قطام بنت شجنة بن عدی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قَطام دختر شَجنة بن عَدی''' زنی از طرفداران [[خوارج]] که در تحریک [[ابن ملجم]] برای [[شهادت]] [[حضرت علی(ع)]] نقش داشت. پدر و برادر قطام از کشتگان [[جنگ نهروان]] بودند؛ به همین دلیل او کشتن علی(ع) را شرط [[ازدواج]] با خود قرار داد و [[ابن ملجم مرادی|ابن ملجم]] برای رسیدن به وی در کار خود مصصم شد. بعضی محققان این داستان را ساختگی می‌دانند.

قَطَامِ بِنْتُ شَجْنَةَ بْنِ عَدِيّ بْنِ عَامِر از قبیله تیم الرباب بود.<ref>ابن اثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص:۶۱۶</ref> در نام پدر وی اختلاف است، بلاذری در یک جا نام پدر وی را علقمه<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص:۴۸۷ (چاپ زکار، ج۳، ص۲۴۸)؛ نک: ابن قتیبه دینوری، الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۱۸۰</ref> و در جای دیگر شجنه ذکر کرده‌ است.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ج۱۱، ص۲۷۸.</ref> در برخی منابع دیگر اخضر بن شجنه<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۸</ref><ref>مقاتل الطالبیین،ص۴۶</ref> پدر او دانسته شده که بنا بر این نظریه شجنه پدربزرگ قطام است نه پدرش. منابع دیگری نام پدر وی را أضبع،<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، 141۱ق، ج۴، ص۲۷۸.</ref> و عمّه<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، 1409ق، ج 2، ص 411.</ref> گفته‌اند.

قطام را زنی زیبارو دانسته‌اند<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۲۴</ref>که بدین خصلت مشهور بوده‌ تا جائی که وقتی [[ابن ملجم مرادی|ابن ملجم]] وی را می‌بیند از خود بی‌خود می‌شود.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۴۴؛ ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۲۶</ref> بلعمی او را زیباترین زن [[کوفه]]<ref>تاریخ نامه طبری،ج۴،ص:۶۷۳</ref>و [[مسعودی]] و [[ابوالفرج اصفهانی]] از وی به عنوان زیبا‌ترین زنان زمان یاد کرده‌اند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۱۱؛ مقاتل الطالبیین، ص:۴۶</ref> در برخی منابع آمده که [[ابن ملجم]] با دیدن وی شگفت زده شد.<ref>ابن اثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۱۶</ref>

قطام جزو [[خوارج]] بود<ref>تاریخ ابن خلدون،ج۲، ص۳۸۱؛ جمهرة أنساب العرب، ص۲۰۰</ref> و اندیشه آنان را قبول داشت.<ref>الأخبار الطوال،ص۲۱۳</ref>خوارج نیز [[حضرت علی(ع)]] را [[کافر]] می‌دانستند.{{مدرک}}

علاوه بر آن پدر وی یعنی شجنه بن عدی و برادرش اخضر بن شجنه جزء [[خوارج]] بوده و در [[جنگ نهروان|نهروان]] کشته شدند.<ref>أنساب الأشراف،ج۲،ص:۴۹۱(چاپ زکار،ج۳،ص۲۵۲؛ أنساب الأشراف،ج۱۱،ص۲۷۸</ref>

ابن ملجم که برای کشتن [[امام علی علیه السلام|حضرت علی(ع)]] به [[کوفه]] آمده بود با وی برخورد می‌کند و از او [[خواستگاری]] می‌نماید (البته بعضی گفته‌اند ابن ملجم از رباب دختر قطام خواستگاری کرد نه خود قطام.<ref>الفتوح/ترجمه،متن،ص:۱۰۴۱</ref>)، قطام ازدواج با ابن ملجم را به شرایطی می‌پذیرد که یکی ازآن شرایط کشتن حضرت علی(ع) است. بنا بر نقلی ابن ملجم، پیش از به شهادت رساندن امام علی (ع) با قطام ازدواج کرده و سه شب نیز پیش وی بوده‌است.<ref>ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۲۶</ref>  

قطام علاوه بر شرط قرار دادن قتل [[امام علی علیه السلام|حضرت علی(ع)]] برای [[ازدواج]].<ref>ابن اثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۱۶</ref>، ابن ملجم را نیز بر انجام این کار ترغیب و تحریک کرد<ref>فرزندان آل ابیطالب، ج۱، ص۳۶</ref> حتی ابن ملجم را به ترس متهم کرد تا وی بیشتر تحریک شود.<ref>شوشتری، إحقاق الحق، ج۳۲، ص۶۳۱</ref>

گفته شده است قطام شخصی به نام وردان را نیز با ابن ملجم همراه کرد تا او را در به شهادت رساندن امام علی (ع) یاری کند.<ref>ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۲۶</ref> [[وردان بن مجالد|وردان بن مجالد تیمی]] پسر عموی قطام بوده‌است.<ref>أنساب الأشراف، ج۲، ص۴۹۳، ج۳، ص۲۵۴</ref> وردان بارها به قطام گفته بود که اگر کسی با من بود من علی(ع) را می‌کشتم. بدین جهت قطام، ابن ملجم و وردان را به هم رساند.<ref>تاریخنامه طبری، ج۴، ص۶۷۳</ref>

|خط اول= شعری درباره نقش قطام در شهادت امام علی (ع)

به گفته [[جرجی زیدان]]، قطام پس از [[شهادت]] [[حضرت علی(ع)]] به [[مصر]] گریخت؛ ولی به جرم اینکه [[عمرو بن عاص|عمروعاص]] را از توطئه قتلش خبردار نکرد زندانی شد،<ref>جرجی زیدان،ص ۲۸۹</ref> وی از زندان فرار کرد و به سوی [[دمشق]] سفر می‌کند؛ اما در بین راه کشته و سرش جدا شده<ref>جرجی زیدان، ص۳۰۲ </ref>و مقداری از سرش به مصر فرستاده می‌شود. عمروعاص نیز به قاتل وی هزار دینار جایزه می‌دهد.<ref>جرجی زیدان، ص۳۱۰</ref>

[[سید جعفر شهیدی]] ماجرای نقش قطام در شهادت حضرت علی(ع) را با توجه به وجود تناقض‌هایی در نقل‌های مختلف آن، ساختگی می‌داند و می‌نویسد: گویا داستان قطام را ساخته و به کار آن سه تن [ابن ملجم و دو همدستش] پیوند داده‌اند تا بیشتر در ذهن‌ها جای گیرد.<ref>شهیدی، ص۱۶۴؛ شهیدی اینکه این داستان را که همزمان سه تن از خوارج در پی قتل امام علی(ع)، معاویه و عمرو بن عاص بوده باشند با دیده تردید می‌نگرد و طراحی شهادت امام را در کوفه (اشعث بن قیس) و شام (معاویه) جستجو می‌کند. همان، صص ۱۵۸-۱۵۹.</ref> [[شهید مطهری]] در داستان راستان تحت عنوان کابین خون به ماجرای ارتباط ابن ملجم با قطام وهماهنگی برای کشتن امام علی(ع) پرداخته است. <ref>مطهری، مرتضی، داستان راستان، ج۲

</ref> و <ref>http://www.mortezamotahari.com/fa/bookview.html?BookId=460&BookArticleID=128931

[[جرجی زیدان]] نویسنده مسیحی رمانی تحت عنوان (۱۷ رمضان) درباره [[شهادت]] امام علی(ع) نوشته و نقش پررنگی به قطام در جریان شهادت [[حضرت علی(ع)]] داده است. این کتاب نخستین بار با نام فاجعه رمضان به فارسی توسط سید محمد علی شیرازی ترجمه شد.<ref>https://www.gisoom.com/book/127954/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA/

در [[سریال امام علی(ع)]] نیز به قطام و نقش وی در حوادث کوفه و مخصوصا شهادت حضرت علی(ع) جایگاه ویژه‌ای داده شده است. در این سریال ویشکا آسایش در نقش قطام ظاهر شد.{{مدرک}}