سجده: تفاوت میان نسخه‌ها

بنابر [[فقه]] [[شیعه]] در نماز، تنها سجده‌ بر زمین و روییدنی‌های آن صحیح است؛ ولی [[اهل سنت]] سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمرده‌اند. در دیدگاه همه مسلمانان سجده برای غیر خدا [[حرام]] است.

سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن <ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ذیل واژه «سجد»، ص۳۹۶؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سجد»، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و در اصطلاح شرعی به معنای نهادن پیشانی بر زمین است.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref>

۶۰ بار در [[قرآن]] درباره سجده سخن گفته شده است.<ref>نوفل، الإعجاز العددي، ۱۹۸۷م، ص۱۴۱-۱۴۳.</ref> نام یکی از سوره‌های قران «[[سوره سجده|سجده]]» است؛ آخرین آیۀ این سوره، سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند.<ref>سوره سجده، آیه ۱۵.</ref>

[[پرونده:نماز جماعت در مسجد الاقصی.jpeg|بندانگشتی|[[امام صادق(ع)]]:‌ نزديكترين حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانى است كه در سجود است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، جامعه مدرسین، ج۱، ص۲۰۹.</ref>]]

نمازگزار باید پس از [[رکوع]] و [[قیام متصل به رکوع]] بنشیند و هفت عضو یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر روی زمین بگذارد و ذکر سجده را بگوید. وی پس از گفتن ذکر واجب سجده، سر از سجده بر می‌دارد و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۹۸۵م، ج۸، ص۲۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>

كسى كه نمى‌تواند پيشانى را به زمين برساند، بايد به قدرى كه مى‌تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است، روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، و نيز بايد كف دست‌ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>

كسى كه به هيچ وجه نمى‌تواند خم شود، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشم‌ها اشاره نمايد. این افراد اگر مى‌توانند باید مهر را به قدرى بلند كنند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌توانند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى بگذارد و اگر با سر يا چشم‌ها نمى‌تواند اشاره كند، بايد در قلب نيّت سجده كند و با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>

نمازگزاری که نمی‌تواند برای سجده سر به زمین بگذارد اگر مى‌تواند باید مهر را به قدرى بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌تواند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى او بگذارد]]

* مردان هنگام سجده آرنجها را مانند دو بال باز کند و بانوان آرنجها را به پهلو بچسبانند.

* گذاشتن دستها بر روی رانها هنگام نشستن.

* بلند کردن زانوها از زمین پیش از دستها هنگام برخاستن از سجده برای قیام.

{{نقل قول چهار طبقه|عرض=۳۶|تراز=چپ|رنگ حاشیه=D6E0CC|قال الصادق(ع):| إنّ قَوما أتَوا رسولَ اللّه صلی الله علیه و آله و سلّم فقالوا: یا رسولَ اللّه، اضمَن لَنا علی رَبِّكَ الجَنَّةَ، فقالَ: علی أن تُعِینُونِی بِطُولِ السُّجودِ.|امام صادق(ع) فرمود: گروهی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم آمدند و عرض كردند: ای رسول خدا، در برابر پروردگارت بهشت را برای ما ضمانت كن. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: به شرط آن كه شما نیز با سجده‌های طولانی مرا یاری دهید.| شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۶۴.}}

ذکر خاص سجده، «سُبْحانَ رَبِّی الاَعْلیٰ وَ بِحَمْدِهِ» است. می‌توان سه بار «سُبْحانَ اللّهِ» یا هر ذکر دیگری که حداقل به این مقدار باشد نیز گفت.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۷۲۸.</ref>

محل سجده باید [[طهارت|پاک]]<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد(به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد)،<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷.</ref> بنابراین سجده بر کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) صحیح است .<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۶۶.</ref>  

اهل سنت سجده بر فرش، زیلو و آنچه نجس نباشد را هم جایز می‌دانند.<ref>زحیلی، الفقه الإسلاميّ و أدلّته، دار الفکر، ج۱، ص۷۳۱.</ref> [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref group="یادداشت"> آیت الله خویی نمونه‌ای از این برخوردها را در تفسیر خود نقل کرده است. ایشان می‌گوید: در سال ۱۳۵۳ براى حج مشرف شدم، شخصى دانشمند- به نام شيخ زين العابدين- در مسجد النبى مراقب بود هر كس روى مهر سجده مى‌‏كرد مهر او را مى‏‌گرفت. به او گفتم: آيا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم تصرف در مال مسلمان را بدون اذن و رضايت او حرام نكرده است؟

گفت: بلى حرام كرده است.

گفتم: پس چرا اموال اين مسلمانان را از آنها به زور مى‏‌گيرى و حال اينكه اينها شهادت به «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»* و «محمد عبده و رسوله» مى‌‏دهند؟

گفت: اينها مشرک هستند و مهر را بت قرار داده و براى مهر سجده مى‌‏كنند (نه براى خدا).

گفتم: حاضر هستى درباره اين موضوع با هم مذاكره كنيم؟ گفت: مانعى ندارد.

شروع به صحبت كردم و سرانجام آن شخص از كارى كه مرتكب شده بود عذر خواهى و استغفار كرد. خویی، البیان فی تفسیر القران، ص۵۲۳.</ref>

جای پیشانی نمازگزار باید از جای ایستادن او بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پایین‌تر نباشد. سجده‌گاه باید استقرار داشته و تکان نخورد؛ بدین معنا که پیشانی روی آن قرار گرفته و ثبات پیدا کند. بنابر این، سجده بر گِل صحیح نیست.<ref>بروجردی، مستند العروة، مدرسة‌ دار العلم، ج۲، ص۱۹۱.</ref>

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.

* اصفهانی، ابوالحسن، وسيلة النجاة، قم، انتشارات مهر استوار، ۱۹۹۳ق.

* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، بیروت، دار الأضواء، ۱۹۸۵م.

* بروجردی، مرتضی، مستند العروة الوثقی (تقریرات آیة الله خوئی)، قم، مدرسة‌ دار العلم، [بی تا].

* خویی، سید أبوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الزهراء، بی‌تا.

* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق،‌ دار القلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* زُحَیلی، وهبة بن مصطفى، الفقه الإسلاميّ و أدلّته، دمشق، دار الفکر، بی‌تا.

* سُرُور، ابراهیم حسین، المعجم الشامل للمصطلحات العلمية والدينية، بيروت، دار الهادي، ۲۰۰۸م.

* سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، بغداد، دار البذرة، ۲۰۰۹م.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۱ش.

* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.

* نوفل، عبد الرزاق، الإعجاز العددي للقرآن الكريم، بيروت، دار الكتاب العربي، ۱۹۸۷م.

* یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، با تعلیقه سید علی سیستانی، قم،‌ مكتب آية الله السيد السيستاني، ۱۴۲۵ق.