صحاح سته: تفاوت میان نسخه‌ها

نام کامل آن'''الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله (ص) و سننه و ایامه'''» است و معتبرترین‏ کتاب حدیث در نزد اهل تسنن پس از قرآن کریم است که توسط [[محمد بن اسماعیل بخاری]] (۱۹۴ـ۲۵۶ق) طی ۱۶ سال و از میان ۶۰۰۰۰۰ [[حدیث]] نگاشته شد.<ref> فتح‌الباری شرح صحیح‌البخاری، ص۴۹۰</ref> این کتاب موضوعات عقیدتی و [[فقه|فقهی]] را دربردارد.

صحیح بخاری در ۹۷ کتاب و ۳۴۵۰ باب تدوین شده است. تعداد احادیث صحیح بخاری در روایات مختلف، متفاوت است.<ref> نک:حاجی‌خلیفه، ج۱، ستون۵۴۵</ref>

تعداد احادیث آن با احتساب احادیث تکراری به گفتهٔ ابن صلاح ۷۲۷۵ حدیث و با حذف موارد تکرای به گفتهٔ او و [[یحیی بن شرف نووی|نَوَوی]] حدود ۴۰۰۰ حدیث، اما به عقیدهٔ [[ابن حجر عسقلانی|ابن حَجَر]] ۲۷۶۱ حدیث است.<ref> فتح‌الباری،ص۴۶۵، ۴۷۸</ref>

بخاری چون کتابِ خود را به پایان رساند، آن را به بزرگان و ائمهٔ حدیث [[اهل سنت]]، مانند [[احمد بن حنبل]]، [[علی بن مدینی|علی بن مَدینی]] و [[یحیی بن معین]]، عرضه داشت و آنها به صحّت و درستی آن، جز ۴ [[حدیث]]، گواهی دادند.<ref> فتح‌الباری شرح صحیح‌البخاری، ص‌۴۹۱</ref>

اهل سنت در این امر اتّفاق‌نظر دارند که صحیح‌ترین کتاب پس از [[قرآن]]، صحیح بخاری و پس از آن [[صحیح مسلم]] است.<ref> حاجی خلیفه، ج۱، ستون۵۴۱؛ قسطلانی، ج۱، ص۱۹؛ ابن حجر هیتمی، ص۹؛ نَوَوی، ج۱، ص۱۲۰</ref>

===شرح‌ها و تعلیق‌ها===

بیش از ۱۰۰ شرح و تعلیقه بر صحیح بخاری نگاشته شده است <ref> ضمیری، ص۳۸۶</ref> که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:

*ارشاد الساری إلی صحیح البخاری تألیف شهاب الدین قسطلانی<ref> میلانی، ص۷۲</ref>

*عدم صحت نسبت كلّ كتاب به وی.<ref> میلانی، ص۸۲-۸۴</ref>

این کتاب که با اسامی گوناگونی چون '''المسند الصحیح، المسند و الجامع الصحیح''' شناخته می‌شود توسط [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم بن حجّاج نیشابوری]] (۲۶۱ق) نگاشته شد.<ref> طبسی، ص۱۹۹</ref> این کتاب پس از صحیح بخاری مهمترین کتاب اهل سنت به شمار می‌آید.<ref> حاجی خلیفه، ج۱، ستون ۵۴۱؛ قسطلانی، ج۱، ص۱۹؛ ابن حجر هیثمی، ص۹؛ نَوَوی، ج۱، ص۱۲۰</ref> این اثر با آنکه در زمان [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری]] (ع) نوشته شده، از آنان، آثار و اخباری یاد نکرده است.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/4210/4221/27680 صحاح سته]</ref>

صحیح مسلم دارای ۵۴ کتاب است که ظاهرا باب‌بندی آن به دست نویسندۀ آن نبوده است. این کتاب ۷۲۷۵ [[حدیث]] را دربردارد که از میان ۳۰۰۰۰۰ حدیث گلچین شده است.<ref> طبسی، ص۲۰۲</ref>

برخی از مهمترین شرح‌هایی که بر صحیح مسلم نگاشته شده عبارتند از:

*المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، این شرح توسط نووی تألیف شده است و در محافل علمی مورد اعتماد قرار می‌‏گیرد.<ref> میلانی، ص۷۲</ref>

* مختصر المسلم نوشتۀ منذری<ref> درسنامه رجال‌مقارن، طبسی، ص۲۰۴</ref>

صحیح مسلم از ایرادات سندی و متنی خالی نیست در برخی اسناد، واسطه میان مؤلف و راوی حذف گردیده (تعلیق) و در برخی موارد سخنان راوی نیز درج گردیده است یعنی اندارج صورت گرفته است. (مدرج، مقطوع).<ref> طبسی، ص۲۰۰-۲۰۱</ref> ابن حجر عسقلانی کتاب [['''وقوف علی ما فی صحیح المسلم من الموقوف''']] را در این زمینه تألیف کرده و در آن ۱۹۲ روایت موقوف یا مقطوع را ذکر کرده است.<ref> طبسی، ص۲۰۰</ref>و حدود ۱۴ مورد تعلیق در آن وجود دارد. و در مواردی تدلیس نیز در آن دیده می شود.<ref> طبسی، ص۲۰۰</ref>

همچنین برخی روایات جعلی در صحیح مسلم وجود دارد که اعتبار آن را به صورت جدی زیر سؤال می برد.<ref> برای دیدن این روایات: نک:درسنامۀ علم رجال، طبسی، ص۲۰۰-۲۰۱</ref>

این کتاب دربردارندۀ ۵۲۷۴ حدیث ۴۰ کتاب فقی است و در آن عناوینی چون المهدی، ملاحم و بحث رضاع کبیر آمده است.<ref> طبسی، ص۲۰۳</ref>

بسیاری از احادیثی كه در كتاب ابی داوود نقل شده است از سوی دیگر عالمان سنّی مورد قدح و جرح قرار گرفته است. به اعتراف برخی از بزرگان اهل سنّت احادیث ضعیف بلكه جعلی در سنن ابوداوود بسیار فراوان است. ابن جوزی بخشی از این احادیث را در كتاب الموضوعات ذكر كرده است، محمّد ناصرالدین البانی كتابی به نام '''ضعیف سنن ابی داوود''' تألیف كرده است و در آن به شناسایی احادیث ضعیف كتاب ابوداوود پرداخته است. وی بیش از هشتصد حدیث را ضعیف می‏داند، از نظر وی حدود پنجاه حدیثِ منكر و پنجاه حدیثِ شاذ در سنن ابی داوود وجود دارد.<ref> میلانی، ص۹۷</ref>

* غایة المقصود نوشتۀ محمد شمس الدین<ref> طبسی، ص۲۰۳</ref>

* مرقاة الصعود، تألبف جلال‌الدین سیوطی<ref> ضمیری، ص۳۹۲</ref>

* تهذیب السنن نوشتۀ ابن قیم<ref> طبسی، ص۲۰۳</ref>

این اثر توسط [[محمد بن عیسی ترمذی]] (درگذشته۲۷۹ق)، از شاگردان بخاری‏ نگاشته شده است. و دارای ۴۶ کتاب است. <ref> طبسی، ص۲۰۴</ref>

برخی از احادیث نقل شده در كتاب ترمذی مجعول و حاكی از نسبت دروغ به [[پیامبر (ص)]] است. حافظ ابن جوزی و برخی دیگر از بزرگان اهل سنّت، به صراحت تعدادی از احادیث این كتاب را جعلی معرفی كرده‌اند.<ref> میلانی، ص۹۴</ref>

در کتاب ترمذی، [[حدیث ثقلین]]، شأن نزول [[آیه تطهیر]] و مناقب [[امام علی]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السلام آمده است <ref> طبسی، ص۲۰۴</ref> وجود این دسته از احادیث در آن موجب شده تا [[ابن تیمیه]] بر آن بتازد، و این كتاب اعتبار خود را نزد [[وهابیان]] و طرفداران ابن تیمیه از دست بدهد.<ref> میلانی، ص۹۴</ref>

در احادیث مربوط به فضایل امیرالمؤمنین (ع) در كتاب ترمذی تحریف واقع شده، حدیث «انا مدینة العلم و علی بابها» كه در كتاب جامع الاصول به نقل از سنن ترمذی آمده است که در كتاب ترمذی موجود نیست.<ref> میلانی، ص۹۴</ref>

سنن نسائی که به سنن کبیر نسائی و سنن کبیر نیز معروف است توسط [[احمد بن علی بن شعیب نسائی|ابو عبدالرحمن احمد بن علی بن شعیب نسائی]] (۳۰۳ق) نگاشته شد.<ref> طبسی، ص۲۰۲</ref>

نویسنده آن محمد بن یزید بن ماجه قزوینی معروف به [[ابن ماجه]] (درگذشت۲۷۳ق) است.<ref> البته برخی معتقدند به جای سنن ابن ماجه، موطا مالک جزو صحاح سته است. نک: جامع‌الاصول، ج۱، ص۱۹-۱۸۰ به نقل از میلانی، ص۷۰</ref>

این کتاب حدود ۴۰۰۰ حدیث را دربردارد که در میان آنها ۴۲۸ حدیث صحیح، ۱۹۹ حدیث حسن، ۶۱۳ حدیث ضعیف و ۹۹ حدیث منکر وجود دارد.<ref> طبسی، ص۲۰۴</ref>

به اعتقاد سندی نویسنده حاشیه سنن ابن ماجه: در كتاب ابن ماجه حدود ۴۰۰ حدیثِ ضعیف الاسناد وجود دارد. روایات ضعیف و موضوعه(جعلی) به قدری در كتاب ابن ماجه فراوان است كه برخی از بزرگان اهل سنّت این كتاب را از جرگه صحاح سته خارج دانسته‌اند و معتقدند سنن ابن ماجه لیاقت آن را ندارد كه از صحاح به شمار آید و كتاب موطأ مالك را به عنوان كتاب ششم معرفی می‏كنند.<ref> میلانی، ص۹۸</ref>

به اعتقاد بسیاری از عالمان سنّی كتاب ابن ماجه مشحون از احادیث موضوعه و ضعیف است! البانی در كتاب '''ضعیف سنن ابن ماجه''' و عبدالباقی در کتاب '''مفتاح السنن''' سنن ابن ماجه را نقد کرده‌اند.<ref> طبسی، ص۲۰۴</ref>

نزد آنان صحیح بخاری و مسلم نسبت به چهار کتاب دیگر از اعتبار بیشتری برخوردارند<ref> میلانی، ص۷۰</ref>، به گونه‌ای که تمام احادیث این دو کتاب را صحیح و مورد قبول دانسته و تردید در صحت آن‌ را مخالف [[اجماع]] می‌دانند.

البته برخی از علمای اهل سنت معتقدند در صحاح سته احادیث ضعیف و موضوعه وجود دارد و بدین جهت کتاب‌هایی در این باره تألیف نموده‌اند.<ref> میلانی، ص۹۹-۱۰۰</ref>

اگر همۀ احادیث این کتاب‌ها صحیح باشد باید همه آنها در یک رتبه قرار گیرند.<ref> میلانی، ص۷۰</ref>

*حسینی میلانی،علی‏، جواهر الكلام فی معرفة الامامة والامام‏، الحقائق‏، قم‏، ۱۳۸۹ش.

*ابن حجرعسقلانی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، (مقدمه: هدی الساری)، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.

*مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.

*احمدبن محمد قسطلانی، ارشادالساری فی شرح البخاری، بولاق، ۱۳۰۵ق.

*ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.

*یحیی بن شرف نَوَوی، شرح صحیح مسلم، ج۱، چاپ خلیل میس، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.