عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالعظیم حسنی''' (۱۷۳-[[سال ۲۵۲ هجری قمری|۲۵۲ ق]]) مشهور به '''شاه عبدالعظیم''' و '''سیدالکریم''' از عالمان [[سادات حسنی]] و از راویان [[حدیث]]. نسب او با چهار واسطه به [[امام حسن(ع)]] می‌رسد. [[شیخ صدوق]]، مجموعه روایات وی را با عنوان [[جامع اخبار عبدالعظیم]] گردآوری کرده است. عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده است. نقل است که ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشت و در زمان او وفات یافته است. [[حرم حضرت عبدالعظیم]] واقع در شهر [[ری]]، زیارتگاه [[شیعیان]] است. در برخی روایات [[ثواب]] [[زیارت]] قبر او برابر با ثواب زیارت قبر [[امام حسین(ع)]] دانسته شده است.

عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب، مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم، در [[پنج شنبه]]  [[۴ ربیع‌الثانی]] سال ۱۷۳ق، در زمان حکومت [[هارون الرشید]]، در [[مدینه]] (درباره محل ولادت وی اختلاف است) متولد شد.<ref>تهرانی، الذریعه، دار الاضواء، ج۷، ص۱۶۹.</ref> <ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۵.</ref> پدرش عبدالله بن علی قافه و مادرش دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است.<ref>ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> نسب وی به امام مجتبی(ع) می‌رسد. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] از عالمان شیعی می‌گوید: پس از رحلت وی به هنگام [[غسل میت|غسل]]، رقعه‌ای در لباسش یافت شد که نسب وی در آن بدین صورت نوشته بود: من ابوالقاسم فرزند عبدالله، فرزند علی، فرزند حسن، فرزند [[زید بن حسن بن علی|زید]]، فرزند [[امام حسن(ع)]] ابن [[علی بن ابی طالب]] هستم.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref> [[میرداماد]] نیز درباره وی می‌نویسد: او (عبدالعظیم) دارای نسب روشن و شرافت آشکار است.<ref>میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۴۲۲ق، ص۸۶.</ref>

 

همسر عبدالعظیم، دختر عمویش، خدیجه، دختر قاسم بن حسن امیر، مکنّی به ابومحمد بود. عبدالعظیم از او صاحب دو فرزند به نام‌های محمد و ام سَلَمِه شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۳۹۰؛ ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> [[شیخ عباس قمی]] در وصف محمد می‌گوید: مردی بزرگوار بود و به مقام زهد و عبادت شهرت داشت.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۵۸۵.</ref>

عبدالعظیم محضر چند امام را درک کرده است.

[[آقا بزرگ تهرانی]] نقل می‌کند: عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشته و در زمان وی وفات یافته است.<ref>تهرانی، الذریعه، دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.</ref> اما [[آیت الله خویی]]، هم‌عصر بودن عبدالعظیم با امام رضا(ع) را رد می‌کند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۵۳.</ref>

گفته‌اند عبدالعظیم هرگاه وارد مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) می‌شد، با کمال ادب و خضوع و غایت [[حیا]] و [[تواضع]]، در حالی که دست‌های خود را از ردا بیرون آورده بود، به محضر آن امامان سلام عرض می کرد و امام پس از جواب سلام، او را نزدیک خود می‌خواند و در کنار خویش می‌نشاند؛ به حدّی که زانوی او به زانوی امام می‌چسبید و امام، کاملا از احوال او سؤال می‌کرد. این برخورد موجب حسرت و غبطه دیگران می‌شد.<ref>زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، ص۳۰.</ref>

دوران زندگی عبدالعظیم مصادف با شرایط خفقان و سرکوب [[شیعیان]] توسط [[بنی عباس]] بود. عبدالعظیم نیز همچون پدرانش سالها تحت تعقیب بود. او گرچه زمانی که در [[مدینه]]، [[بغداد]] و [[سامرا]] می‌زیست روش [[تقیه]] را در پیش گرفته و عقیده و مرام خود را پنهان می‌داشت، ولی بااین حال مورد غضب [[متوکل]] و [[معتز]] بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۷.</ref>

== هجرت به ری ==

بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان [[معتز]] خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر [[امام هادی(ع)]] از [[سامرا]] به [[ری]] - که از پایگاه‌های مهم [[عباسیان]] بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد [[زیارت]] قبر [[علی بن موسی الرضا]] به قصد [[خراسان]] هجرت کرد و در ری برای زیارت [[حمزة بن موسی بن جعفر]] توقف کرد و در آن جا مخفی شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.</ref>

 

== رحلت عبدالعظیم==

رحلت عبدالعظیم حسنی در [[۱۵ شوال]] [[سال ۲۵۲ هجری قمری]] در زمان [[امام هادی(ع)]] بوده است.<ref>تهرانی، الذریعه، دار الاضواء، ج۷، ص۲۹۰.</ref> آنچه درباره چگونگی رحلت عبدالعظیم حسنی آمده، دو قول مرگ طبیعی و [[شهادت]] را روایت کرده‌ است. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] نقل می‌کند: ''عبدالعظیم بیمار شد و از دنیا رفت''.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز می‌گوید: ''عبدالعظیم در ری وفات یافت و قبر او در آنجاست''.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref>

در مقابل، روایتی نیز هست که قائل به زنده به گور کردن و [[شهادت]] عبدالعظیم شده است. [[فخرالدین طریحی|طریحی]] می‌نویسد: ''از اولاد [[ابوطالب]]، کسی که در ری زنده مدفون شد عبدالعظیم حسنی است''.<ref>طریحی، المنتخب، ۱۳۶۹ق، ص۸.</ref> ولی [[واعظ کُجوری]] در این باره تصریح می‌کند: ''در کتاب رجال و انساب، از احوال حضرت عبدالعظیم تفحص نمودم و از شهادت آن جناب خبری [[حدیث صحیح|صحیح]] و [[حدیث موثق|موثق]] نیافتم''.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۶۰.</ref>

 

== مدفن و ثواب زیارت عبدالعظیم ==

بنا بر نقل [[محدث نوری]]، فردی از شیعیان، [[رسول اکرم(ص)]] را در عالم رؤیا [[زیارت]] می‌کند که به او می‌فرماید: فردا یکی از اولاد من در باغ سیب در منزل عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی [[تشییع]] و [[دفن]] خواهد شد. وی آن باغ را خرید و وقف عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ۴۰۵.</ref> به همین علت، [[حرم عبدالعظیم حسنی]] به «مسجد شجره» یا «مزار نزدیک درخت» معروف است.<ref>ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> <ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.</ref>

[[علامه حلی]] در شرح حال وی، او را عالمی پرهیزکار معرفی می‌کند.<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۲۶.</ref> [[محدث نوری]] درباره فضائل عبدالعظیم حسنی از رساله [[صاحب بن عباد]] نقل می‌کند: او مردی با ورع، پارسا، معروف به امانت، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به [[توحید]] و [[عدل]] و دارای احادیث بسیار بود.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> [[تقوا]] پیشگی و درستکاری عبدالعظیم حسنی باعث بلندی جایگاه و مقام وی نزد ائمه اطهار بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۹.</ref>

[[امام هادی(ع)]] در سفری که عبدالعظیم به [[سامرا]] داشته، او را تصدیق می‌کند. امام هادی(ع) وی را این گونه خطاب می‌کند: یا اباالقاسم! تو به حق ولی ما هستی... تو همان دینی را که پسندیده خداست، از ما گرفته‌ای... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.<ref>صدوق، امالی، ۱۴۱۷ق، ص۴۱۹ و ۴۲۰.</ref> <ref>فتال، روضه الواعظین، ص۳۱ و ۳۲.</ref> این گفتگو میان امام و عبدالعظیم به «[[حدیث عرض دین]]» مشهور است.