اصلاح ذات البین: تفاوت میان نسخه‌ها

از مجموع این آیات اهمیت آشتی و سازش میان انسان‌ها آشکار می‌شود. [[خداوند]] در آیه ۱۰۳ [[سوره آل عمران]] خود را زمینه ساز آشتی میان [[مسلمانان]] و برادری آنها معرفی می‌کند و این آشتی و تالیف قلوب را از [[نعمت|نعمت‌هایی]] می‌داند که باید همیشه به یاد داشته باشند. خداوند در بیشتر این آیات با استفاده از لفظ امر [[مؤمنان]] و دیگر مردم را مورد خطاب قرار داده که آن را نشان دهنده [[وجوب]] برقراری صلح و آشتی میان انسان‌ها و دوری از جنگ و درگیری و خصومت دانسته‌اند.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref>

سزاوار پاداش بودن کسانی که در پی اصلاح میان مردم هستند،<ref>سوره نساء، آیه ۸۵.</ref> بهره‌مندی از رحمت و مغفرت خداوند<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۹.</ref> و وعده پاداش عظیم به کسی که به خاطر کسب رضایت خداوند به اصلاح میان مردم بپردازد؛‌<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۴.</ref> را نشان از اهمیت، نیکو و مقرب بودن این عمل نزد خداوند دانسته‌اند.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۵، ص۲۹۵.</ref>

اصلاح ذات بین را از چنان اهمیتی برخوردار می‌دانند که برخی با استناد به آیات و [[روایات]] انجام بعضی از امور [[حرام]] را [[مباح]] دانسته‌اند. برخی از مفسران در تفسیر آیه ۱۱۴ [[سوره نساء]] با استناد به روایتی از [[امام صادق(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱.</ref> ایجاد خوش‌بینی و الفت میان مردم را با گفتن سخن [[دروغ]] در صورتی که مصلحت اصلاح بیش از منفعت راست‌گویی باشد، جایز می‌دانند.<ref>حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۵۰؛ هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۴، ۳۴-۳۵.</ref> قرآن در جایی دیگر نجوا را عملی [[شیطان|شیطانی]]<ref>سوره مجادله، آیه ۱۰.</ref> دانسته ولی در بعضی موارد از جمله اصلاح میان مردم آن را نیکو دانسته است؛<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۴.</ref> چراکه گاهی لازم است با دو طرف دعوا به صورت جداگانه سخن گفته شود تا نتیجه بهتری حاصل گردد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۲۷.</ref> و در جایی دیگر [[سوگند|سوگندی]] که برای ترک اصلاح میان مردم خورده باشند را معتبر نمی‌داند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۴.</ref>

اصلاح ذات البین در روایات نیز بسیار مورد اهمیت واقع شده، تا جایی که در برخی از روایات آن را از همه [[نماز]] و [[روزه|روزه‌ها]]<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۴۸.</ref> و [[صدقه]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۴۴۱.</ref> برتر دانسته‌اند و در روایتی دیگر حتی قباحت گفتن [[دورغ]] برای دفع شر ظالم و اصلاح ذات البین برداشته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> در روایتی نیز کسی را که در طریق اصلاح میان دو نفر گام بردارد مشمول درود [[فرشتگان]] دانسته و برای او [[ثواب]] درک [[شب قدر]] قرار داده است.<ref>دیلمی، اعلام الدین، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۹.</ref>

* '''رفع اختلافات خانوادگی:''' برای حل اختلافات خانوادگی و هنگام ترس از جدایی دو همسر پیشنهاد انتخاب دو دوار از سوی زن و مرد برای ایجاد آشتی و دوستی شده است.<ref>طوسی، التبیان، ج۳، ص۱۹۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۷۰.</ref> اصلاح روابط میان زن و شوهر مفاد چندین آیه از قرآن است.<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۸؛ذسوره نساء، آیه ۳۵؛ آیه ۱۲۸ -۱۲۹.</ref>

* '''نصیحت، موعظه و جنگ با یاغیان:'''  طبق آیه ۹ [[سوره حجرات]] زمانی که میان دو گروه از مومنان درگیری واقع شد باید ابتدا از طریق نصیحت و موعظه و دعوت به قرآن و حکم خدا میانشان آشتی برقرار شود و اگر گروهی سرکشی کرد و پیشنهاد آشتی را نپذیرفت باید با آنان جنگید با به امر خداوند سر نهند و آنگاه میان آنان به عدل رفتار شود.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۶، ص۸۰-۸۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۵۰.</ref>

عواملی که باعث ایجاد اختلاف در میان مردم می‌گردد را به عنوان موانع تحقق اصلاح ذات البین معرفی کرده‌اند.  

* پیروی از شیطان: طبق آیه ۲۰۸ سوره بقره، پیروی از گام‌های شیطان که عین اختلاف و فساد است را از موانع ایجاد سازش و آشتی نامیده‌اند.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref>  

* دنیاطلبی: دنیاطلبی که نمونه آن در تلاش برای بیشتر سهم بردن از [[غنائم]] [[جنگ بدر]] بود به عنوان یکی از راه‌های ایجاد اختلاف و درگیری معرف شده است.<ref>هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۳۰۲.</ref>  

* [[بخل]] و آزمندی را به عنوان یکی از سرچشمه‌های نزاع، اختلاف و درگیری میان انسان‌ها قلمداد کرده‌اند؛ چراکه طبیعت انسان به دلیل حب ذات در معرض بخل قرار دارد. مفسران ذیل آیه ۱۲۸ سوره نساء بخل را از موانع دست‌یابی به اصلاح ذات البین می‌دانند عاملی که باعث جدایی زن و شوهر از همدیگر می‌گردد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۵۱.</ref>

[[فقها]] ذیل عنوان اصلاح ذات بین چند فرع و حکم فقهی ارائه داده‌اند.

* آشتی دادن بین دو یا چند نفر که با هم کینه و دشمنی دارند [[مستحب]] و در مواردی که حفظ جان [[ایمان|مؤمنی]] متوقف بر آن است [[واجب]] است.<ref>کاشف الغطاء، وجیزة الاحکام، ۱۳۶۶ق، ج۲، ص۱۶.</ref>