آیات شیطانی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیات شیطانی''' (به انگلیسی: The Satanic Verses)، رمانی نوشته سلمان رشدی، نویسنده هندی‌الاصل بریتانیایی. عنوان رمان، اشاره‌ای است به روایت غرانیق که از سوی [[مسلمانان]] غیرمعتبر دانسته شده و [[افسانه غرانیق]] خوانده می‌شود. بر پایه نقل مذکور، پیامبر(ص) در هنگام قرائت آیات ۱۹ و ۲۰ سوره نجم، مضامینی را بر زبان جاری کرد که وسوسه‌های شیطانی بوده است. رمان آیات شیطانی، به باور بسیاری از منتقدان و خوانندگانش، پیامبر اسلام را با عنوان توهین‌آمیز ماهوند یاد کرده، قرآن کریم را آمیزه‌ای از داستان، افسانه و پندارهای شیطانی دانسته، برخی صحابه پیامبر را با عباراتی توهین‌آمیز نام برده و اتهام انحراف اخلاقی به همسران پیامبر وارد کرده است.

انتشار رمان آیات شیطانی در ۴ مهر ۱۳۶۷ش، اعتراضات فراوانی از سوی مسلمانان، مسیحیان و یهودیان برانگیخت؛ مسلمانان در کشورهایی از جمله هند، پاکستان، ایتالیا، کانادا و مصر، ضمن برگزاری تجمعاتی علیه سلمان رشدی و کتابش، برخی از کتابفروشی‌های توزیع‌کننده کتاب را به آتش کشیدند. همچنین روزنامه رسمی واتیکان، سلمان رشدی و رمان او را محکوم کرد. افرام شابیرا، خاخام یهودیان اشکنازی، خواستار ممنوعیت انتشار آیات شیطانی در اسرائیل شد.

امام خمینی،‌ رهبر انقلاب اسلامی در ایران، ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ش، مؤلف کتاب آیات شیطانی را محکوم به اعدام، و کسی که در راه اعدام سلمان رشدی کشته شود را شهید اعلام کرد. در اطلاعیه‌ای دیگر، توبه سلمان رشدی، غیرقابل قبول دانسته شد. سلمان رشدی، پس از صدور حکم امام خمینی، وادار به زندگی مخفی شد و عذرخواهی‌اش از ناراحت‌کردن مردم مسلمان هم موجب رها شدنش از حکم اعدام نشد.

کتاب نقد توطئه آیات شیطانی، نوشته عطاءالله مهاجرانی، مقاله‌ای از نصرالله پورجوادی، و دو کتابچه از محمد صادقی تهرانی، و مصطفی حسینی طباطبایی، آثاری انتقادی درباره آیات شیطانی بوده‌اند. عطاءالله مهاجرانی، سلمان رشدی را همانند چهار خاورشناس مشهور مانند نولدکه، انکارکننده اصالت قرآن کریم معرفی کرده است.

[[سلمان رشدی]] در سال ۱۹۴۷ میلادی در بمبئی [[هند]] به دنیا آمد.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰.</ref> تحصیلات ابتدایی را در مدرسه مبلغان مسیحی انگلیس‌زبان گذراند و در پی مهاجرات خانواده‌اش به انگلستان، در کالج کمبریج مشغول به تحصیل شد. رشدی در سال ۱۹۶۸ به پاکستان بازگشت و در تلویزیون مشغول به کار شد، اما پس از یک سال به انگلستان رفت و تابعیت بریتانیا را پذیرفت.<ref>واعظ‌زاده خراسانی، «سمینار مقدماتی تبیین حکم امام...»، ص۱.</ref>

سلمان رشدی که در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمده بود، تا پیش از کتاب آیات شیطانی، سه رمان دیگر نوشت: بچه‌های نیمه‌شب، شرم و آخرین آه مور. هر چهار اثر، مرتبط با فرهنگ و تاریخ مردم شبه قاره هند دانسته شده است.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰.</ref> سلمان رشدی در پی فتوای قتل از سوی امام خمینی، سال‌ها در پناهگاه‌های مختلف و دور از خانواده‌اش زندگی کرد.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۱.</ref>

کتاب آیات شیطانی، نوشته سلمان رشدی، اولین بار ۴ مهر ۱۳۶۷ (۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸م) از سوی انتشارات پنگوئن انگلستان و به زبان انگلیسی در ۵۴۷ صفحه انتشار یافت<ref>.[https://www.goodreads.com/book/show/12615325-the-satanic-verses «The Satanic Verses»]</ref> و تاکنون بیش از ۱۴۰ بار در نقاط مختلف جهان و به زبان‌های مختلفی از جمله عربی، اسپانیایی، آلمانی، چینی، روسی و فارسی انتشار یافته است.<ref>.[https://www.goodreads.com/work/editions/1434467-the-satanic-verses «The Satanic Verses > Editions»]</ref> آیات شیطانی، در همان سال برنده جایزه ادبی کاستا شد.<ref>[https://www.nytimes.com/1988/11/11/books/rushdie-s-banned-novel-gets-whitbread-prize.html «Rushdie's Banned Novel Gets Whitbread Prize»].</ref> این رمان همچنین یکی از ۵ نامزد جایزه ادبی معتبر بوکر در سال ۱۹۸۸م بود که موفق به دریافت جایزه نهایی نشد.<ref>[https://www.fantasticfiction.com/awards/booker.htm «The Man Booker Prize»].</ref>

آیات شیطانی، ۹ فصل دارد؛ ۱- جبرئیل فرشته، ۲- ماهوند، ۳- الوون دئوون، ۴- عایشه، ۵- شهر پیدا و ناپیدا، ۶- بازگشت به جاهلیه، ۷- عزرائیل فرشته، ۸- شکافتن دریای عرب، ۹- چراغ شگفت‌انگیز.<ref>درویشی سه‌تلانی، «رفتارشناسی سیاسی امام خمینی در برخورد با کتاب آیات شیطانی»، ص۱۲۶.</ref> در این رمان، از [[پیامبر اسلام]] با عنوان ماهوند یاد می‌شود؛ نامی به معنای تجسم شیطان که در قرون وسطی از سوی مخالفان اسلام برای اتهام دروغین بودن پیامبری حضرت محمد(ص) به کار می‌رفته است.<ref>پارسا، «روحانیت مسیحی و تداوم رویکرد جدلی نسبت به قرآن کریم»، ص۱۴۶.</ref> همچنین قرآن کریم در کتاب آیات شیطانی، آمیزه‌ای از داستان، افسانه و پندارهای شیطانی قلمداد شده است.<ref>درویشی سه‌تلانی، «رفتارشناسی سیاسی امام خمینی در برخورد با کتاب آیات شیطانی»، ص۱۲۶.</ref> در بخش دیگری از آیات شیطانی، اتهام انحراف اخلاقی به [[همسران پیامبر(ص)]] وارد شده است.<ref>ایرانی، آیات شیطانی، مقدمه، ص۳.</ref> نویسنده، [[طواف]] پیرامون [[کعبه]] را به شکل صفی طولانی تصویر می‌کند که مراجعان به فاحشه‌خانه در انتظار ورود به آن هستند.<ref>ابوحسین، آزادی ابراز عقیده، ۱۳۷۱ش، ص۱۷.</ref> در این کتاب همچنین برخی [[صحابه پیامبر(ص)]]، با تعبیرهایی مانند هیولای سیاه، و نیز پدیده پست جهان آدمیت معرفی شده‌اند.<ref>ابوحسین، آزادی ابراز عقیده، ۱۳۷۱ش، ص۱۷.</ref>

انتشار رمان آیات شیطانی، واکنش‌های بسیاری برانگیخت، از اعتراضات مسلمانان در کشورهای مختلف جهان، ممنوعیت انتشار کتاب و تهدید یا کشته شدن مترجمان کتاب، تا محکومیت سلمان رشدی توسط اسقف نیویورک، روزنامه رسمی واتیکان، و همچنین خاخام‌های بلندپایه یهودی. صدور حکم اعدام توسط امام خمینی، تعیین جایزه برای اعدام سلمان رشدی از سوی بنیاد پانزده خرداد و همچنین انتشار آثار انتقادی درباره رمان آیات شیطانی، برخی دیگر از این واکنش‌ها بوده‌اند.

انتشار رمان آیات شیطانی در ۱۳ مهر ۱۳۶۷ش (۵ اکتوبر ۱۹۸۸م)، در هند ممنوع شد و دولت هندوستان، کتاب را به دلیل محتوای ضدمذهبی‌اش خطرناک دانست.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰.</ref>

مسلمانان در نقاط مختلفی از جهان، از جمله هند، پاکستان، کشمیر، تابلند، آلمان غربی، ایتالیا، کانادا، سودان، و مصر، اعتراضاتی علیه سلمان رشدی برگزار کردند و برخی از کتابفروشی‌های توزیع‌کننده آیات شیطانی را به آتش کشیدند.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰؛ رضوانی، بررسی حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> شماری از معترضان در اعتراضات عمومی، کشته یا زخمی شدند.<ref>اسپراک من، «آیه‌های شیطانی و ترجمه‌های فارسی آن در ایران»، ص۸۱۰؛ رضوانی، بررسی حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۶.</ref>

همچنین امانوئل ژاکوبو ویتز، خاخام طوایف عبرانی، خواستار تصویب قوانینی شد که بر اساس آن، توهین به عقاید ممنوع شود.<ref>جلال العظم، سلمان رشدی و حقیقت در ادبیات، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۴.</ref> به‌علاوه، کنگره سالانه اسقف‌های کاتولیک در ایالات متحده امریکا، کنگره کلیسای تعمیدی جنوب امریکا، کلیسای متحد متدیک امریکا، کلیسای پروتستان سناتوری امریکا و گری والویل، رهبر جنبش اکثریت طرفدار اخلاق در امریکا، کتاب آیات شیطانی را محکوم کردند.<ref>جلال العظم، سلمان رشدی و حقیقت در ادبیات، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۴.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = [[فتوا|حکم]] [[امام خمینی]] به واجب‌القتل بودن [[سلمان رشدی]] |::::::::::::::: بسمه‌تعالی

به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» که علیه [[اسلام]] و [[پیامبر]] و [[قرآن]]، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به [[اعدام]] می‌باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، [[شهید]] است ان‌شاءاللّه‌. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. والسلام علیکم و رحمةالله‌ و برکاته.

امام خمینی، [[۲۵ بهمن]] سال [[سال ۱۳۶۷ هجری شمسی|۱۳۶۷]] (برابر با [[۸ رجب]] [[سال ۱۴۰۹ هجری قمری|۱۴۰۹ق]])، در پیامی، مؤلف کتاب آیات شیطانی را که علیه اسلام، پیامبر، و قرآن تنظیم و چاپ شده را محکوم به اعدام دانست.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.</ref> رهبر انقلاب ایران همچنین ناشران مطلع از محتوای کتاب را نیز محکوم به اعدام معرفی کرد و از «مسلمانان غیور» خواست تا در هر نقطه که آنها را یافتند، سریعا اعدام‌شان کنند تا کسی جرأت توهین به مقدسات مسلمانان را پیدا نکند.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.</ref> امام خمینی همچنین کسی را که در این راه کشته شود، شهید دانست.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۳.</ref>

در اطلاعیه‌ای دیگر که از سوی دفتر امام خمینی، در ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ش صادر شد، اخبار برخی رسانه‌های بین‌المللی درباره لغو حکم اعدام سلمان رشدی در صورت توبه وی، تکذیب شده و تاکید شده است که «سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال، تمامی همّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل گرداند».<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۸.</ref> در بخش دیگری از این اطلاعیه آمده است که اگر غیرمسلمانی از مکان زندگی سلمان رشدی آگاه شود و بتواند او را پیش از مسلمانان اعدام کند، بر مسلمانان واجب است که به او جایزه یا مزد کارش را بدهند.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۲۶۸.</ref>  

حکم امام خمینی درباره لزوم اعدام سلمان رشدی، بازتاب‌های گسترده‌ای در کشورهای مختلف جهان داشت؛ از جمله راهپیمایی مردم [[ایران]]، [[لبنان]]، مسلمانان [[انگلستان]]<ref> شیرعلی‌نیا، روایتی از زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی، ۱۳۹۵، ص۵۲۸.</ref> و [[ترکیه]] در دفاع از این حکم.<ref>ابوحسین، آزادی ابراز عقیده، ۱۳۷۱ش، ص۱۷۰.</ref> همچنین مصطفی محمود مازح، جوان ۲۱ سالۀ لبنانی، پس از صدور حکم امام خمینی، در [[۱۴ مرداد]] ۱۳۶۸، تلاش کرد سلمان رشدی را به قتل برساند، اما پیش از رسیدن به محل اسکان سلمان رشدی، با انفجار مواد منفجره‌ای که به همراه داشت، کشته شد.<ref>سایت دفتر نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، تیری که بر هدف خواهد نشست.</ref> سلمان رشدی پس از انتشار حکم اعدام از سوی امام خمینی، وادار به زندگی مخفی شد و چنانکه خود در کتاب خاطراتش نوشته، حتی روابط شخصی‌اش با همسر و فرزندش نیز تحت تاثیر حکم امام خمینی قرار گرفت<ref>عزیزپور، «سلمان رشدی ۲۴ سال پس از آیات شیطانی».</ref> و حتی عذرخواهی او از ناراحت‌کردن مردم هم سودی نبخشید.<ref>عزیزپور، «سلمان رشدی ۲۴ سال پس از آیات شیطانی».</ref>

بنیاد ۱۵ خرداد، پس از صدور حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، دو میلیون دلار جایزه تعیین کرد برای کسی که حکم اعدام نویسنده کتاب آیات شیطانی را اجرا کند.<ref>مالونی، «بنیادهای موازی دولت و چالش توسعه در ایران»، ص۱۱.</ref>  

حسن صانعی، نماینده ولی فقیه و سرپرست بنیاد ۱۵ خرداد، در شهریور ۱۳۹۱، به فیلمی اهانت‌آمیز علیه پیامبر اسلام واکنش نشان داد و از افزایش جایزه اعدام سلمان رشدی به ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار خبر داد. به باور وی، اجرای حکم اعدام سلمان رشدی می‌تواند اهانت‌ها به اسلام و پیامبر اکرم در قالب کاریکاتورها، مقالات و فیلم‌ها را پایان دهد.<ref>«افزايش جايزه‌ اجراي حكم اعدام سلمان رشدي توسط بنياد 15 خرداد».</ref>

پس از انتشار حکم اعدام سلمان رشدی از سوی امام خمینی، دولت انگلستان، در اعتراض به حکم مذکور علیه یکی از شهروندان خود، دیپلمات‌های خود را از ایران فراخواند و ۱۲ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اروپا از جمله اسپانیا، فرانسه و ایتالیا نیز سفرای خود را از تهران فراخواندند و مجلس شورای اسلامی نیز در اسفند ۱۳۶۷، طرح قطع کامل روابط با انگلیس را تصویب کرد.<ref>محبی‌نیا، «روابط سینوسی ایران و انگلیس پس از انقلاب اسلامی»، ص۵۸.</ref>  

محمد صادقی تهرانی در کتابچه‌ای ۴۰ صفحه‌ای که در ۲۶ رمضان ۱۴۰۹ق نگاشته شده، سلمان رشدی را شیطان معاصر خوانده است.<ref>صادقی تهرانی، آیات رحمانی، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref> صادقی تهرانی، معتقد است سلمان رشدی نه‌تنها درباره پیامبر اسلام، بلکه درباره جبرئیل، صحابه پیامبر و همچنین زنان پیامبر، گزافه‌گویی کرده و آنها را مورد افترا قرار داده است.<ref>صادقی تهرانی، آیات رحمانی، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref>

مصطفی حسینی طباطبایی در پاییز ۱۳۶۸ش، کتابچه‌ای ۴۰ صفحه‌ای با عنوان «حقارت سلمان رشدی» منتشر کرد و کار سلمان رشدی را نوعی توطئه سیاسی دانست که به دور از عالَم دانش و تحقیق است.<ref>حسینی طباطبایی، حقارت سلمان رشدی، ۱۳۶۸ش، ص۹.</ref> حسینی طباطبایی، کتاب آیات شیطانی را ادامه دشمنی دیرینه با اسلام، پس از جنگ‌های صلیبی دانسته که در پی آن مسیحیان، افسانه‌های دروغین و زننده درباره پیامبر اسلام ساخته‌اند تا چهره اسلام و فرهنگ مسلمانان را زشت سازند.<ref>حسینی طباطبایی، حقارت سلمان رشدی، ۱۳۶۸ش، ص۱۱.</ref>