحسن مدائنی]] (متوفی ۲۲۵ق)
+*اخبارالمختار نوشته [[ابوالحسن مدائنی]] (درگذشته ۲۲۵ق)
-*اخبار المختار نوشته [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ثفقی کوفی]] (متوفی ۲۸۳ق)
+*اخبار المختار نوشته [[ابراهیم بن محمد ثقفی]] (درگذشته ۲۸۳ق)
-*اخبارالمختار [[عبدالعزیز بن یحیی جلودی|ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی جلودی]]
+*اخبارالمختار [[عبدالعزیز بن یحیی جلودی]]
-*[[کتاب فی المختار]] نوشته [[شیخ صدوق]]
+*کتاب فی المختار نوشته [[شیخ صدوق]]
-*[[مختصر اخبار المختار]] نوشته [[شیخ طوسی]]
+*مختصر اخبار المختار نوشته [[شیخ طوسی]]
 *اخبار المختار نوشته [[محمد بن حسن بن حمزه جعفری طالبی]] داماد [[شیخ مفید]]
-*[[شرح الثّار فی احوال المختار]] نوشته [[جعفر بن محمد بن نما حلی| ابن نما حلی]]<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱، ص۳۷۰.</ref> علامه مجلسی این کتاب را در جلد ۴۵ بحارالانوار آورده است.<ref>بحارالانوار. ج۴۵، ص۳۴۶-۳۹۰.</ref>
+*شرح الثار فی احوال المختار نوشته [[جعفر بن محمد بن نما حلی| ابن نما حلی]]<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱، ص۳۷۰.</ref> علامه مجلسی این کتاب را در جلد ۴۵ بحارالانوار آورده است.<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۳۴۶-۳۹۰.</ref>
-*کتاب المختار، ابوسعید عبید بن کثیر العامری<ref>مهدی غلامعلی، مجتبی غریب، «مختار ثقفی در گستره آثار رجالیان»، مجله حدیث اندیشه، شماره ۱۰-۱۱، ص۷۷.</ref><ref>معالم العلماء، ابن شهر آشوب، ص۱۱۷.</ref>
+*کتاب المختار، ابوسعید عبید بن کثیر عامری<ref>مهدی غلامعلی، مجتبی غریب، «مختار ثقفی در گستره آثار رجالیان»، مجله حدیث اندیشه، شماره ۱۰-۱۱، ص۷۷؛ ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۱۷.</ref>
-*[[قرة العین فی شرح ثارات الحسین]] نوشته [[علی بن حسن عاملی مروزی]]
+*قرة العین فی شرح ثارات الحسین نوشته علی بن حسن عاملی مروزی
-*قرة العین فی شرح ثارالحسین نوشته [[ابوعبدالله عبد بن محمد]]
+*قرة العین فی شرح ثارالحسین نوشته ابوعبدالله عبد بن محمد
-*[[نور الابصار فی اخذالثار]] نوشته سید ابراهیم بن محمدتقی
+*نور الابصار فی اخذ الثار نوشته سید ابراهیم بن محمدتقی
-*[[روضة المجاهدین]] نوشته [[مولی عطاءالله بن حسام هروی]]
+*حمله المختاریه نوشته محمدحسین بن موسی عبدالله ارجستانی
-*[[حمله المختاریه]] نوشته محمدحسین بن موسی عبدالله ارجستانی
+*نظاره انتقام نوشته کاتب هندی نواب علی
-*[[نظاره انتقام]] نوشته کاتب هندی نواب علی
+*مختارنامه نوشته حاج غلامعلی بن اسماعیل هندی
-*[[مختار نامه]] نوشته حاج غلامعلی بن اسماعیل هندی
+*اصدق الاخبار فی قصة الاخذ بالثار نوشته [[سید محسن امین]]
-*[[اصدق الاخبار فی قصة الاخذ بالثار]] نوشته علامه [[سید محسن امین]]
+*تنزیه المختار نوشته سید [[عبدالرزاق مقرم]]
-*[[تنزیه المختار]] نوشته سید [[عبدالرزاق مقرم]]
+*[[تحفة الاخیار فی اثبات نجاة المختار]] نوشته سید محمدحسین بن سید حسین بخش هندی
-*[[تحفة الاخیار فی اثبات نجاة المختار]] نوشته سید محمد حسین بن سید حسین بخش هندی
+*سبیک النضار یا شرح شیخ الثار نوشته [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]
-*[[سبیک النضار]] یا [[شرح شیخ الثار]] نوشته [[میرزا محمد علی اردوبادی]]
+*ماهیت قیام مختار نوشته ابوفاضل رضوی اردکانی
-*[[ماهیت قیام مختار]] نوشته ابوفاضل رضوی اردکانی
+*آینه عصر اموی یا مختار ثقفی، علی حسین کریوتلی این کتاب به فارسی ترجمه شده است.
-*[[آینه عصر اموی یا مختار ثقفی]]،دکتر علی حسین کریوتلی، که ابو الفضل طباطبائی آن را به فارسی ترجمه کرده است.
+*[[روضة المجاهدین (کتاب)|روضة المجاهدین]]؛ کتابی به زبان فارسی، شامل روایات و اخباری است از جنگ‌ها و شرح رشادت‌های مختار که از حالت منظوم و روایی، به صورت منثور و حماسی درآمده است. این اثر نوشته [[عطاءالله بن حسام هروی|واعظ هروی]]، (قرن ۱۰ق)، شامل یک مقدمه و ۲۰ باب و یک خاتمه است که در ماه محرم بر منبر برای مردم روایت می‌کرده است. قرائت این کتاب مدت‌ها در مجالس روضه‌خوانی رواج داشته است. انتشارات ققنوس این کتاب را در ۵۲۰ صفحه منتشر کرده است.
-*[[روضة المجاهدین (کتاب)|مختارنامه]] یا روضة المجاهدین؛ کتابی به زبان فارسی، شامل روایات و اخباری است از جنگ‌ها و شرح رشادت‌های مختار که از حالت منظوم و روایی، به صورت منثور و حماسی درآمده است. این اثر نوشته [[عطاءالله بن حسام هروی|واعظ هروی]]، (قرن ۱۰ق)، شامل یک مقدمه و ۲۰ باب و یک خاتمه است که در ماه محرم بر سر منبر برای مردم روایت می‌کرده است. قرائت این کتاب مدتها در مجالس روضه خوانی رواج داشته است. این کتاب با ۵۲۰ صفحه با همین نام بوسیله انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.
 {{پایان}}
-===سریال مختارنامه===
+==سریال مختارنامه==
 {{اصلی| مختارنامه (مجموعه تلویزیونی)}}
-مختارنامه، نام یک مجموعه تلویزیونی درباره زندگی و قیام مختار ثقفی به کارگردانی [[داود میرباقری]] است. این سریال در ۴۰ قسمت ۶۰ دقیقه‌ای در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ش از [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] پخش گردید.<ref>«مختارنامه»، سیمافیلم، ۳ آذر ۱۳۸۷.</ref> در این سریال فریبرز عرب‌نیا نقش مختار را بازی کرده است.
+مختارنامه، مجموعه‌ای تلویزیونی درباره زندگی و قیام مختار ثقفی به کارگردانی [[داود میرباقری]] است. این سریال در ۴۰ قسمت ۶۰ دقیقه‌ای در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ش از [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] پخش گردید.<ref>«مختارنامه»، سیمافیلم، ۳ آذر ۱۳۸۷.</ref> در این سریال فریبرز عرب‌نیا نقش مختار را بازی کرده است.
 ==نگارخانه==
 <gallery>
-پرونده:پور عرب در نقش مختار.jpg|فریبرز عرب نیا در سریال مختارنامه در نقش مختار
+پرونده:پور عرب در نقش مختار.jpg|فریبرز عرب‌نیا در سریال مختارنامه در نقش مختار
-پرونده:زخمی شدن چشم مختار.png| زخمی شدن چشم مختار توسط ابن زیاد در سریال مختارنامه
-پرونده:مختاردر آخرین لحظات.png|مختار در آخرین لحظات در سریال مختارنامه
 پرونده:ضریح جدید مختار.png|ضریح جدید مختار
 پرونده:ضریح قدیم مختار.png|ضریح قدیم مختار
@@ خط ۲۰۳: / خط ۱۹۷: @@
 ==جستارهای وابسته==
 {{ستون-شروع}}
-* [[قیام توابین]]
 * [[دومه بنت وهب]]
 * [[ابراهیم بن مالک اشتر]]