مقداد بن عمرو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مقداد بن عمرو'''، معروف به '''مقداد بن اسود''' (درگذشت [[سال ۳۳ قمری|۳۳ق]]) از بزرگان [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] و از نخستین شیعیان [[امام علی(ع)]] بود. مقداد در اوایل [[بعثت]] مسلمان شد و از نخستین افرادی بود که [[اسلام]] خود را آشکار کرد. وی در همه جنگ‌های صدر اسلام حضور داشت. از مقداد در کنار [[سلمان فارسی]]، [[عمار بن یاسر]] و [[ابوذر]] به عنوان نخستین [[شیعه|شیعیان]] امام علی(ع) یاد کرده‌اند که در زمان پیامبر(ص) نیز بدین نام شناخته می‌شدند.  

مقداد پس از رحلت پیامبر(ص)، از [[خلافت|جانشینی]] امام علی(ع) حمایت کرد و با [[ابوبکر]] [[بیعت]] نکرد و از معدود افرادی بود که در تشییع [[حضرت زهرا(س)]] حضور داشت. مقداد را از مخالفان سرسخت خلافت [[عثمان]] برشمرده‌اند. در روایات [[اهل بیت]] از مقداد به نیکی یاد شده و از [[رجعت|رجعت‌کنندگان]] در زمان [[ظهور امام زمان|ظهور حضرت مهدی(عج)]] معرفی شده است. نقل روایاتی از پیامبر(ص) به مقداد منسوب شده است.

نقل شده است در [[حضرموت]]، نزاعی بین مقداد و فردی به نام «ابی شمر بن حجر» رخ داد که به مجروح شدن آن فرد انجامید. پس از این ماجرا مقداد به [[مکه]] رفت و با اسود بن عبد بن یغوث زهری هم‌پیمان شد و اسود با مقداد نسبت پدری پیدا کرد؛ از این رو او را مقداد بن اسود و گاه مقداد زهری خوانده‌اند. ولی پس از نزول [[آیه]] «{{حدیث|ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ:}}آنان را به [نام‌] پدرانشان بخوانید»<ref>سوره احزاب، آیه ۵.</ref> مقداد بن عمرو خوانده شد.<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۶۰؛ مقریزی، امتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۵۷.</ref>

*'''همسر:''' همسر مقداد، [[ضباعة بنت زبیر بن عبدالمطلب|ضباعة]] دخترعموی پیامبر(ص) (دختر زبیر بن عبدالمطّلب) بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۰۵.</ref> پیامبر ضباعة را با اینکه از نظر حسب و نسب بسیار با شخصیت می‌دانست همسر مقداد کرد و فرمود: «من دخترعموی خود ضباعة را همسر مقداد نکردم مگر برای آنکه مردم موضوع [[ازدواج]] را آسان بگیرند، به هر [[مؤمن|مؤمنی]] دختر دهند و حَسَب و نَسَب را در ازدواج به نظر نیاورند».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۲۶۵.</ref>

*'''فرزندان:''' مقداد دو فرزند به نام‎های عبدالله و کریمه داشت. عبدالله در [[جنگ جمل]] از یاران [[عایشه]] بود که در مقابل [[حضرت علی(ع)]] قرار گرفت و کشته شد. وقتی امام علی(ع) در پایان جنگ نگاهش بر جنازه عبدالله افتاد، خطاب به عبدالله گفت: «چه بد پسر خواهری بودی».<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۲.</ref> برخی به جای عبدالله نام پسر مقداد را معبد گفته‎اند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۲، ص۲۶۴-۲۶۵.</ref>

مقداد در اواخر عمر در «جرف» (منطقه‌ای که در یک‌فرسخی [[مدینه]] به سمت [[شام]] قرار دارد) سکونت داشت و در [[سال ۳۳ق]] در حالی که هفتاد سال از عمرش می‌گذشت، وفات کرد. [[مسلمانان]] پیکرش را به مدینه آوردند و [[عثمان بن عفان]] بر او [[نماز میت|نماز]] خواند و او را در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپردند.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰، ج۳، ص۱۲۱؛ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۳۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۰۴؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۷، ص۲۸۲.</ref> در شهر وان در کشور [[ترکیه]] قبری به مقداد منسوب است که برخی از دانشمندان آن را مربوط به [[فاضل مقداد]] یا یکی از مشایخ عرب به حساب آورده‌اند.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref> طبق نقلی مقداد شخص ثروتمندی بود و وصیت کرد که ۳۶ هزار درهم از دارایی‌اش را به [[حسنین(ع)]] بدهند.<ref>مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۰ق، ج۲۸، ص۴۵۲.</ref>

مقداد در تمامی [[جنگ‌های پیامبر]](ص) شرکت کرد و از پهلوانان صحابه پیامبر(ص) بود.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۷، ص۲۸۲.</ref>

در [[جنگ احد]] نیز مقداد نقش به سزایی داشت، به طوری که در اواخر نبرد که همه پا به فرار گذاشتند، طبق نقل منابع تاریخی، کسی با پیامبر نماند به جز [[علی(ع)]]، [[طلحه]]، [[زبیر]]، [[ابو دجانه]]، [[عبدالله بن مسعود]] و مقداد.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰، ج۳، ص۱۱۴.</ref> برخی نقل‌ها مقداد را در این جنگ جزو تیراندازان سپاه اسلام نام برده‌اند.<ref>ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۹۷۰م، ج۵، ص۲۴۲.</ref> اما برخی دیگر او را به همراه زبیر فرمانده سواره نظام سپاه اسلام دانسته‌اند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت،‌ دار صادر، ج۲، ص۱۵۲.</ref>

مقداد در کنار [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[عمار بن یاسر|عمار]]، [[ابوذر]] از نخستین [[شیعه|شیعیان]] بودند که در زمان پیامبر(ص) بدین نام شناخته می‌شدند.<ref>رجوع کنید به: نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۱۸.</ref>

پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) و انتخاب شدن [[ابوبکر]] به عنوان [[خلیفه]] و جانشین پیامبر، تعداد‌ اندکی از مسلمانان به علی(ع) وفادار ماندند و با ابوبکر بیعت نکردند؛ از جمله آنان سلمان، ابوذر و مقداد بودند. مقداد در [[ماجرای سقیفه]] شرکت نداشت و به همراه امیرالمومنین(ع) و چند تن از صحابه مشغول غسل دادن پیامبر اسلام(ص) و نماز خواندن بر او بود.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۳۲۸.</ref> طبق روایات، او از معدود کسانی است که بر پیکر [[حضرت زهرا(س)]] نماز گزارد.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴</ref> برخی منابع او را از اعضای [[شرطة الخمیس]] دانسته‌اند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۸. </ref>{{یادداشت|«البته در صورتی که شرطة الخمیس در دوران حکومت حضرت علی(ع) شکل گرفته باشد، نمی‌توان مقداد را که سال وفات او ۳۳ق ذکر شده، و آغاز حکومت حضرت علی سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]] بوده، از اعضای آن دانست.»}}  

#پس از آنکه مردم با ابوبکر بیعت کردند، گروهی از [[مهاجر]] و [[انصار]] از بیعت سر باز زدند و به علی بن ابی‌طالب پیوستند که از جمله آنان مقداد بود.<ref>آبی، نثر الدر فی المحاضرات، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۷۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۰۳ق، ص۴۶۱-۴۶۵.</ref>

#در جریان [[شورای شش نفره|شورای شش نفره‌]] برای تعیین خلیفۀ بعدی، وقتی [[عبدالرحمن بن عوف]] به علی(ع) گفت «در صورتی با تو بیعت می‌کنم که از کتاب خدا و سنت پیامبر و روش ابوبکر پیروی کنی» و علی(ع) تنها دو مورد اول را پذیرفت، مقداد برای اعتراض رو به عبدالرحمن کرد و گفت: «به خدا سوگند، علی یعنی کسی را که به حق و عدالت قضاوت می‌کرد را ترک کردید. سپس ادامه داد: هیچ فرد و خاندانی را ندیده‌ام که بعد از پیامبر خود، این‌طور مظلوم و ستمدیده شوند که [[اهل بیت]] مظلوم واقع شدند».<ref>طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۴، ص۲۳۳.</ref>

مقداد با خلافت [[عثمان]] مخالفت کرد و با سخنرانی در [[مسجد مدینه]]، این مخالفت را اعلام داشت.<ref>طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۴، ص۲۳۳.</ref>

یعقوبی از برخی نقل کرده،[[عثمان بن عفان|عثمان]] در همان شبی که بیعتش به انجام رسید، برای [[نماز عشا]] بیرون رفت، در حالی که پیشاپیش او شمعی روشن شده بود. مقداد بن عمرو به او برخورد و گفت: این بدعت چیست؟<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۴.</ref> به گزارش یعقوبی مقداد از کسانی بود که زبان به انتقاد از عثمان گشودند و به [[علی بن ابی‌طالب]] گرویدند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۴-۵۵.</ref>

احادیث متعددی از [[معصومان(ع)]] درباره مقداد نقل شده است که اغلب آنها در بیان فضیلت‌ها و خصوصیات اخلاقی و ایمان اوست. برخی از این روایات چنین است:

#'''بهشتی بودن مقداد:''' از [[انس ابن مالک]] روایت شده روزی رسول خدا(ص) فرمود: «بهشت مشتاق چهار نفر از امّت من است و وقتی که حضرت علی(ع) از حضرت درباره آنان سؤال کرد، پیامبر فرمود: به خدا سوگند تو اولین ایشان هستی و آن سه نفر دیگر، مقداد، سلمان و ابوذر هستند». همچنین امام صادق(ع) در [[تفسیر]] آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا»<ref>سوره کهف، آیه ۱۰۷.</ref> فرمود: این آیه درباره ابوذر، مقداد، سلمان و عمار نازل شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۱.</ref>

#'''عمل به آیه مودت:''' [[امام صادق(ع)]] درباره [[آیه مودت]] (قُل لا أَسئَلُکم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربی)<ref>سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> فرمود: «به خدا سوگند به این آیه کسی عمل نکرد، مگر هفت نفر و مقداد یکی از آنان بود».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳، ج۲۳، ص۲۳۷. </ref>

#'''وفاداری به حضرت علی(ع):''' [[امام باقر(ع)]] فرمود: مردم بعد از رسول خدا(ص) از مرام و مسیر پیامبر(ص) برگشتند جز سه نفر: سلمان، ابوذر و مقداد.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۶</ref> برخی روایات، مقداد را مطیع‌ترین یار امیرالمؤمنین(ع) دانسته‌اند.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶.</ref>

#'''رجعت مقداد:''' طبق روایات، مقداد از کسانی است که در زمان ظهور [[حضرت مهدی(ع)]] و قیام ایشان، رجعت کرده و از یاران و فرمانداران حکومت حضرت خواهد بود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۸۸ش، ص۶۳۶.</ref>

مقداد از پیامبر اسلام(ص) احادیثی نقل کرده است. تعدادی از راویان نیز از وی حدیث شنیده و نقل کرده‌اند مانند: [[سلیم بن قیس]]، [[انس بن مالک]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[عبدالرحمن بن ابی‌لیلی]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[ضباعة بنت زبیر بن عبدالمطلب]] (همسرش) و دخترش کریمه.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۵؛ مزّی، تهذیب الکمال، ج۲۸، ص۴۵۳-۴۵۴.</ref>