شهاب‌الدین سهروردی: تفاوت میان نسخه‌ها
اضافه کردن مطلب مجموعه مصنفات و اصلاح شناسه
(− رده:فلسفه اسلامی، + رده:فیلسوفان مسلمان (هاتکت)) |
(اضافه کردن مطلب مجموعه مصنفات و اصلاح شناسه) |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''شَهاب‌‌الدین یحیی سُهرِوَردی'''(۵۴۹ق-۵۸۷ق) معروف به '''شیخ اِشْراق'''، از فیلسوفان نامدار مسلمان و مؤسس [[فلسفه اشراق]]. وی در زمینه [[فلسفه اسلامی|فلسفه و حکمت اسلامی]] آثار متعددی دارد که مهمترین آنها، کتاب [[حکمة الاشراق (کتاب)|حکمة الاشراق]] است. وی بعد از سفرهای بسیار و کسب و نشر علم، عازم [[حلب]] شد و آنجا به سبب بدخواهی گروهی از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، توسط ملک‌ظاهر پسر [[صلاح الدین ایوبی|صلاح‌الدین ایوبی]]، در سال ۵۸۷ق در زندان وفات یافت. | '''شَهاب‌‌الدین یحیی سُهرِوَردی'''(۵۴۹ق-۵۸۷ق) معروف به '''شیخ اِشْراق'''، از فیلسوفان نامدار مسلمان و مؤسس [[فلسفه اشراق]]. وی در زمینه [[فلسفه اسلامی|فلسفه و حکمت اسلامی]] آثار متعددی دارد که مهمترین آنها، کتاب [[حکمة الاشراق (کتاب)|حکمة الاشراق]] است. وی بعد از سفرهای بسیار و کسب و نشر علم، عازم [[حلب]] شد و آنجا به سبب بدخواهی گروهی از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، توسط ملک‌ظاهر پسر [[صلاح الدین ایوبی|صلاح‌الدین ایوبی]]، در سال ۵۸۷ق در زندان وفات یافت. | ||
سهروردی آثار متعددی دارد که بیشتر آنها به صورت رساله‌های کوتاه نوشته شده‌اند. مجموعه این آثار در چهار جلد تحت عنوان «مجموعه مصنفات شیخ اشراق» به چاپ رسیده است. | |||
به باور او اساس و گوهر حکمت یگانه است که دسترسی به آن بدون خلع بدن و رهایی از ظلمات جسمانی امکان پذیر نیست. در نظام فکری وی تبیین هستی بر اساس مراتب نور است که بالاترین مرتبه آن نورالانوار نام دارد. انوار قاهره به صورتی طولی از از نور الانوار صادر می‌شوند تا در مرتبه‌ای به صورت کثرت عرضی در می‌آید که وی از این انواز عرضی با نام انوار متکافئه یاد می‌کند. سهروردی انوار متکافئه را به مثل افلاطونی تطبیق می‌کند که موجودات عوالم پایین تر یعنی عالم اشباح و عالم ماده سایه‌هایی از این انوار هستند. | |||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۷: | ||
تالیفات زیادی از سهروردی بدست ما رسیده است؛ اما مهم ترین اثر او، کتاب [[حکمة الاشراق]] است که دربردارنده آخرین آرای فلسفی او است. آثار سهروردی را به شیوه‌های مختلفی طبقه‌بندی کرده‌اند<ref>رضوی، سهروردی و مکتب اشراق، ۱۳۷۷ش، ص۲۹</ref> که یکی از آنها توسط [[سید حسین نصر|سید‌‌حسین نصر]] و [[هانری کربن]] انجام شده است:<ref>رضوی، سهروردی و مکتب اشراق، ۱۳۷۷ش، ص۳۰</ref> | تالیفات زیادی از سهروردی بدست ما رسیده است؛ اما مهم ترین اثر او، کتاب [[حکمة الاشراق]] است که دربردارنده آخرین آرای فلسفی او است. آثار سهروردی را به شیوه‌های مختلفی طبقه‌بندی کرده‌اند<ref>رضوی، سهروردی و مکتب اشراق، ۱۳۷۷ش، ص۲۹</ref> که یکی از آنها توسط [[سید حسین نصر|سید‌‌حسین نصر]] و [[هانری کربن]] انجام شده است:<ref>رضوی، سهروردی و مکتب اشراق، ۱۳۷۷ش، ص۳۰</ref> | ||
# رساله‌های کوچک سهروردی که بعضی از آنها از نظر مبادی اعتقادی اهمیت دارند اما باید آنها را به عنوان توضیحاتی بیشتر بر مقالات اعتقادی بزرگتر به شمار آورد. این کتاب ها عبارتند از: هیاکال النور، الواح عمادی، پرتونامه، فی اعتقادات الحکماء، لمحات، یزدان شناخت و بستان القلوب که بعضی به زبا فارسی و بعضی به زبان عربی تالیف شده است. | # رساله‌های کوچک سهروردی که بعضی از آنها از نظر مبادی اعتقادی اهمیت دارند اما باید آنها را به عنوان توضیحاتی بیشتر بر مقالات اعتقادی بزرگتر به شمار آورد. این کتاب ها عبارتند از: هیاکال النور، الواح عمادی، پرتونامه، فی اعتقادات الحکماء، لمحات، یزدان شناخت و بستان القلوب که بعضی به زبا فارسی و بعضی به زبان عربی تالیف شده است. | ||
# تعدادی رساله رمزی که به فارسی نوشت. این رساله‌ها دارای زبانی نمادین است که رموز [[زرتشت |زرتشتی]]، هرمسی و اسلامی را تلفیق می‌کند که عبارتنداز: عقل سرخ، آواز پر جبرئیل، قصه الغربة الغربیه، لغت موران، روزی با جمتعن صوفیان، رساله فی حالة الطفولیه، صفیر سیمرغ، رساله فی المعراج، پرتونامه. هدف این رساله ها نشان دادن سفر روح به سوی اتحاد با خدا و شوق فطری انسان برای کسب معرفت است. | #تعدادی رساله رمزی که به فارسی نوشت. این رساله‌ها دارای زبانی نمادین است که رموز [[زرتشت |زرتشتی]]، هرمسی و اسلامی را تلفیق می‌کند که عبارتنداز: عقل سرخ، آواز پر جبرئیل، قصه الغربة الغربیه، لغت موران، روزی با جمتعن صوفیان، رساله فی حالة الطفولیه، صفیر سیمرغ، رساله فی المعراج، پرتونامه. هدف این رساله ها نشان دادن سفر روح به سوی اتحاد با خدا و شوق فطری انسان برای کسب معرفت است. | ||
# شماری رساله فلسفی و مربوط به تشرف به فرقه تصوف نیز نوشت که عبارتند از: ترجمه وی بر رسالة الطیر ابن سینا و شرح فارسی او بر [[الاشارات و التنبیهات|اشارات و تنبیهات]] ابن سینا، رساله‌ای نیز دارد به نام رسالة فی حقیقة العشق که مبتنی بر رسالة العشق ابن سینا است و شروحی بر آیاتی از [[قرآن]] و پاره‌ای از [[احادیث]] و گفته می‌شود شرحی بر کتاب فصوص [[فارابی]] نوشته که مفقود شده است.<ref>نصر، سه حکیم مسلمان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۰</ref> | #شماری رساله فلسفی و مربوط به تشرف به فرقه تصوف نیز نوشت که عبارتند از: ترجمه وی بر رسالة الطیر ابن سینا و شرح فارسی او بر [[الاشارات و التنبیهات|اشارات و تنبیهات]] ابن سینا، رساله‌ای نیز دارد به نام رسالة فی حقیقة العشق که مبتنی بر رسالة العشق ابن سینا است و شروحی بر آیاتی از [[قرآن]] و پاره‌ای از [[احادیث]] و گفته می‌شود شرحی بر کتاب فصوص [[فارابی]] نوشته که مفقود شده است.<ref>نصر، سه حکیم مسلمان، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۰</ref> | ||
# مصنفات او در ادعیه و اذکار است که سهروردی آنها را واردات و تقدیسات می‌نامد. | #مصنفات او در ادعیه و اذکار است که سهروردی آنها را واردات و تقدیسات می‌نامد. | ||
# سهروردی چهار رساله بزرگ نوشت که دربردارنده اصول عقاید اوست: تلویحات، مقاومات، مطارحات و حکمة الاشراق. | #سهروردی چهار رساله بزرگ نوشت که دربردارنده اصول عقاید اوست: تلویحات، مقاومات، مطارحات و حکمة الاشراق. | ||
مجموعه این آثار با عنوان «مجموعه مصنفات شیخ اشراق» در چهار جلد چاپ شده است.<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82 «مجموعه مصنفات شیخ اشراق»]، سایت ویکی نور.</ref> جلد اول و دوم توسط هانری کربن، جلد سوم توسط سید حسین نصر و جلد چهارم توسط نجفقلی حبیبی تصحیح شده‌است.<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82 «مجموعه مصنفات شیخ اشراق»]، سایت ویکی نور.</ref> | |||
===حکمة الاشراق=== | ===حکمة الاشراق=== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۶: | ||
*'''نورالانوار''': نورالانوار در اصطلاح سهروردی، همان واجب الوجود در اصطلاح [[فلسفه مشاء]] است که به این شکل اثبات می‌شود: آدمی از سنخ نور است و چون نورانیتش ناشی از ذات خودش نیست پس محتاج دیگری است که او هم از سنخ نور باشد؛ و چون دور و تسلسل محال است، پس نهایتا به نوری می‌رسیم که بی نیاز از دیگری و اصطلاحا نورالانوار است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۲۱.</ref> | *'''نورالانوار''': نورالانوار در اصطلاح سهروردی، همان واجب الوجود در اصطلاح [[فلسفه مشاء]] است که به این شکل اثبات می‌شود: آدمی از سنخ نور است و چون نورانیتش ناشی از ذات خودش نیست پس محتاج دیگری است که او هم از سنخ نور باشد؛ و چون دور و تسلسل محال است، پس نهایتا به نوری می‌رسیم که بی نیاز از دیگری و اصطلاحا نورالانوار است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۲۱.</ref> | ||
*'''انوار قاهره طولیه''': بنا بر این نظر که «از واحد جز واحد صادر نمی‌شود»، از [[خدا]] نیز مستقیماً جز معلول واحد صادر نمی‌شود که در اصطلاح سهروردی به آن معلول اول، «نور اقرب» یا «نور بهمن» گفته می‌شود.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۰۸-۱۱۰ و ص۱۲۹.</ref> از طریق همین نور اقرب، سایر موجودات ایجاد می‌شوند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۳۸-۱۳۹.</ref> سهروردی -برخلاف فلاسفه مشاء- این عقول را منحصر در تعداد محدود نمی‌داند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۲-۱۴۵.</ref> | *'''انوار قاهره طولیه''': بنا بر این نظر که «از واحد جز واحد صادر نمی‌شود»، از [[خدا]] نیز مستقیماً جز معلول واحد صادر نمی‌شود که در اصطلاح سهروردی به آن معلول اول، «نور اقرب» یا «نور بهمن» گفته می‌شود.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۰۸-۱۱۰ و ص۱۲۹.</ref> از طریق همین نور اقرب، سایر موجودات ایجاد می‌شوند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۳۸-۱۳۹.</ref> سهروردی -برخلاف فلاسفه مشاء- این عقول را منحصر در تعداد محدود نمی‌داند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۲-۱۴۵.</ref> | ||
*'''انوار قاهره متکافئه''': سهروردی -برخلاف فلاسفه مشاء- با مُثُل افلاطونی موافقت می‌کند<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۲-۱۴۵.</ref> و آنها را بنا بر نظام نوری خود توضیح می‌دهد: این مُثُل نورانی، واسطه میان انوار قاهره طولیه و انواع مادی(مثلا سیب و انسان و اسب و غیره) هستند؛ و به همین جهت، معلول انوار قاهره طولیه، و علت انواع مادی هستند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۴؛ قطب الدین شیرازی، شرح حکمۀالاشراق، ۱۳۸۳ش، ص۲۴۵.</ref> از این رو، هر نوعی از انواع مادی، مثالی در عالم عقل دارد که مجرد و نوری است و این انواع مادی از آنها تراوش یافته‌اند و از طریق آنها تدبیر می‌شوند.<ref> قطب الدین شیرازی، شرح حکمۀالاشراق، ۱۳۸۳ش، ص۲۴۵.</ref> مثلا درخت سیب با تمام ویژگی‌هایی که دارد، برآمده از مثال نورانی و مجرد سیب است که در عوالم نوری موجود است. درخت سیب با تمام شاخ و برگ و خصایصی که دارد، سایه‌ای از همان حقیقت است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۱، ص۴۶۳؛ سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref> | *'''انوار قاهره متکافئه''': سهروردی -برخلاف فلاسفه مشاء- با مُثُل افلاطونی موافقت می‌کند<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۲-۱۴۵.</ref> و آنها را بنا بر نظام نوری خود توضیح می‌دهد: این مُثُل نورانی، واسطه میان انوار قاهره طولیه و انواع مادی(مثلا سیب و انسان و اسب و غیره) هستند؛ و به همین جهت، معلول انوار قاهره طولیه، و علت انواع مادی هستند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۴۴؛ قطب الدین شیرازی، شرح حکمۀالاشراق، ۱۳۸۳ش، ص۲۴۵.</ref> از این رو، هر نوعی از انواع مادی، مثالی در عالم عقل دارد که مجرد و نوری است و این انواع مادی از آنها تراوش یافته‌اند و از طریق آنها تدبیر می‌شوند.<ref> قطب الدین شیرازی، شرح حکمۀالاشراق، ۱۳۸۳ش، ص۲۴۵.</ref> مثلا درخت سیب با تمام ویژگی‌هایی که دارد، برآمده از مثال نورانی و مجرد سیب است که در عوالم نوری موجود است. درخت سیب با تمام شاخ و برگ و خصایصی که دارد، سایه‌ای از همان حقیقت است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۱، ص۴۶۳؛ سهروردی، مجموعه مصنفات، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref> | ||
*'''عالَم اشباح مجرده''': این عالَم شامل موجودات مجردی است که دارای صورت و شکل و مقدار هستند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۳۰-۲۳۴.</ref> سهروردی بر این باور است که از طریق عالَم اشباح مجرده است که می‌توان [[معاد جسمانی]] را توضیح داد.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref> همچنین آنچه در رویای صادق یا کاذب دیده می‌شود نیز مشاهده موجودات مثالی و خیالی در عالم اشباح مجرده است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۴۰-۲۴۱.</ref> | *'''عالَم اشباح مجرده''': این عالَم شامل موجودات مجردی است که دارای صورت و شکل و مقدار هستند.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۳۰-۲۳۴.</ref> سهروردی بر این باور است که از طریق عالَم اشباح مجرده است که می‌توان [[معاد جسمانی]] را توضیح داد.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref> همچنین آنچه در رویای صادق یا کاذب دیده می‌شود نیز مشاهده موجودات مثالی و خیالی در عالم اشباح مجرده است.<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات، ج۲، ص۲۴۰-۲۴۱.</ref> | ||
==معرفی کتاب برای مطالعه== | ==معرفی کتاب برای مطالعه== | ||
* سهروردی، یحیی، فلسفه اشراق سهروردی(گزارش حکمت اشراق، با تطبیق و نقد همراه با متن [[حکمة الاشراق (کتاب)|حکمة الاشراق]])، بوستان کتاب قم، ۱۳۹۲ش. | *سهروردی، یحیی، فلسفه اشراق سهروردی(گزارش حکمت اشراق، با تطبیق و نقد همراه با متن [[حکمة الاشراق (کتاب)|حکمة الاشراق]])، بوستان کتاب قم، ۱۳۹۲ش. | ||
* معلمی، حسن، فلسفه اشراق، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، ۱۳۹۸ش. | *معلمی، حسن، فلسفه اشراق، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، ۱۳۹۸ش. | ||
* یزدان‌پناه، یدالله، حکمت اشراق(۲ جلد)، تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۸ش. | *یزدان‌پناه، یدالله، حکمت اشراق(۲ جلد)، تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۸ش. | ||
* یثربی، یحیی، قلندر و قلعه بر اساس زندگی شیخ شهاب الدین سهروردی، نشر قو، ۱۳۹۷ش. | *یثربی، یحیی، قلندر و قلعه بر اساس زندگی شیخ شهاب الدین سهروردی، نشر قو، ۱۳۹۷ش. | ||
* مجتهدی، کریم، سهروردی و افکار او، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴ش. | *مجتهدی، کریم، سهروردی و افکار او، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴ش. | ||
== جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[ابن سینا]] | *[[ابن سینا]] | ||
* [[ملاصدرا]] | * [[ملاصدرا]] | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۱۲: | ||
*شیرازی، قطب الدین، شرح حکمۀالاشراق، تحقیق عبد الله نورانى و مهدى محقق، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳ش. | *شیرازی، قطب الدین، شرح حکمۀالاشراق، تحقیق عبد الله نورانى و مهدى محقق، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳ش. | ||
*شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمۀالاشراق، تحقیق حسین ضیائی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۲ش. | *شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمۀالاشراق، تحقیق حسین ضیائی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۲ش. | ||
* [https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82 «مجموعه مصنفات شیخ اشراق»]، سایت ویکی نور، تاریخ بازدید ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{فلسفه اسلامی}} | {{فلسفه اسلامی}} | ||