پرش به محتوا

تفسیر موضوعی: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۱۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۶ دسامبر ۲۰۱۸
نوشتن شناسه
جزبدون خلاصۀ ویرایش
(نوشتن شناسه)
خط ۱: خط ۱:
{{ویکی‌سازی}}
{{ویکی‌سازی}}
{{تفسیر}}
{{تفسیر}}
'''تفسیر موضوعی'''، در برابر [[تفسیر ترتیبی]]، شیوه‌ای در تفسیر [[قرآن کریم]] است که مفسر، بر اساس موضوع خاص، به تفسیر قران می‌پردازد.
'''تفسیر موضوعی'''، بیان نکات و آموزه‌های مرتبط با یک موضوع خاص در آیات قرآن کریم. مفسر در این شیوه، همه آیات پراکنده قرآن درباره یک موضوع خاص را گردآوری کرده و به بررسی آن می‌پردازد. [[سید محمدباقر صدر]]، تفسیر موضوعی را تنها ابزار استخراج نظریه‌های اسلامی از قرآن کریم دانسته و [[محمدتقی مصباح یزدی]] نیز تنها این شیوه را برای عرضه نظام‌مند معارف قرآن مناسب می‌داند.


عنوان '''تفسیر موضوعی''' از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات فکری و فرهنگی بنیادین در قرن چهاردهم است که برخی مفسران و مصلحان دینی بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند. این شیوه [[تفسیر]] هنوز گام‌های آغازین خود را برمی‌دارد و تا رسیدن به بلوغ و پختگی فاصله زیادی دارد.
[[سید محمدحسین طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]]، موضوعات فراوانی را مورد بررسی تفسیری قرار داده و از همین رو پیشگام در تفسیر موضوعی دانسته شده است. با این حال به باور جعفر سبحانی، [[علامه مجلسی]] را می‌توان نخستین کسی دانست که به اجمال از تفسیر موضوعی بهره برده است.


به نظر [[سید محمد باقر صدر|شهید صدر]] در عصر حاضر [[مسلمانان]] نیازمند استخراج و تنظیم نظر [[اسلام]] درباره همه رشته‌ها و شاخه‌های معرفت انسانی‌اند، تا در مواجهه با دیدگاه‌های فراوانی که دانشمندان مغرب زمین در زمینه‌های مختلف عرضه می‌کنند، از دیدگاه اسلام باخبر بوده، از آن دفاع کنند. همچنین نیازمند آن‌اند که دیدگاه و حکم اسلام را درباره موضوعات جدید و تجاربی بدانند که بشر در زندگی به آن‌ها رسیده است و تفسیر موضوعی تنها راهی است که ما را قادر می‌سازد در برابر موضوعات گوناگون زندگی بشر به نظریه‌های اساسی اسلام و قرآن دست یابیم.
آثار فراوانی به طور مستقل با رویکرد تفسیر موضوعی تألیف شده است؛ از جمله [[منشور جاوید قرآن (کتاب)|منشور جاوید قرآن]]، اثر [[جعفر سبحانی]]، تفسیر موضوعی قرآن کریم، نوشته [[عبدالله جوادی آملی]]، و [[معارف قرآن (کتاب)|معارف قرآن]]، نوشته [[محمدتقی مصباح یزدی]]. آثاری نیز برای تسهیل دسترسی به آیات مرتبط با یک موضوع خاص تألیف شده که معجم موضوعی قرآن کریم خوانده می‌شوند؛ از جمله [[فرهنگ موضوعی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ موضوعی قرآن کریم]]، از محمود رامیار، و المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، نوشته محمد فؤاد عبدالباقی.
 
[[شیخ محمد عبده]] را می‌توان از پیشگامان تفسیر موضوعی دانست. در ایران، [[منشور جاوید]] اثر [[آیت الله]] [[جعفر سبحانی]]، [[تفسیر موضوعی قرآن کریم]] اثر آیت الله [[عبدالله جوادی آملی]]، [[معارف قرآن (کتاب)|معارف قرآن]] اثر آیت الله [[محمدتقی مصباح یزدی]] و [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]] اثر آیت الله [[ناصر مکارم شیرازی]] از معروف‌ترین تفسیرهای موضوعی هستند.


== مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
== مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
خط ۱۷: خط ۱۵:


== پیشینه ==
== پیشینه ==
آغازگر تفسیر موضوعی، [[شیخ محمد عبده]] (۱۲۶۶-۱۳۲۳ق) دانسته شده است.<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۵۶-۵۷.</ref> همچنین شیخ محمود شلتوت (۱۳۱۰-۱۳۸۳ق)، از فقهای اهل سنت، در تفسیر فقهی خود از این روش بهره گرفته<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۶۳.</ref> و آثاری از جمله القرآن والقتال و القرآن والمرأة، در همین راستا تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۴.</ref>
[[سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر برجسته شیعه، در [[تفسیر المیزان]]، موضوعات فراوانی از جمله [[توحید]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۶، ص۸۶-۹۱.</ref> [[امامت]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۶.</ref> و [[شفاعت]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶.</ref> را از منظر قرآن کریم، مورد بررسی تفسیری قرار داده<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶، ۲۷۰-۲۷۶؛ ج۲، ص۲۶۰-۲۷۸؛ ج۶، ص۸۶-۱۰۴.</ref> و از همین رو پیشگام تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۵.</ref> [[سید محمدباقر صدر]]، تفسیر موضوعی را مهمتر از [[تفسیر ترتیبی]] دانسته است.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۲۰-۴۳.</ref>
[[سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر برجسته شیعه، در [[تفسیر المیزان]]، موضوعات فراوانی از جمله [[توحید]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۶، ص۸۶-۹۱.</ref> [[امامت]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۶.</ref> و [[شفاعت]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶.</ref> را از منظر قرآن کریم، مورد بررسی تفسیری قرار داده<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶، ۲۷۰-۲۷۶؛ ج۲، ص۲۶۰-۲۷۸؛ ج۶، ص۸۶-۱۰۴.</ref> و از همین رو پیشگام تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۵.</ref> [[سید محمدباقر صدر]]، تفسیر موضوعی را مهمتر از [[تفسیر ترتیبی]] دانسته است.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۲۰-۴۳.</ref>


[[جعفر سبحانی]]، بر این باور است که شاید بتوان [[علامه مجلسی]] را نخستین کسی دانست که به‌اجمال از روش تفسیر موضوعی بهره برده است؛ چرا که مجلسی در آغاز هر باب، آیات مرتبط با همان موضوع را گرد آورده و تفسیری اجمالی از آنها را بیان کرده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> [[محمدهادی معرفت]] نیز تفسیر موضوعی علامه مجلسی را دقیق‌ترین و جامع‌ترین دسته‌بندی آیات قرآن در باب معارف گوناگون اسلامی دانسته است که به باور او همچنان بی‌نظیر است.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۳۱.</ref>
[[جعفر سبحانی]]، بر این باور است که شاید بتوان [[علامه مجلسی]] را نخستین کسی دانست که به‌اجمال از روش تفسیر موضوعی بهره برده است؛ چرا که مجلسی در آغاز هر باب، آیات مرتبط با همان موضوع را گرد آورده و تفسیری اجمالی از آنها را بیان کرده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> [[محمدهادی معرفت]] نیز تفسیر موضوعی علامه مجلسی را دقیق‌ترین و جامع‌ترین دسته‌بندی آیات قرآن در باب معارف گوناگون اسلامی دانسته است که به باور او همچنان بی‌نظیر است.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۳۱.</ref>
آغازگر تفسیر موضوعی، [[شیخ محمد عبده]] (۱۲۶۶-۱۳۲۳ق) دانسته شده است.<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۵۶-۵۷.</ref> همچنین شیخ محمود شلتوت (۱۳۱۰-۱۳۸۳ق)، از فقهای اهل سنت، در تفسیر فقهی خود از این روش بهره گرفته<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۶۳.</ref> و آثاری از جمله القرآن والقتال و القرآن والمرأة، در همین راستا تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۴.</ref>


==کتابشناسی==
==کتابشناسی==
۳۸۳

ویرایش