مؤذن: تفاوت میان نسخه‌ها

مؤذّن به معنای کسی است که مطلبی را آشکارا اعلام می‌کند. در قرآن کریم به همین معنا به کار رفته‌است.<ref>{{پک|1=قرآن کریم|2=|ک=|ص=آیه ۴۱|ج=سوره اعراف}}</ref> کلمه «مؤذن» یک مرتبه در قرآن در آیه ۴۴ سوره اعراف آمده‌است. در این آیه آمده‌است که: «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ» ترجمه: «پس آوازدهنده‌ای میان آنان آواز درمی‌دهد که: «لعنت خدا بر ستمکاران باد.»». کاربرد این عبارت به عنوان فریاددهنده است.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=۱۳۷۴|ک=تفسیر نمونه|ص=۱۸۱|ج=۶}}</ref> از سیبویه، ادیب و لغت‌شناس مشهور زبان عربی نقل کرده‌اند که اذان به معنای اعلام مطلبی با صدای بلند است.<ref>{{پک|1=طوسی|2=۴۶۰|ک=التبیان|ص=۴۰۶|ج=۴}}</ref>  

[[بلال حبشی]]، [[ابومحذوره]] و [[عمرو بن ام مکتوم]] را از مؤذنان پیامبر اسلام (ص) شمرده‌اند.<ref>{{پک|1=ابن سعد|2=۲۳۰|ک=الطبقات الکبری|ص=۲۳۴|ج=۳}}</ref> که اولین آنان بلال بود.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> بنابر روایات شیعه، وقتی پیامبر به [[معراج]] رفت، نخستین بار [[جبرئیل]] اذان گفت و چون پیامبر از معراج بازگشت، به [[علی(ع)]] فرمان داد تا به [[بلال]] اذان بیاموزد و بلال نخستین مؤذن اسلام شد.<ref>{{پک|1=محمدی ری شهری|2=۱۳۸۴|ک=فرهنگنامه اذان|ص=۱۴-۱۵}}</ref> یکی دیگر از مؤذنان صدر اسلام، شخصی به نام ابن نباح است که به عنوان مؤذن امام علی (ع) معرفی شده‌است.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref>

در دوران غازان خان مغول، ارتزاق مؤذنان از موقوفات مساجد و خیرات خیرین بود. در دوره صفویه و قاجار، سلاطین و رجال سیاسی، افراد خوش صدا و مطلع از دستگاه‌های موسیقی را به منصب مؤذنی برمی‌گزیدند و برای آنان مقرری تعیین می‌کردند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref>

در دوران حکمرانی هادی عباسی، به هنگام تسلط حسین بن علی بن حسن مشهور به صاحب فخ در مدینه، عبدالله به حسن افطس، بر بالای مناره مرقد پیامبر اسلام (ص) رفت و مؤذن را موظف کرد تا در اذانش عبارت «حی علی خیر العمل» را بگوید. مؤذن نیز این عبارت را به کار برد و از این عبارت، مردم از برپایی قیامی شیعی مطلع شدند.<ref>{{پک|1=فیاضی|2=جباری|3=۱۳۹۰|ک=تاریخ اسلام در آینه پژوهش|ف=نمادهای اجتماعی شیعه}}</ref>

بر اساس روایات، مؤذن باید مرد یا پسر ممیز باشد. یکی از شروط مؤذن اسلام و عقل است. همچنین مستحب است که عادل، بلندآواز و آگاه به وقت باشد. در فقه شیعی مستحب است که مؤذن بر بالای بلندی بایستد و اذان بگوید. برخی از فقها بر جواز اذان گفتن زنان بر جمعی از زنان دیگر، فتوا داده‌اند. به گزارش دایرةالمعارف فرهنگ مردم ایران، در فِرَق مختلف اسلامی دربارهٔ شیوهٔ ارتزاق مؤذنان اختلاف نظر است. گرفتن اجرت توسط مؤذن نزد مالکیان و برخی از شافعیان بلامانع است، اما امامیه، حنفیه، حنابله و برخی دیگر از شافعیه، اخذ اجرت بر مؤذن را محل اشکال دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> شهید اول در پاسخ به سؤال فاضل مقداد در مورد گرفتن اجرت بر اذان توسط مؤذن، چنین می‌نویسد که: «صحاب تصریح کرده‌اند که گرفتن مزد بر مؤذن حرام است چه مؤذنی دیگر وجود داشته باشد یا خیر. بله جایز است که مؤذن از بیت المال یا از اموال مشاهد مشرفه استفاده کند مشروط به آن که کسی پیدا نشود که بی‌مزد اذان بگوید. این کار باید با اجازه فقیه انجام گیرد که او حاکم اصلی در این کار است.» در میان فقها، محقق سبزواری گزارش می‌کند که ارتزاق مؤذن از بیت المال بلامانع است و جز مواردی است در منابع اسلامی به جواز تصرفش در بیت المال تصریح شده‌است.<ref>{{پک|1=رضوی|2=۱۳۷۳|ک=حوزه|ف=پیشینه بودجه حوزه}}</ref>