آیه تأسی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه تَأَسی''' [[آیه]] ۲۱ [[سوره احزاب]] است که [[پیامبر(ص)]] را به عنوان الگو و اسوه نیکو معرفی کرده و از [[مسلمانان]] می‌خواهد از او پیروی کرده و از مخالفت با او بپرهیزند.  

این آیه در میان آیات [[جنگ احزاب]] نازل شده است. بنا بر نظر برخی از [[مفسران]] الگو بودن پیامبر(ص) مختص به این جنگ نیست و شامل تمامی زمان‌ها و مکان‌ها می‌شود و تمامی افعال و گفتار و [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] را دربرمی‌گیرد. این یک وظیفه دائمی و همیشه ثابت برای تمام مسلمانان است؛ اما کسانی می‌توانند از این الگو استفاده کنند که به رحمت خداوند و روز [[قیامت]] ایمان داشته و لحظه‌ای از یاد خدا غافل نمی‌شوند

همچنین در [[حضرت ابراهیم(ع)]]، اسوه حسنه در مبارزه با [[شرک]] و [[مشرکان]] معرفی شده است.

به [[آیه]] ۲۱ [[سوره احزاب]]، آیه تأسی گفته می‌شود.<ref>هاشمی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۶۸.</ref> [[خداوند]] بعد از توبیخ [[منافقین]] در آیات قبل،<ref> نظام الاعرج، غرائب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۴۵۵.</ref> در این آیه، قبل از ذکر برخی از ویژگی‌های [[مؤمنان]] حقیقی، [[پیامبر اکرم(ص)]] را به عنوان پیشوا و اسوه برای مؤمنان معرفی کرده و از [[مسلمانان]] یا [[مکلف|مکلفین]]<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۲۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۴۸؛ سبزواری، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۴۲۵.</ref> و یا کسانی که از پیامبر(ص) تبعیت نکرده و به مخالفت با او می‌پرداختند،<ref> قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش،ج۱۴، ص۱۵۵، طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۱، ص۹۱.</ref> می‌خواهد که از پیامبر(ص) پیروی کرده و از مخالفت با او بپرهیزند.<ref>ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۲۲؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۱، ص۹۱.</ref> این آیه مسلمان حقیقی را کسی دانسته که به پیامبر(ص) اقتدا کرده و با هیچ کدام از دستورات وی مخالفت نکند.<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۲۰۵.</ref>

آیه تأسی در میان آیات [[جنگ احزاب]] نازل شده است. برخی با توجه به عبارت «لکم»، مخاطب آیه را حاضران در جنگ احزاب دانسته که پیامبر(ص) را در هنگام سختی رها کردند؛ در حالی‌که مدعی مسلمانی و [[ایمان]] به خدا و روز [[قیامت]] بوده و خود را از نمازگزاران می‌دانستند؛<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۲۰۵.</ref> اما برخی از [[مفسران]] مخاطب آیه را مختص به حاضران در جنگ احزاب نمی‌دانند؛<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۳۴۴.</ref> بلکه پیامبر(ص) را در همه زمینه‌ها بهترین الگو برای تمامی مؤمنان دانسته‌اند.<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۶، ص۳۳۱؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۳۴۴.</ref>  

[[قرآن کریم]] در آیات ۴ و ۶ [[سوره ممتحنه]]، [[حضرت ابراهیم(ع)]] را نیز به عنوان الگو و اسوه حسنه معرفی کرده است که در آن ابراهیم(ع) در برائت از [[شرک]] و [[مشرکان|مشرکین]] به عنوان اسوه معرفی شده است.<ref>سوره ممتحنه، آیه ۴، ۶</ref>

==معناشناسی اسوه==

در ارتباط با معنا و تفسیر آیه، [[روایات]] فراوانی در برخی از کتب [[تفسیر|تفسیری]] ذکر شده است؛<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۱۸۹؛ قمی مشهدی، کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش ج۱۰، ص۳۴۹.</ref> چنانکه منظور از اسوه حسنه با استناد به روایتی از [[ابن عباس]]، [[سنت]] پیامبر(ص) دانسته شده است.<ref>ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۸، ص۳۶۸.</ref>

عده‌ای از [[مفسران]] در حقیقت معنای آیه دو قول را مطرح کرده‌اند اول آنکه خود پیامبر(ص) اسوه‌ای حسنه است و یا آنکه خود آن حضرت اسوه نیست؛ بلکه در او صفتی است که آن صفت، شایسته اقتدا نمودن می‌باشد.<ref> زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۵۳۱؛ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۸، ص۳۳۵.</ref>

با توجه به اطلاق آیه الگو بودن پیامبر(ص) در همه زمینه‌های جنگی و غیر از آن را شامل می‌شود.<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۶، ص۳۳۱.</ref> تأسی از پیامبر(ص) هم در گفتار و هم در رفتار<ref> طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۲۸؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ص۲۸۸.</ref> و به عبارتی دیگر در تمامی افعال، احوال و اخلاق دانسته شده است؛<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۵۵؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۸۰؛ شکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۶۲۲.</ref> چنانکه [[مکارم شیرازی]] در کتاب [[تفسیر نمونه]] معتقد است که پیامبر اکرم(ص) در روحیات عالی، استقامت و شکیبایی، هوشیاری، درایت، [[اخلاص]]، توجه به خدا و زانو نزدن در برابر سختی‌ها و مشکلات، بهتری الگو و سرمشق برای همه [[مسلمانان]] می‌باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۴۲.</ref> هرچند برخی دیگر دایره تأسی به پیامبر(ص) را محدود به [[صبر]]<ref>ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۵۵؛ ثعالبی، تفسیر الثعالبی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۴۰.</ref> یا عمل پیامبر(ص) در جنگ‌ها و تحمل جراحات و سختی‌های فراوان دانسته‌اند؛<ref>ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۴۸۳؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۱۰۰۸م، ج۵، ص۱۷۹؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۳۷۹.</ref> ولی به این موضوع اشاره کرده‌اند که این امر می‌تواند دلالت بر تأسی، در افعال دیگر پیامبر(ص) کند؛<ref>طبرسی، جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۰۸؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۲۸.</ref> اما دلالت بر وجوب اقتدا به پیامبر(ص) در افعال را نمی‌کند.<ref> طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۲۸.</ref> عده‌ای دیگر منظور آیه را تنها الگو بودن پیامبر(ص) در [[جنگ احزاب]] می‌دانند.<ref>دینوری، الواضح، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۷۴.</ref>

در [[وجوب]] و یا [[استحباب]] تأسی به پیامبر(ص) در بین علما اختلاف وجود دارد؛ عده‌ای تأسی به پیامبر(ص) را واجب دانسته {{یادداشت|در باب حجة و دلیل قول و فعل و تقریر معصوم حجة دانسته شده است؛ لذا معتقدند که متابعت و اقتداء به رسول خدا بر امت واجب و لازم است چه در عقائد حقه و اصول دین و چه در اخلاق و صفات حمیده و در افعال و اعمال صالحه.(طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۱۰، ص۴۸۹.)}} و برخی دیگر اصل در این حکم را [[مستحب]] می‌دانند؛ مگر اینکه دلیلی بر وجوب آن وجود داشته باشد و برخی دیگر قائل به تفصیل شده‌اند؛ بدین‌گونه که در امور دینی تأسی به پیامبر(ص) واجب و در امور دنیوی مستحب می‌باشد.<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۵۶.</ref>

[[محسن قرائتی]] در کتاب [[تفسیر نور]] پیام‌هایی را از این آیه برداشت کرده است؛ از جمله آنکه معرفی الگو یکی از شیوه‌های [[تربیت]] است و معرفی الگوی خوب می‌تواند سبب هدایت مردم شود و از دنبال کردن الگوهای بدلی جلوگیری کند. از این‌رو پیامبر می‌تواند به صورت دائمی برای تمام مردم الگو باشد؛<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۳۴۵.</ref> همچنین نویسنده کتاب [[تفسیر قرآن مهر]]، در برداشتی از این آیه، علاوه بر لزوم الگو برای تمامی انسان‌ها، رهبر [[اسلام]] را بهترین الگو برای همه دانسته است.<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۶، ص۳۳۲-۳۳۳.</ref>