چشم‌زخم: تفاوت میان نسخه‌ها

چشم‌زخم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ مهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۸:۰۸

۱٬۵۹۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۸ مهٔ ۲۰۱۷

جز

ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۰۱۸

ویرایش

@@ خط ۵: / خط ۵: @@
 چشم‌زخم آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد یا حیوانات شورچشم به انسان یا دیگر جانوران و اشیا وارد می‌شود. شورچشمی حالتی غیر اختیاری است که از حس [[حسادت]] در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبایی، تحسین و...دیگری نشأت می‌گیرد. برخی آن را حالتی مادرزادی می‌دانند که به طالع و ساعت تولد افراد بستگی دارد.<ref>دونالدسون، ص۱۵.</ref>
-[[ملاصدرا]] گفته است که برخی نفوس در قوه وهمیه به‌ حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref>
+برخی بر این باورند چشم‌زخم اثر چیزی  است که از چشمان شور خارج می‌شود و به هدف می‌خورد<ref> جاحظ، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴؛ فخررازی، ۱۴۲۱ق، ج۱۸، ص۱۷۲-۱۷۵؛ وسترمارک، ص۲۴-۲۵.</ref> برخی دیگر چشم‌زخم را تأثیر قوای نفسانی می‌دانند.<ref>ابن سینا، ۱۴۰۴ق، ج۲، فن۶، ص۱۷۷؛ ملاصدرا، ۱۹۸۱، سفر۳، ج۱، ۳۴۷؛ علامه طباطبایی ذیل ۵۱ قلم.</ref>
 ===رابطه با حسادت===
 چشم‌زخم با [[حسادت]] پیوند نزدیکی دارد<ref> بوی، ص۲۳۸</ref> در برخی روایات منشأ آن حسد معرفی شده است<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۷۰، ص۲۴۸.</ref> علامه مجلسی گفته است برخی از [[مفسران]]، آیه ۵ [[سوره فلق]] را، که در آن از حسادتِ حسودان یاد شده، در این‌باره می‌دانند.<ref>فخررازی، تفسیرکبیر، ۱۴۲۱ق، ذیل آیه ۵ سوره فلق؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۷۰، ۲۴۸.</ref>
 == باور به چشم‌زخم پیش از اسلام==
-اعراب در [[دوران جاهلیت]] چشم‌زخم را منحصر در اثر چشم آدمی نمی‌دانستند آن را نتیجه نگاه برخی حیوانات نیز می‌پنداشتند<ref> نک: جاحظ، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲؛ جوادعلی، ج۶، ص۷۵۲.</ref> آنان برای در امان ماندن از چشم‌زخم از تدابیر مختلفی استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه هنگامی که تعداد شتران کسی به ۱۰۰۰ می‌رسید یک چشم بهترین شتر خود را کور می‌کرد.<ref>جاحظ، ج۱، ص۱۷.</ref> البته پیش از اعراب دو سنت سامی‌ و هندو آریایی‌ این باورها را داشتند.<ref>نک: وسترمارک، ص۵۵-۵۸؛ د. ایرانیکا، ذیل واژه.</ref> برخی احتمال داده‌اند باورهاى مسلمانان شمال افریقا و [[مغرب (کشور)|مغرب]] در این باره، بیشتر تحت تأثیر باورهاى اروپا بوده است.<ref> نک: وسترمارک، ص۵۶.</ref>
+یهودیان ۹۹ درصد از مرگ‌ها را ناشی از چشم‌زخم می‌دانستند.<ref>وسترمارک، ص۵۶؛ واژه های فرهنگ یهود، ص۱۹۱-۱۹۲.</ref> اعراب در [[دوران جاهلیت]] چشم‌زخم را منحصر در اثر چشم آدمی نمی‌دانستند آن را نتیجه نگاه برخی حیوانات نیز می‌پنداشتند<ref> نک: جاحظ، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲؛ جوادعلی، ج۶، ص۷۵۲.</ref> آنان برای در امان ماندن از چشم‌زخم از تدابیر مختلفی استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه هنگامی که تعداد شتران کسی به ۱۰۰۰ می‌رسید یک چشم بهترین شتر خود را کور می‌کرد.<ref>جاحظ، ج۱، ص۱۷.</ref> البته پیش از اعراب دو سنت سامی‌ و هندو آریایی‌ این باورها را داشتند.<ref>نک: وسترمارک، ص۵۵-۵۸؛ د. ایرانیکا، ذیل واژه.</ref> برخی احتمال داده‌اند باورهاى مسلمانان شمال افریقا و [[مغرب (کشور)|مغرب]] در این باره، بیشتر تحت تأثیر باورهاى اروپا بوده است.<ref> نک: وسترمارک، ص۵۶.</ref>
 == آیا چشم زخم واقعیت دارد؟==
 === قرآن===
@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
 === در روایات===
 چشم‌زخم در روایات فریقین وارد شده است. بر پایه روایاتی که در منابع حدیثی [[اهل‌سنت]] از ییامبر(ص) نقل شده، چشم‌زخم واقعیت دارد در یکی از این احادیث بلا فاصله پس از ذکر آن، از [[خال‌کوبی]] نهی شده است.{{یادداشت|برخی احتمال داده‌اند از آن روی که احتمالا خال‌کوبی برای دفع چشم‌زخم انجام می‌شده در این حدیث مطرح شده است}} و در دیگری گفته شده اگر چیزی می‌توانست بر [[قضا و قدر]] سبقت گیرد، چشم‌زخم بود. این احادیث در برخی منابع شیعه از [[امام رضا(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] نیز نقل شده‌اند{{مدرک}} و همچنین در روایاتی از [[امامان شیعه]] به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌های برای محفوظ ماندن از شر آن توصیه شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref>
+===از نظر علمی===
+خواجه نصیرالدین طوسی در شرح اشارات گفته که ابن سینا چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته است <ref>شرح اشارات، ج۳، ص۴۱۷.</ref> اما [[ملاصدرا]] گفته که برخی نفوس در قوه وهمیه به‌ حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> همچنین برخی از دانشمندان معتقدند در چشم‌ها نیروی مغناطیسی‌ای  نهفته است که می‌توان با تمرین و ممارست آن را پرورش داد.
 == رابطه با قضا و قدر==
@@ خط ۲۷: / خط ۲۹: @@
 == دفع چشم‌زخم==
-[[پرونده:چشم زخم.jpg|بندانگشتی|تعویذی برای چشم‌زخم|120px]]
+[[پرونده:چشم زخم.jpg|بندانگشتی|[[تعویذ|تعویذی]] برای چشم‌زخم|120px]]
 {{اصلی|تعویذ|حرز}}
 برای جلوگیری از اثر چشم‌زخم از [[تعویذ]] و [[حرز]] استفاده می‌شود.<ref> اسپونر، ص۳۱۱؛ بوی، ص۲۳۵</ref>
@@ خط ۳۶: / خط ۳۸: @@
 === باورهای عامیانه===
+[[پرونده:وان یکاد - گردنبند.jpg|بندانگشتی|گردنبد [[و ان یکاد|وان یکاد]]]]
 در فرهنگ‌های مختلف شیوه‌هایی برای دفع چشم‌زخم مطرح است در فرهنگ عامه ایرن پندار بر این است که دودکردن اسپند و همچنین شکستن تخم‌مرغ برای دفع چشم‌زخم مؤثر است ایرانیان معمولا در مجالس شادی برای دفع چشم‌زخم دانه‌های اسپند را بو داده و دود آن در محل رفت و آمد حاضران قرار می‌دهند. اما در منابع دینی چیزی بر تأیید این اعمال یافت نمی‌شود از این رو برخی آن را نوعی خرافه می‌دانند.
-همچنین در ایران مردم قاب‌هایی که در آنها [[آیه و ان یکاد]]، [[آیة الکرسی]] و [[چهارقل]] نوشته شده را برای دفع چشم‌زخم در منزل یا جای دیگر نصب می‌کنند و کتیبه کاشی‌کاری شده آنها را در سردر منازل یا دیگر املاک قرار می‌دهند. گردن‌آویزها و ابزار آلات زینتی مشتمل بر آیات وان یکاد، آیة الکرسی و چهارقل در دسترس عموم قرار دارد که معمولا آنها را با انگیزه در امان ماندن از اثرات چشم‌شوری به گردن کودکان یا در جای دیگر آویزان می‌کنند.
+همچنین در ایران مردم قاب‌هایی که در آنها [[آیه و ان یکاد]]، [[آیة الکرسی]] و [[چهارقل]] نوشته شده را برای دفع چشم‌زخم در منزل یا جای دیگر نصب می‌کنند و کتیبه کاشی‌کاری شده آنها را در سردر منازل یا دیگر املاک قرار می‌دهند. گردن‌آویزها و ابزار آلات زینتی مشتمل بر آیات وان یکاد، آیة الکرسی ، چهارقل و دعای شرف‌الشمس در دسترس عموم قرار دارد که معمولا آنها را با انگیزه در امان ماندن از اثرات چشم‌شوری به گردن کودکان یا در جای دیگر آویزان می‌کنند. همچنین از مهره‌های آبی‌رنگی به عنوان دستبند، گردبنبد یا آویز برای دفع چشم‌زخم استفاده می‌شود که مستند شرعی ندارد.
 == پانویس==