غناء: تفاوت میان نسخه‌ها

در ادبیات فقیهان، تعاریف متفاوتی از غنا دیده می‌شود. برخی از آن‌ها صِرف صوت و آوازبودن آن را در نظر گرفته‌اند. برخی نیز به محتوای آواز توجه کرده‌اند. طبق نظر برخی همچون[[علامه حلی]]، محقق کرکی و شهید ثانی غنا «ترجیع‌ صوت‌» و کشیدن آن یا همان چهچهه است‌.<ref>علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج ۳، ص۴۹۵؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۳؛ شهید ثانی، الروضة البهیه، ۱۴۱۰ق، ج ۳، ص۲۱۲.</ref> جمعی نیز مانند [[شیخ طوسی]] و فیض کاشانی معتقدند غنا آوازی است که در آن سخنان‌ باطل‌ باشد و همراه‌ با ساز خوانده شود.<ref>شیخ طوسی، استبصار، ۱۳۹۰ق، ج ۳، ص۶۹؛ فیض کاشانی، وافی‌، ۱۴۰۶ق، ج ۱۷، ص۲۱۸.</ref>

برخی از فقیهان غنا را به‌طور مطلق حرام می‌دانند و حتی بر حرمت آن ادعای اجماع می‌کنند؛ مانند [[شیخ طوسی]]، [[شهید ثانی]]،[[ابن ادریس]]، [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]]، [[ملا احمد نراقی|نراقی]] و [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خوئی]] عنوان کرده‌اند که فقهای شیعه بر [[حرام|حرمت]] غناء [[اجماع]] دارند.<ref>یوسفی مقدم، پژوهش در غنا، ۱۳۹۱ش، ص۱۹-۲۰.</ref>

برخی دیگر موافق حرمت ذاتی غناء نیستند و می‌گویند اگر همراه با [[طرب]] یا [[لهو|لهو و لعب]] حرام است. از جمله [[محقق کرکی]]<ref>محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۳.</ref>، [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]]<ref>فیض کاشانی، وافی‌، ۱۴۰۶ق، ج ۱۷، ص۲۱۸.</ref>، [[محمدباقر سبزواری|محقق سبزواری]]،<ref>محقق سبزواری، کفایة الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۴۳۳- ۴۳۲.</ref> [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]]<ref>شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۵.</ref> و [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]]<ref>خمینی(امام)، مکاسب‌ محرمه، ۱۴۱۵ق، ج ۱، ص۲۹۹.</ref>

پژوهشگران می‌گویند علت این اختلاف حکم به تفاوت تعریف فقیهان از غنا برمی‌گردد؛ برخی طرب‌انگیز بودن یا [[لهو|لهو و لعب]] را در ذات مفهوم غناء بدانند و برخی دیگر آن را جدای از مفهوم غناء تعبیر کنند.<ref>فضلی، معرفت، بررسی فقهی پدیده غنا، ماهیت و حکم آن، ۱۳۸۵ش، ص؛ یوسفی مقدم، پژوهش در غنا، ۱۳۹۱ش، ص۲۲-۳۱؛ قاضی زاده، «غنا از دیدگاه اسلام»، ص۳۳۷-۳۴۱؛ سید کریمی، «نقد و بررسی تعاریف موجود در موضوع غناء»، ص۱۱۷- ۱۲۰.</ref>

آن دسته از فقها که قائل به حرمت ذاتی غنا هستند، برخی موارد را از حرمت آن استثنا کرده‌اند و آن‌ها را با وجود تحقق غنا، حلال می‌دانند؛ ازجمله: [[تلاوت|قرآئت قرآن]] و [[دعا]]، [[مرثیه خوانی|مرثیه‌خوانی]]، غنا در مجالس عروسی و اعیاد؛ اما آن دسته که قائل به [[حرام|حرمت]] ذاتی غنا نیستند، هر غنایی را که همراه حرام دیگری همچون [[طرب]] و [[لهو]] و [[لعب|لَعِب]] نباشد حلال می‌دانند.<ref>نوری، موسیقی و غنا‌ از دیدگاه اسلام، ۱۳۸۵ش، فصل هشتم مستثنیات غناء، ص۲۳۹-۲۶۹؛ ایزدی فرد، کاویار «پژوهشی تحلیلی پیرامون مبانی فقهی غناء و موسیقی»، ص۷۴.</ref>

 

 

برخی عنوان کرده‌اند با توجه به اینکه فتوای مشهور فقهای قبل از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] حرمت موسیقی بود، وقتی [[صدا و سیما]] به دست متدینین افتاد آنها تلاش کردند که کل موسیقی را از [[رادیو]] و [[تلویزیون]] حذف کنند اما [[سید محمد حسینی بهشتی|شهید بهشتی]] تلاش‌هایی برای اجازه استفاده حداقلی موسیقی در رادیو و تلویزیون را گرفت.<ref>قیدرلو، جانقربان، «مقدماتی در باب سیاست گذاری موسیقی در جمهوری اسلامی ایران ارائه راهکارهای مناسب برای تحقق سیاست ها»، ص۱۴۹.</ref> فتوای [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] مبنی بر [[حلال|حلیت]] موسیقی غیر لهوی بعد از مرثیه شهید مطهری عملا فتح بابی برای ورود موسیقی به حوزه سیاست‌گذاری جمهوری اسلامی بود. ایشان در این فتوا عنوان کردند که سرودهایی که دارای فایده بوده و مهیج برای [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] و جنگ است اشکال ندارد<ref>ایرانی، هشت گفتار پیرامون حقیقت موسیقی غنایی، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۵.</ref>. در واقع این فتوا بود که باعث شد مراکزی چون [[حوزه هنری سازمان تبلیغات]]، مرکز موسیقی [[وزارت ارشاد]]، مرکز موسیقی رادیو و تلویزیون ملی ایران شروع به کار کردند و تلاش کردند موسیقی‌هایی با محور موسیقی سنتی، عرفانی، انقلابی، نظامی، مناسبتی تولید کنند.<ref>قیدرلو، جانقربان، «مقدماتی در باب سیاستگذاری موسیقی در جمهوری اسلامی ایران ارائه راهکارهای مناسب برای تحقق سیاست ها»، ص۱۵۰.</ref>

بر این اساس، بیشترشان غنایی را که طرب و متناسب با مجالس لهوولعب نباشد حلال عنوان کرده‌اند.  از این میان، آیت‌الله تبریزی فتوا داده است بنا بر [[احتیاط واجب]] باید از مطلق خواندنی که با [[ترجیع]] صوت (چهچه) است، گرچه با مضمون باطل نباشد اجتناب کرد. <ref>محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۴۸-۵۴.</ref> همچنین [[آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی]] مطلق غنا و موسیقی را حرام می‌داند.<ref>محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۸۰.</ref>

به‌نوشتهٔ کتاب غنا و موسیقی، از دوره صفویه، به‌علت رواج سماع که با غنا و موسیقی همراه بود، غنا مورد توجه فقیهان قرار گرفته و رساله‌هایی مستقل در این زمینه نگاشته شد. در این کتاب شمار رساله‌های یافت‌شده یا رساله‌هایی که در کتاب‌های دیگر از آن‌ها نام برده شده، ولی در دسترس نیستند، از دوره [[صفویه]] تا قبل از انقلاب اسلامی ایران،  ۴۹ رساله بیان شده است.<ref>مختاری، صادقی، غناء و موسیقی، ۱۳۷۷ش، ج۳، ۲۰۳۹- ۲۰۴۱ و ج۴، ص۲۲.</ref> برخی از آن‌ها به‌شرح زیر است: