امام محمد باقر علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب''' مشهور به '''امام محمدِ باقر(ع)''' ([[سال ۵۷ هجری قمری|۵۷]]-[[سال ۱۱۴ هجری قمری|۱۱۴ق]]) پنجمین [[امامان شیعه|امام شیعیان]] بعد از پدرش [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] است. مشهورترین لقب او «باقر» به معنای شکافنده است که برپایه [[حدیث لوح]]، این لقب را [[پیامبر اسلام(ص)]] پیش از ولادتش به او داد. امام باقر(ع) حدود ۱۹ سال [[امامت]] شیعیان (از سال [[سال ۹۵ هجری قمری|۹۵ق]] تا [[سال ۱۱۴ هجری قمری|۱۱۴ق]]) را برعهده داشت که با پنج تن از [[فهرست خلفای بنی‌امیه|خلفای بنی‌امیه]] همزمان بود: [[ولید بن عبدالملک]]، سلیمان بن عبدالملک، [[عمر بن عبدالعزیز]]، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک. امام در ۵۷ سالگی در [[۷ ذی‌الحجه]] [[سال ۱۱۴ق]] به [[شهادت]] رسید. برخی هشام بن عبدالملک و بعضی ابراهیم بن ولید را عامل شهادت او دانسته‌اند. طبق منابع تاریخی، امام باقر(ع) هنگام [[واقعه کربلا]] خردسال بود و در این واقعه حضور داشت.   

کتاب‌های متعددی درباره امام باقر(ع) منتشر شده که [[مسند الامام الباقر(ع) (کتاب)|مسند الامام الباقر(ع)]] اثر [[عزیزالله عطاردی]] از جمله آنهاست.

امام باقر(ع) فرزند [[امام سجاد(ع)]]  و [[فاطمه دختر امام حسن(ع)]] است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۵.</ref> چون نسب او هم به امام حسن(ع) و هم به [[امام حسین(ع)]] می‌رسد، به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَین، علویٌ بین علویَین و فاطمیٌ بین فاطمیَین داده‌اند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۸.</ref>

[[کنیه]] معروفش «ابوجعفر» است<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۶.</ref> در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول یاد می‌شود،<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۷.</ref> تا با [[ابوجعفر ثانی]] ([[امام جواد(ع)]]) اشتباه نشود.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۸۵۷.</ref>  

=== ولادت و شهادت ===

امام باقر(ع) در [[۱ رجب]] [[سال ۵۷ قمری]] در [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref>طبری، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۵؛ طبرسی، إعلام الورى، ۱۴۱۷ق، ج‏۱، ص۴۹۸.</ref> برخی  ولادتش را [[۳ صفر]] همان سال نقل کرده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۶، ص۲۱۲.</ref> او در [[واقعه کربلا]] در حالی که خردسال بود، حضور داشت.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۸۹.</ref>

[[شهادت]] امام باقر(ع) را در ۵۷ سالگی<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۸؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰.</ref> و در [[۷ ذی‌الحجه]] [[سال ۱۱۴ هجری قمری]] دانسته‌اند؛<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۶۱.</ref> البته برخی به جای [[ذی‌الحجه]] از [[ربیع الاول]] یا [[ربیع الثانی]] نام برده‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۶.</ref> همچنین نقل‌های دیگری مبنی بر شهادتش در سال‌های ۱۱۵ق، ۱۱۶ق و ۱۱۸ق وجود دارد.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۶.</ref>  

امام باقر(ع) [[وصیت]] کرده بود در لباسی که در آن [[نماز]] می‌خوانده [[دفن]] شود.<ref>شبراوى، الإتحاف بحب الأشراف، ۱۴۲۳ق، ص۲۸۷.</ref> وی در  [[بقیع|قبرستان بقیع]]، کنار مرقد پدرش [[امام سجاد(ع)]] و عموی پدرش [[امام حسن(ع)]] دفن شد.<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص ۶۱؛ کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ق، ج۲، ص۳۷۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷ و ۱۵۸؛ طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۶؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۶؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۱۴ق، ص۶۹۱.</ref> امام وصیت کرد ده سال در [[سرزمین منا|منا]] در ایام [[حج]] برای وی مراسم [[عزاداری]] بر پا کنند.<ref>شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج‏۱، ص۱۸۲.</ref>{{یادداشت| متن وصیت امام باقر(ع) خطاب به فرزندش جعفر([[امام صادق]]) بر اساس نقل [[کلینی]] در [[کافی]] ج ۵ ص۱۱۷ این است: «يا جعفر أوقف لي من مالي كذا و كذا النوادب تندبني عشر سنين بِمِنى أيام منى.» [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] در [[مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول|مرآة العقول]] در شرح روایت دو نکته را یادآور شده است ۱- روایت دلالت دارد بر رجحان ندبه بر امامان و استحباب اقامه عزا برای آنان(زیرا این کار باعث تقویت دوستی آنان  و دشمنی با دشمنانشان در دل‌ها می‌شود و این دو ([[تولی]] و [[تبری]]) از مهم‌ترین امور در [[ایمان]] هستند. ۲-  به همین دلیل  که اقامه عزا باعث تولی و تبری می شود ظاهراً اقامه عزا اختصاص به آنان (ع) دارد. و يدل على رجحان الندبة عليهم وإقامة مأتم لهم ، لما فيه من تشييد حبهم و بغض ظالميهم في القلوب ، و هما العمدة في الإيمان ، و الظاهر اختصاصه بهم عليهم‌السلام لما ذكرنا. : مجلسی، مرآة العقول، الناشر

=== همسران و فرزندان ===

{| class="wikitable" style="text-align: center; background-color:#F1F9DC; width:70%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto "

|-

امام باقر(ع) جنبش علمی به وجود آورد که در دوره [[امامت]] فرزندش [[امام صادق(ع)]]  به اوج خود رسید. وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد  [[بنی هاشم]] بود و روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و [[سنت|سنت نبوی]]، علوم قرآن، سیره و فنون [[اخلاق]] و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] به جا نمانده بود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷.</ref> در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود -شامل فقه و [[تفسیر]] و [[اخلاق]]- را آغاز کرد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۲۹۳.</ref> پیش از امام باقر(ع)، نظرات فقهی شیعه، محدود بود.<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/413016/%d8%aa%d8%a8%db%8c%db%8c%d9%86-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%b9%db%8c-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b7-%d8%a7%d9%85%d8%a7%d9%85-%d8%a8%d8%a7%d9%82%d8%b1(%d8%b9) تبیین فقه شیعی توسط امام باقر(ع)]»، وبگاه آیین رحمت.</ref>  سستی پایه‌های حکومت امویان، برای امام باقر(ع) و نیز [[امام صادق(ع)]] زمینه‌ای را فراهم آورد که برای سایر ائمه(ع) فراهم نشد. این زمینه،و نیز درایت و برنامه ریزی و ذکاوت آنان  سبب شد تا امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیشترین آرای فقهی، تفسیری و [[اخلاق|اخلاقی]] را در کتب فقهی و حدیثی از خویش بر جای گذارند. از این رو راویانی چون [[محمد بن مسلم]] ۳۰ هزار حدیث<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۱، ص۸۳ </ref> و [[جابر بن یزید جعفی|جابر جعفی]] ۷۰  هزار حدیث از امام باقر نقل کرده‌اند.<ref> دخیل، ائمتنا، ج۱، ص۳۴۷. </ref> شهرت علمی امام باقر نه تنها در [[حجاز]]، بلکه  در [[عراق]] و [[خراسان]] نیز فراگیر شده بود، چنان‌که راوی می‌گوید: مردمی از خراسان دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او می‌پرسند.<ref> کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۶۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۶، ص۳۵۷.</ref>

امام باقر(ع) استدلال‌های [[اصحاب قیاس]] را رد می‌کرد<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۳۹.</ref> و میان عقاید اهل بیت با سایر فرق اسلامی مرزبندی کرد.  او درباره [[خوارج]] فرمود: خوارج از روی جهالت عرصه را بر خود تنگ گرفته‌اند، دین ملایم‌تر و قابل انعطاف‌تر از آن است که آنان می‌شناسند.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۲۹۹.</ref>

=== تفسیر ===

=== حدیث ===

امام باقر(ع) به [[احادیث]] [[رسول اکرم(ص)]] اهمیت می‌داد، تا جایی که [[جابر بن یزید جعفی]] از شاگردان امام باقر، ۷۰ هزار حدیث از پیغمبر اکرم نقل کرده است. حضرت تنها به نقل حدیث و انتشار آن اکتفا نکرده، بلکه اصحاب خود را به همت گماشتن در فهم حدیث و آشنایی پیدا کردن با معانی آن فرا می‌خواند. ایشان فرمود:

*[[مناظره با قتادة بن دعامة]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ش، ج۸، ص۳۱۱.</ref>

{{پایان}}

:تو کیستی؟ (در این هنگام، جابر بینایی خود را از دست داده بود)

::گفتم: محمد بن علی بن حسین.

=== مبارزه با اسرائیلیات ===

== اصحاب و شاگردان ==

[[باقر شریف قرشی]] در کتاب [[حیاة الامام محمد الباقر (کتاب)|حیاة الامام محمد الباقر]] اسامی ۴۷۷ تن <ref>قرشی، حیاة الامام محمد الباقر، ۱۴۲۹ق، جلد۲، ص۱۹۵-۳۴۰</ref>و [[عزیزالله عطاردی]] در مسند الامام الباقر ۶۵۴ تن <ref>عطاردی، مسندالامام الباقر، ۱۳۸۱ش، جلد۶، ص۲۹۲-۵۶۰</ref>را به عنوان اصحاب و راویان امام نام برده‌اند.

در میان اصحاب و شاگردان امام باقر(ع) برخی از نظر اعتبار و [[ثقه|وثاقت]] مورد اتفاق [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] و [[امامیه]] و دسته‌ای به دلیل گرایش‌های شیعی، فقط مورد اعتماد امامیه هستند.<ref>ترابی، امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، ۱۳۸۷ش، ص۶۴؛ رفیعی، تاریخ تحلیلی پیشوایان، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۰.</ref>

==جایگاه امام نزد اهل سنت==

شمس الدین ذهبی، [[محدث]] و مورخ اهل سنت در قرن هفتم و هشتم قمری، امام باقر(ع) را ستوده و او را از کسانی دانسته که بین علم و عمل، سیادت و شرافت، وثاقت و متانت جمع کرده بود.<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> وی، امام باقر را امام و فقیه و شایسته [[خلافت]] می‌دانست.<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۱۳، ص۱۲۰.</ref>

== کتاب‌شناسی==

{{نوشتار اصلی|فهرست کتاب‌های درباره امام باقر(ع)}}

درباره امام باقر(ع) کتاب‌های متعددی نگارش و چاپ شده است که برخی از آنها عبارتند از:

# [[مسند الامام الباقر(ع) (کتاب)|مسند الامام الباقر(ع)]] (۶ جلد)، [[عزیزالله عطاردی]]، تهران، نشر عطارد، ۱۳۸۱ش. این کتاب توسط محمدرضا عطائی به فارسی ترجمه شده است.