سجده: تفاوت میان نسخه‌ها

{{احکام}}

'''سَجده''' قرار دادن پیشانی بر زمین و یکی از برترین [[عبادت|عبادات]] است. سجده نشانه خضوع و خاکساری فرد در مقابل [[خدا]] بوده و مسلمانان در [[نماز]]های روزانه خود [[واجب]] است در هر رکعت دو بار آن را به جای آورند.

سجده به انسان اختصاص نداشته و همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.<ref group="یادداشت"> أَ وَ لَمْ یرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیءٍ یتَفَیؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیمینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. نحل/۴۸</ref><ref group="یادداشت"> در اعمال مسجد بزرگ کوفه می‌خوانیم: «اَنْتَ الّذی سَجَدَ لک شُعاع الشّمس»؛ تو آن خدایی هستی که شعاع شمس (خورشید)، برای تو سجده می‌کند.</ref>

سجده گاهی به عنوان عبادتی مستقل انجام می‌شود و گاهی به عنوان جزئی از [[نماز]]، [[سجده سهو]]، [[عزائم|سجده‌های قرآن]] و بسیاری از اذکار و اعمال عبادی دیگر.

تمام نمازهای واجب و مستحب در هر رکعت پس از [[رکوع]] دو سجده دارند. کیفیت انجام این دو سجده اینگونه است:

::::::هنگامی که نمازگزار پس از رکوع ایستاد و بدنش آرام گرفت می‌نشیند و پس از قرار دادن اعضای هفت گانه (پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها) بر روی زمین ذکر سجده را در حال آرامش بدن می‌گوید. پس از آن می‌نشیند و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد. سر برداشتن از سجده نخست و نشستن با آرامش لازم بوده و ترک عمدی آن موجب بطلان نماز است.<ref> الحدائق الناضرة، ج۸، ص۲۹۰</ref><ref> جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>

کم و زیاد کردن عمدی یک سجده باعث باطل شدن نماز است ولی چنانچه سجده را فراموش کند و قبل از وارد شدن در رکن بعدی نماز یادش بیاید، لازم است بنشیند و سجده فراموش شده را انجام داده و نماز را از انتهای سجده ادامه دهد و پس از پایان نماز دو [[سجده سهو]] انجام می‌دهد، ولی اگر بعد از وارد شدن در رکن بعدی یادش بیاید نماز را ادامه داده و پس از پایان نماز، قضای سجده فراموش شده را به جا آورده و پس از آن دو سجده سهو انجام می‌دهد.

دو سجده از ارکان نماز بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن نماز واجب باطل می‌شود ولی در نمازهای مستحبی چنانچه سهوا هر دو سجده را فراموش کند نماز باطل نمی‌شود و مانند فراموشی یک سجده عمل می‌کند.

ذکر خاص سجده، گفتن یک بار «سُبْحانَ رَبِّی الاَعْلیٰ وَ بِحَمْدِهِ» می‌باشد. می‌توان سه بار «سُبْحانَ اللّهِ» یا هر ذکر دیگری که حداقل به این مقدار باشد نیز گفت.

{{اصلی|مهر نماز}}

بر اساس روایات و سنت پیامبر، چیزی که بر آن سجده می‌شود باید پاک بوده و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد.<ref> [http://portal.anhar.ir/node/3202#gsc.tab=0 پورتال انهار]</ref><ref> جواهر الکلام، ج۸، ص۴۱۱-۴۱۲.</ref>

اهل سنت سجده بر فرش و زیلو را هم صحیح می‌دانند. [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref> [http://hajj.ir/43/20903 سازمان حج و زیارت]</ref>

چنانچه کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) ساخته شده باشد سجده بر آن صحیح است و در غیر این صورت یا ندانستن جنس آنها جواز سجده بر آنها مورد اختلاف بین فقیهان است.<ref> جواهر الکلام، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref>

اگر سجده بر آنچه سجده بر آن صحیح است امکان پذیر نباشد؛ خواه به جهت در دسترس نبودن یا تقیه یا کمبود وقت یا عوارض دیگر، می‌توان بر لباس کتان یا پنبه‌ای سجده کرد و در صورت نبود آن بر هر نوع لباسی، و در صورت نبود آنها در اینکه باید بر پشت دست سجده کرد یا مواد معدنی مانند عقیق، اختلاف نظر وجود دارد.<ref> العروة الوثقی، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref>

در صورت شک در انجام سجده، لازم است سجده را به جای آورد و در صورتی که بیش از ۵۰% احتمال می‌دهد سجده را انجام داده بنا بر انجام دادن آن می‌گذارد.

* گفتن تکبیر هنگام رفتن از [[رکوع]] به سجده، پس از بلند شدن از سجده و هنگام رفتن برای سجده دوم.

* هنگام سجده رفتن از رکوع، مردان نخست دستها و زنان زانوها را بر زمین بگذارند.

* بلند کردن زانوها از زمین پیش از دستها هنگام برخاستن از سجده برای قیام.

* گفتن ذکر «بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ» هنگام برخاستن جهت قیام.<ref> جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۶۹-۱۸۹.</ref><ref> العروة الوثقی، ج۲، ص۵۷۳-۵۷۵.</ref>

{{اصلی|تربت کربلا}}

بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است که تا زمین هفتم را نورانی کرده<ref group="یادداشت">عن محمدبن علی بن الحسین قال: قال الصادق علیه‌السلام: السُّجُودُ عَلَی طِینِ قَبْرِ الْحُسَینِ ع- ینَوِّرُ إِلَی الْأَرَضِینَ السَّبْعَةِ وَ مَنْ کانَتْ مَعَهُ سُبْحَةٌ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَینِ ع کتِبَ مُسَبِّحاً وَ إِنْ لَمْ یسَبِّحْ بِهَا: سجده بر خاک قبر سیدالشهداء علیه‌السلام تا زمین هفتم را نورانی می‌کند. وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶</ref> و حجاب‌های هفتگانه را از بین می‌برد. <ref group="یادداشت">مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: کانَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع خَرِیطَةُ دِیبَاجٍ صَفْرَاءُ فِیهَا تُرْبَةُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَکانَ إِذَا حَضَرَتْهُ الصَّلَاةُ صَبَّهُ عَلَی سَجَّادَتِهِ وَ سَجَدَ عَلَیهِ ثُمَّ قَالَ ع إِنَّ السُّجُودَ عَلَی تُرْبَةِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- یخْرِقُ الْحُجُبَ السَّبْعَ: امام صادق کیسه‌ای داشتند که در آن تربت سیدالشهداء بود و هنگام نماز آن تربت را در موضع سجودشان می‌ریختند و بر آن سجده می‌کردند و می‌فرمودند سجده بر تربت امام حسین علیه‌السلام حجاب‌های هفتگانه را از بین می‌برد. وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶</ref> سیره امامانْ      سجده بر این تربت بوده<ref group="یادداشت">کان الصادق علیه‌السلام لایسجد الاّ علی تراب من تربة الحسین علیه‌السلام تذلیلاً لله تعالی و استکانه الیه: امام صادق سجده نمی‌کردند مگر بر خاکی که از تربت امام حسین علیه‌السلام بود و این کار را از سر خضوع و خشوع برای خدا انجام می‌دادند. ارشاد القلوب دیلمی، ج۱، ص۱۱۵</ref> و [[سید حمیری]] از [[امام زمان(عج)]] فضیلت سجده بر این خاک را نقل کرده است.<ref group="یادداشت">سَأَلَ هَلْ یجُوزُ أَنْ یسَبِّحَ الرَّجُلُ بِطِینِ الْقَبْرِ وَ هَلْ فِیهِ فَضْلٌ؟ فَأَجَابَ یسَبِّحُ الرَّجُلُ بِهِ فَمَا مِنْ شَیءٍ مِنَ السُّبَحِ أَفْضَلُ مِنْهُ وَ مِنْ فَضْلِهِ أَنَّ الرَّجُلَ ینْسَی التَّسْبِیحَ وَ یدِیرُ السُّبْحَةَ فَیکتَبُ لَهُ التَّسْبِیحُ وَ سَأَلَ عَنِ السَّجْدَةِ عَلَی لَوْحٍ مِنْ طِینِ الْقَبْرِ وَ هَلْ فِیهِ فَضْلٌ؟ فَأَجَابَ یجُوزُ ذَلِک وَ فِیهِ الْفَضْل: سید حمیری نقل می‌کند که از امام عصر حضرت مهدی ارواحنا فداه سئوال کردند از سجده بر لوحی که از خاک قبر سید الشهدا علیه‌السلام بود (یعنی همین مهر مرسوم) فاجاب علیه‌السلام که جایز است و فضیلت بزرگی دارد سجده بر تربت حضرت امام حسین علیه‌السلام. در همین زمینه ابوالمجد الحلبی در اشارة السبق در باب فضل سجده بر تربت امام حسین علیه‌السلام می‌نویسد و افضله (سجده) علی التربة الحسینیة، بهترین چیز برای سجده کردن خاک قبر حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام است. احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۸۹</ref>

==سجده برای معصومان==

سجده برای غیر خداوند [[حرام]] است؛ خواه برای [[معصومان]] باشد یا غیر ایشان. البته سجده نزد قبر معصومان برای خدا به قصد شکرگزاری بر توفیق یافتن به زیارت قبر ایشان جایز است<ref> العروة الوثقی، ج۲، ص۵۸۷.</ref> مگر اینکه باعث شود مخالفان شیعه تصور کنند سجده برای امام است.