۱۷٬۲۶۸
ویرایش
جعل حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
مستندسازی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←پیامدها: تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (مستندسازی) |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
برخی از محققان بر این باورند که پیشینه جعل حدیث به دوران حیات پیامبر اکرم برمی‌گردد و حدیث «وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، باب کتابة العلم، ج۱، ص۳۳، ح۱۱۰.</ref> را شاهدی بر این می‌دانند که به احتمال در دوره پیامبر حدیثی جعل شده باشد.<ref> احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۱.</ref> نمونه‌هایی از دروغ بستن به پیامبر در دوران حیاتش گزارش شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۴۴-۴۵.</ref> چنانکه بر پایه روایتی امام علی(ع) هم به جعل حدیث در دوره پیامبر اشاره کرده است.<ref> صدوق، الاعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۸.</ref> هرچند به گفته [[هاشم معروف حسنی]]، برخی از محققان اهل سنت بر این باورند که جعل حدیث در دوره خلفای | برخی از محققان بر این باورند که پیشینه جعل حدیث به دوران حیات پیامبر اکرم برمی‌گردد و حدیث «وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، باب کتابة العلم، ج۱، ص۳۳، ح۱۱۰.</ref> را شاهدی بر این می‌دانند که به احتمال در دوره پیامبر حدیثی جعل شده باشد.<ref> احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۱.</ref> نمونه‌هایی از دروغ بستن به پیامبر در دوران حیاتش گزارش شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۴۴-۴۵.</ref> چنانکه بر پایه روایتی امام علی(ع) هم به جعل حدیث در دوره پیامبر اشاره کرده است.<ref> صدوق، الاعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۸.</ref> هرچند به گفته [[هاشم معروف حسنی]]، برخی از محققان اهل سنت بر این باورند که جعل حدیث در دوره خلفای نخستین نبوده و پس از شهادت امام علی(ع) آغاز شده است در این دوره احزاب و فرقه‌هایی ظهور کردند و هر کدام برای تثبیت خود به قرآن و سنت استناد می‌کردند و اگر مستندی در قرآن یا روایات نمی‌یافتند، به جعل یا تحریف حدیث می‌پرداختند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۹۰-۹۱.</ref> | ||
جعل حدیث در دوران [[معاویة بن ابی‌سفیان]] گسترش یافت<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۶۰.</ref> معاویه از راویانی که در فضائل [[عثمان]] و دیگر [[صحابه]] و در عیب‌جویی [[امام علی(ع)]] حدیث جعل می‌کردند، حمایت می‌کرد.<ref>نگاه کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۵.</ref> به گفته ابن ابی‌الحدید معتزلی شارح نهج البلاغه در قرن هفتم، شیعیان در واکنش به بکریه که در فضیلت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] حدیث جعل می‌کردند، جعل حدیث درباره علی(ع) را گسترش دادند.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۹.</ref> چراکه برخی از اهل سنت آغاز جعل احادیث فضایل را به شیعه نسبت داده‌اند.<ref> نگاه کنید به: ابن حجر، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۸.</ref> | جعل حدیث در دوران [[معاویة بن ابی‌سفیان]] گسترش یافت<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۶۰.</ref> معاویه از راویانی که در فضائل [[عثمان]] و دیگر [[صحابه]] و در عیب‌جویی [[امام علی(ع)]] حدیث جعل می‌کردند، حمایت می‌کرد.<ref>نگاه کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۵.</ref> به گفته ابن ابی‌الحدید معتزلی شارح نهج البلاغه در قرن هفتم، شیعیان در واکنش به بکریه که در فضیلت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] حدیث جعل می‌کردند، جعل حدیث درباره علی(ع) را گسترش دادند.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۹.</ref> چراکه برخی از اهل سنت آغاز جعل احادیث فضایل را به شیعه نسبت داده‌اند.<ref> نگاه کنید به: ابن حجر، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۸.</ref> | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
برخی از پیامدهای جعل حدیث عبارتند از: | برخی از پیامدهای جعل حدیث عبارتند از: | ||
* سخت شدن دستیابی به احادیث صحیح: جعل حدیث سبب شد تفکیک احادیث صحیح از احادیث موضوع دشوار گردد. چنانکه ۷۰۰۰ حدیث صحیح بخاری از میان ۶۰۰ هزار حدیث<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۲.</ref>و ۷۲۷۵ حدیث صحیح مسلم<ref> مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۷.</ref>از میان ۳۰۰ هزار انتخاب شده است.<ref>بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۱۰۲.</ref> | * سخت شدن دستیابی به احادیث صحیح: جعل حدیث سبب شد تفکیک احادیث صحیح از احادیث موضوع دشوار گردد. چنانکه ۷۰۰۰ حدیث صحیح بخاری از میان ۶۰۰ هزار حدیث<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۲.</ref>و ۷۲۷۵ حدیث صحیح مسلم<ref> مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۷.</ref>از میان ۳۰۰ هزار انتخاب شده است.<ref>بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۱۰۲.</ref> | ||
* نفی برخی از احادیث صحیح: برخی از احادیث صحیح به بهانه جعل‌زدایی کنار گذاشته شده است. به عنوان نمونه ابن قیم امامت علی(ع) در [[غدیر خم]] را جعلی دانسته است | * نفی برخی از احادیث صحیح: برخی از احادیث صحیح به بهانه جعل‌زدایی کنار گذاشته شده است. به عنوان نمونه ابن قیم امامت علی(ع) در [[غدیر خم]] را جعلی دانسته است<ref>ابن قیم، المنار المنیف، ۱۳۹۰ق، ص۵۷.</ref> با آنکه به گفته علامه امینی [[حدیث غدیر]] در منابع شیعه و سنی به صورت متواتر نقل شده است.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹.</ref> همچنین ابن کثیر دمشقی (درگذشت ۷۷۴ق)در سند برخی از [[فضایل امام علی(ع)]] تردید کرده<ref>نگاه کنید به ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۵۷و۳۵۸.</ref> و ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق) عالم اهل سنت، برخی از آنها را در کتاب الموضوعات آورده است.<ref>ابن جوزی، الموضوعات، ج۱، ص۳۳۸ به بعد.</ref> | ||
* محرومیت مردم از اهل بیت؛ روایاتی به امامان نسبت می‌دادند که موجب تنفر از آنان می‌شد. این روایات غالباً از سوی فرقه‌های شیعی مانند [[زیدیه]]، [[فطحیه]] و [[غالیان]] جعل می‌شد.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۴۸-۱۵۱.</ref> بر پایه روایتی از [[امام رضا(ع)]] این روایات بر سه نوع غلو، تقصیر (کوتاهی) و تصریح به عیب‌های دشمنان آنان بوده که هر کدام به نحوی سبب تنفر مردم از آنان می‌شده است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۳۰۴.</ref> | * محرومیت مردم از اهل بیت؛ روایاتی به امامان نسبت می‌دادند که موجب تنفر از آنان می‌شد. این روایات غالباً از سوی فرقه‌های شیعی مانند [[زیدیه]]، [[فطحیه]] و [[غالیان]] جعل می‌شد.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۴۸-۱۵۱.</ref> بر پایه روایتی از [[امام رضا(ع)]] این روایات بر سه نوع غلو، تقصیر (کوتاهی) و تصریح به عیب‌های دشمنان آنان بوده که هر کدام به نحوی سبب تنفر مردم از آنان می‌شده است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۳۰۴.</ref> | ||
* تدوین کتاب‌های رجالی: جعل حدیث سبب شد کتاب‌هایی در جرح و | * تدوین کتاب‌های رجالی: جعل حدیث سبب شد کتاب‌هایی در جرح و تعدیل راویان، اقسام حدیث و احادیث ساختگی نوشته شود. | ||
== جعل‌کنندگان== | == جعل‌کنندگان== | ||
برخی از کسانی که حدیث جعل می‌کردند به این شرح هستند: | برخی از کسانی که حدیث جعل می‌کردند به این شرح هستند: | ||
* [[ابوهریره]]: در کتب حدیثی بیش از ۵۳۷۴ حدیث از طریق وی نقل شده | * [[ابوهریره]]: در کتب حدیثی بیش از ۵۳۷۴ حدیث از طریق وی نقل شده است.<ref>ابن حزم، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری، ۱۹۰۰م، ص۲۷۵. </ref> با آنکه او حدود سه سال با پیامبر بود، از این‌رو برخی از صحابه همچون علی(ع)، عمر، عثمان و به ویژه [[عایشه]] به کثرت روایاتش از پیامبر اعترضا داشتند. عایشه می‌گفت او روایاتی از پیامیر نقل می‌کند که من نشنیده‌ام؟<ref>ابن قتیبه، تأویل مختلف الحدیث، ۱۴۰۶ق، ص۴۱.</ref> | ||
* [[کعب الاحبار]]: به گفته [[سید مرتضی عسکری]] بیشتر اخبار یهود، مدح و ثنای اهل کتاب و تمجید بسیار از بیت المقدس توسط وی وارد منابع اسلامی شده است.<ref>عسکری، نقش ائمه در احیای دین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۸۴.</ref> | * [[کعب الاحبار]]: به گفته [[سید مرتضی عسکری]] بیشتر اخبار یهود، مدح و ثنای اهل کتاب و تمجید بسیار از بیت المقدس توسط وی وارد منابع اسلامی شده است.<ref>عسکری، نقش ائمه در احیای دین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۸۴.</ref> | ||
* [[ابی بن کعب]]: روایاتی از او در [[فضائل سور]] نقل شده است که خودش به جعلی بودن آنها اعتراف کرده است.<ref> نگاه کنید به: قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | * [[ابی بن کعب]]: روایاتی از او در [[فضائل سور]] نقل شده است که خودش به جعلی بودن آنها اعتراف کرده است.<ref> نگاه کنید به: قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
*ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، الموضوعات(ج۲)، تحقیق عبدالرحمن محمد بن عثمان، مدینه، محمد عبدالمحسن صاحب المکتبة السلفیه بالمدینه المنوره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م. | *ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، الموضوعات(ج۲)، تحقیق عبدالرحمن محمد بن عثمان، مدینه، محمد عبدالمحسن صاحب المکتبة السلفیه بالمدینه المنوره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م. | ||
*ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق دائرة المعرف هند، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م. | *ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق دائرة المعرف هند، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م. | ||
* ابن حزم، علی بن احمد، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری لابن حزم، تحقیق احسان عباس، مصر، دار المعارف، ۱۹۰۰م. | |||
*ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م. | *ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م. | ||
*ابن عساکر، علی، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت/ دمشق، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م. | *ابن عساکر، علی، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت/ دمشق، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م. | ||
*ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف، تحقیق عبد الفتاح ابوغده، مکتبة المبطوعات الاسلامیه، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م. | |||
*احمد امین، فجر الاسلام يبحث عن الحياة العقلية في صدر الإسلام إلى آخر الدولة الأموية، قاهره، مؤسسة هنداوي للتعليم والثقافة، ۲۰۱۲ق. | *احمد امین، فجر الاسلام يبحث عن الحياة العقلية في صدر الإسلام إلى آخر الدولة الأموية، قاهره، مؤسسة هنداوي للتعليم والثقافة، ۲۰۱۲ق. | ||
*ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م. | *ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۸: | ||
*منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قاهره، المؤسسة العربیه الحدیثه، ۱۳۸۲ق. | *منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قاهره، المؤسسة العربیه الحدیثه، ۱۳۸۲ق. | ||
*نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش. | *نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش. | ||
*[http://saed.isu.ac.ir/site/catalogue/67175 «ال‍وضع فی الحدیث»]، کتابخانه دانشگاه امام صادق، مشاهده: ۱۳ آذر ۱۳۹۸ش. | |||
* ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، تأویل مختلف الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{علوم حدیث}} | {{علوم حدیث}} | ||