روسیه: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان             =روسیه{{سخ}} <small>(به روسی: Россия)</small>

| تصویر             =روسیه.png

| اندازه تصویر     =

| تصویر پرچم       =پرچم روسیه.png

| عرض پرچم         =

| تصویر نشان ملی   =نشان ملی روسیه.png

| نام رسمی           = فدراسیون روسیه <small>(Российская Федерация)</small>

| دین رسمی           = مسیحیت

| مساحت               = ۱۷٬۰۷۵٬۴۰۰کیلومتر مربع

| پایتخت             =مسکو

| حکومت               = جمهوری

| جمعیت کل           =۱۴۳٬۷۰۰٬۰۰۰

| ادیان(درصد)         =

| زبان رسمی           = روسی

| سایت               =

| جمعیت               =

| درصد               = 3 درصد مسلمانان

| پیشینه             =

| وقایع تاریخی       =

| حکومت‌ها             =

| احزاب               =

| فرق                 =[[اثناعشری]] • [[اسماعیلیه]]

| خاندان‌ها             =

| اقوام               =آذربایجانی‌ها

| مراکز علمی           =

| زیارتگاه‌ها           =

| مساجد               =

| حسینیه‌ها             =

| مؤسسات فرهنگی       =

| مؤسسات اجتماعی       =

| مناطق شیعه‌نشین       =[[دربند]] • [[داغستان]] • [[مسکو]] • آستراخان • ماخاچ قلعه

| مذهبی               =

| سیاسی               =

| علمی                 =

| اجتماعی             =

'''روسیه''' (به روسی: Россия) با نام رسمی فدراسیون روسیه <small>(Российская Федерация)</small> پهناورترین کشور جهان است. شیعیان 3 درصد مسلمانان و بیش از یک درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند.

فدراسیون روسیه در شرق و جنوب شرقی با چین، قزاقستان و کره شمالی همسایه است، این کشور در غرب و شمال غربی نیز با استونی، لتونی و فنلاند همجوار است. در جنوب غربی این کشور روسیه سفید، اکراین و در جنوب آن جمهوری های قفقاز(گرجستان، ارمنستان و آذربایجان) و دریای خزر قرار گرفته است. وسعت این کشور بالغ بر 17075400 کیلومتر مربع است.<ref>کولائی، فدراسیون روسیه، ص1</ref>

روسيه با مساحت حدود هفده ميليون كيلومتر مربع بزرگ‌ترين كشور دنيا است كه بيش از 12درصد خشكي‌هاي دنيا را شامل مي‌شود. از اين مقدار 73درصد در آسيا و 27درصد در اروپا قرار دارد. جمعيت اين كشور در سال 2014 میلادی، بيش از يكصد و شصت ميليون نفر برآورد شده است.<ref>جمعی از نویسندگان،تاریخ روسیه شوروی، ترجمه حشمت الله کامرانی،جلد اول، موسسه چاپ و نشر بیگوند،1361 ، صفحه 51</ref>

این کشور در قسمت شرقي اروپا و بخش شمالي آسيا واقع شده است.<ref>صفري، مهدي، ساختار و تحولات سياسي فدراسيون روسيه و روابط با جمهوري اسلامي ايران، تهران، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي امور خارجه، 1384، صفحه 7</ref> بیش از 65 درصد خاک روسیه در بخش آسیایی آن است، اما بیشتر مردم آن در قسمت اروپایی آن زندگی می کنند. 28 درصد جمعیت این کشور در نواحی آسیایی زندگی می کنند. مسکو و سن پترزبوگ پرجمعیت ترین شهرهای این کشورند.<ref>[http://www.rusanedu.com/pages-75.html مؤسسه روسانا]</ref>

روسيه شوروي با شتاب‌زدگي به سرعت با مسيحيت و تمامي اديان ديگر مخالفت كرد و اولين دولتي را در تاريخ بشري مستقر ساخت كه به معناي دقيق كلمه، تمام نيروي خود را صرف امحاي دين نمود. پس از اين كه كمونيسم فروپاشيد، روسيه و بيش از همه جوانان و تحصيل‌كردگان اين كشور شايد بزرگ‌ترين موج تغيير مذهب در يك كشور واحد در يك مقطع زماني كوتاه را پديد آوردند. <ref>Алов А.А., Владимиров Н.Г. Мусульманские этносы России // Ислам в России. Вериги.ру. Проверено 16 декабря 2013</ref>

اکثر مردم فدراسیون روسیه پیروان مسیحیت هستند؛ اسلام دومین دین این کشور است، یهودیت و بودایی نیز پیروان زیادی در روسیه دارند، زبان رسمی این کشور روسی است و با خط سیریلیک نوشته می‌شود.

گسترش اسلام از قرن 7، در محدوده کنونی داغستان و در جریان جنگ های میان اعراب و حکومت خزر آغاز شد. در همین دوره اولین اعراب در منطقه دربند اسکان یافتند.

روسیه تنوع قومی و نژادی زیادی دارد، بیش از 20 قوم مسلمان در روسیه زندگی می کنند. بیشتر مسلمانان در کرانه رود ولگا، نزدیک به اورال و همچنین قفقاز شمالی زندگی می کنند. اکثریت مسلمانان سنی مذهب هستند. تاتارها و چچنی‌های سنی مذهب هستند. آمار رسمی از تعداد مسلمانان روسیه در دست نیست، اما با این حال، جمعیت مسلمانان این کشور از سه تا 30 میلیون برآورد شده است.<ref>اسلام در روسیه، ص100</ref>

تاتارها، باشقيرها، قزاق‌ها، قره‌چايها، بالكاري‌ها، آستي‌هاي مسلمان، حدود يك سوم آذربايجاني‌ها و اقوام آسياي ميانه (غير از تاجيكهاي پامير) پيرو مذهب حنفي سني هستند در حالي كه چچني‌ها، اينگوش‌‌ها و اكثر اقوام داغستان پيرو مذهب شافعي سني هستند. 66% و 30% مسلمانان روسيه به ترتيب به اين گروه‌هاي مذهبي تعلق دارند. در ميان  پيروان مذاهب حنفي و شافعي همچنين پيروان مذهب حنبلي و وهابيت، نیز پيدا مي‌شوند.

در ميان مسلمانان داغستان، چچن و اينگوشتيا طريقت‌هاي صوفي نقشبنديه، قادريه و شاذليه رواج دارند. در بين مسلمانان مسكو، سن پترزبورگ، قازان و شهرهاي ديگر، پيروان طريقت‌‌هاي غيرسنتي پيدا مي‌شوند كه طريقت نعمت‌اللهي بيشتر از همه شهرت يافته است.

دو سوم آذربايجاني‌هاي روسيه، شيعه اثناعشری هستند. آنها 3% مسلمانان روسيه را تشكيل مي‌دهند. برخی از تاجيك‌هاي پامير، شيعيان [[اسماعیلیه|اسماعيلي]] هستند. جمعيت‌‌هاي ثبت شده مسلمانان اهل تشيع در مسكو، آستراخان، ماخاچ‌قلعه و [[دربند]] فعاليت مي‌كنند.<ref>[http://islamfond.ru/prs/articles/189--.html بنیاد مطالعات اسلامی روسیه؛ اسلام در روسیه]</ref>

* دانشگاه اسلامی روسیه<small>(به روسی: Российский исламский университет)</small> در ۱۹۸۸ میلادی در قازان تاتارستان بنیان‌گذاری شده‌است. این دانشگاه از چهار دانشکده(انسان‌دوستی، حقوق اسلامی، الهیات و اسلام‌شناسی) تشکیل شده است.

* مسجد یادبود شهدا در مسکو، این مسجد در 1997 میلادی گشایش یافت. بر دیوار مسجد لوحه ای نصب شده است که روی آن به زبان روسی نوشته شده:

:«مسجد یادبود در 1997 میلادی به ابتکار شهرداری مسکو و اداره روحانی مسلمانان به یاد سربازان مسلمانی ساخته شده است که در سالهای جنگ کبیر میهنی 1945-1941 میلادی جان خود را ازدست دادند»

در جمهوري‌‌هاي تاتارستان داغستان و باشقيرستان نسخ خطی اسلامی زیادی نگهداری می شود، بسیاری از اين نسخه‌ها فهرست‌نويسي نشده‌اند.<ref>[http://al-athar.ir/home/Content/4277 نسخه‌های خطی اسلامی در روسيه]</ref>

طبق اطلاعات و اسناد، در 1888 در مسکو قبرستانی جداگانه برای شیعیان و ساکنین ایرانی در این شهر وجود داشت، اما مساحت این قبرستان حدود 1700 متر مربع بود.

طبق سرشماری 1989، در مسکو 20727 آذربایجانی، 2434 لزگین و 1292 تات زندگی می کردند که در میان آنها نمایندگان شیعه هم حضور داشتند. شرایط در دوران پس ازشوروی تغییر کرد و تعداد شیعیان آذری مقیم در مسکو بنا به دلایلی در سالهای 2000 به 800 هزار نفر رسید.<ref>[http://islamworld2020.persianblog.ir/post/454/ بانک مقالات جهان اسلام]</ref>

در 1996، انجمن اهل بیت، شیعیان تاسیس شد. انجمن جوانان «صاحب الزمان» و انجمن زنان «فاطمه- زهرا» و همچنین ده‌ها حسینیه در مسکو با انجمن اهل بیت همکار ی دارند. فعالیتهای اجتماعی- مذهبی، با تلاش این انجمن در پایتخت روسیه انجام می شود. طبق آمار مدیران این انجمنها 90% مسلمانان روس ساکن در مسکو شیعه هستند. اما در کل کشور، شیعیان تنها 3% مسلمانان را تشکیل می دهند. شیعیان روس ابتدا مرکز دین شناسی شیعیان مسکو را تشکیل دادند که ارتباط تنگاتگی با شیعیان ایرانی داشت.<ref>[http://islamworld2020.persianblog.ir/post/454/ بانک مقالات جهان اسلام]</ref>

پس از معاهدات گلستان و ترکمن‌چای که بین ایران و روسیه بسته شد تقریبا 17 شهر ایران که که اکثر اهالی آن را شیعیان تشکیل می‌دادند تحت تسلط روسیه قرار گرفتند.<ref>[http://www.mashreghnews.ir/fa/news/224764/%D8%B1%D9%88%D8%B6%D9%87-%DB%B5-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%81%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%B3%D9%86%DB%8C مشرق نیوز]</ref>

البته پیش از آن هم اگر در محدوده مرزهای روس شیعیانی وجود داشته اند بسیار محدود بوده‌اند و در منابع تاریخی خبر قابل توجهی در این باره وجود ندارد و یا شاید اصلا هیچ حضوری نداشته اند. از این دوره به بعد دوره‌های تاریخ حضور شیعه در اراضی تحت حاکمیت روس را به چند دوره می‌توان تقسیم کرد:

====از ابتدا تا انقلاب اکتبر 1917 ====

در مرحله نخست این تاریخ که از ابتدا تا انقلاب اکتبر را شامل می‌شود تمامی مسلمانان اراضی تحت حکومت روسیه تزاری اعم از شیعه و سنی از یک مرکز که در تفلیس قرار داشت اداره می‌شدند. در این دوره مسلمانان از حق تحصیل محروم بودند و در صورتی که اقدام به سواد آموزی می‌کرد مجرم شناخته می‌شد. این قانون به طور طبیعی در مورد شیعیان نیز صادق بود. پس از گذشت یک برهه تاریخی چند مرکز تحصیلی با نام "سمیناریا" ایجاد شد که در این مراکز به طور محدود و گزینشی شیعیان نیز برای تحصیل ثبت نام می‌شدند. <ref>Демьянова А.И. Религиозность: тенденции и особенности проявления , Воронеж, 2012, с. 60-71</ref>

==== از انقلاب اکتبر تا فروپاشی شوروی====

در دوره پس از انقلاب اکتبر که اتحاد جماهیر شوروی ایجاد شد، شیعیان مرحله جدیدی از حضور خود تحت حاکمیت روس‌ها را آغاز کردند. این مرحله با چند ویژگی از دوره پیش از خود متمایز می‌شد. در دوره پیش از این شیعیان مهاجرت بسیار محدودی را به مراکز حکومت که در اراضی دور دست قرار داشت انجام می‌دادند، اما در این دوره، شیعیان برای کارهای مختلف مانند اشتغال، تحصیل و فعالیت به مراکز حکومت و نیز سایر سرزمین‌های دور دست مهاجرت کردند و در اثر همین مهاجرت‌ها میان جمعیت شیعی و مسیحی تبادلات و رفت‌و آمد اتفاق افتاد. از بزرگترین مهاجرت‌های تاریخی شیعیان در دهه 1930 اتفاق افتاد که سبب آن کشتارها و سرکوب‌های گسترده ای بود که در نواحی شیعه‌نشین به وقوع پیوست. در این تاریخ تعداد قابل توجهی از شیعیان به سیبری و قزاقستان که بومیان آن را اهل سنت تشکیل می‌دادند تبعید شدند که الان هم در این مناطق ساکنان شیعه وجود دارند و تاریخ حضورشان به این دوره می‌رسد. <ref>Балтанова Г.Р. Ислам в СССР. Анализ зарубежных концепций,Казань, 1991 , с. 75.</ref>

در اواخر این دوره تاریخی یعنی در سال های این 1979، بعد از وقوع انقلاب اسلامی در ایران در مناطق شیعه نشین جماهیر شوروی یک بیداری و تحرک درونی ایجاد شد. با توجه به این بیداری که حکومت نیز از این موضوع بی‌خبر نبود یک کمیته اختصاصی برای نظارت بر شیعیان در حاکمیت ایجاد شد. <ref>Алов А.А., Владимиров Н.Г. Мусульманские этносы России // Ислам в России. Вериги.ру. Проверено 16 декабря 2013</ref>

پس از فروپاشی شوروی، جمهوری آذربایجان نیز استقلال یافت و شیعیان این اراضی که اصلی ترین محل شیعیان اراضی تحت حاکمیت روس‌ها بود تاریخ و سرنوشت مستقلی از شیعیان مقیم در اراضی روسیه کنونی پیدا کردند. فروپاشی شوروی و فضای بازی که پس از این حادثه به وجود آمد شرایط مناسبی برای فعالیت‌های مذهبی و تبلیغات در میان مسلمانان ایجاد کرد. اما با این وجود در میان شیعیان ساکن در اراضی روسیه که عموما آذری‌الاصل بودند حتی پس از فروپاشی شوروی نیز وضعیت دوری از معارف دینی و اعتقادات و اعمال اسلامی هم چنان وجود داشت. اما با بازگشت طلابی که با فروپاشی شوروی به ایران آمده تحصیلات دینی کسب کرده بودند به روسیه جو دینی و اعمال و اعتقادات اسلامی در میان شیعیان روسیه نیز رشد پیدا کرد. به طور کلی در اراضی روسیه 15 تا 20 میلیون مسلمان ساکن زندگی می کنند که از این تعداد شیعیان تعداد در حدود 3 میلیون نفر را شامل می‌شوند. این تعداد افراد نیز بیشتر افراد مهاجری هستند که از آذربایجان به شهرهای بزرگی مانند مسکو، سن پترزبورگ و منطقه سیبری مهاجرت کرده‌اند. عموما در اکثر شهرهای روسیه آذربایجانی ها ساکن هستند. <ref>نخستین شیعیان تحت حاکمیت روس، پایگاه اطلاع رسانی مشرق ،‌ www.mashreghnews.ir ، تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۲</ref>

=== آذری های روسیه ===

* مرحله اول در سالهای بعد از پایان جنگ جهانی دوم رخ داد كه با سیاست آباد كردن سیبری و خاور دور ارتباط داشت. این مرحله اواخر سالهای 1940 و اوایل سالهای1950 شروع شده و دربرگیرنده كوچ كردن گسترده متخصصین صنعت نفت آذربایجان به سیبری غربی و شرقی در طول سالهای 1960 است. بسیاری از آذربایجانیهای معروف ( ثابت اروجف وزیر صنعت گاز شوروی در سالهای 1981-1972، فرمان سلمانوف وزیر زمین‌شناسی شوروی و عضو وابسته آكادمی علوم شوروی) بنیانگذار صنعت نفت اتحاد شوروی بوده و پایه و اساس زیربنای نفتی و گازی معاصر روسیه را پی ریزی كرده بودند.

* موج دوم مهاجرت از اواخر سالهای 1970 تا اواخر سالهای1980 جریان داشت. این مرحله مهاجرت عمدتاً اقتصادی و نامنظم بود. دانشجویان و روشنفكران در مسیر باكو-مسكو رفت و آمد می‌كردند.

*بخش عمده آذربایجانی‌هایی كه در دوران شوروی وارد روسیه شده بودند. پزشكان، معلمان، استادان دانشگاه، مدیران كارخانه‌ها و تجار بزرگ بودند. آذربایجانیها ریاست شركت‌هایی چون «لوك‌اویل»، «نورت‌گاز»، «نیكویل» و غیره را بر عهده دارند.

* در دوران بعد از فروپاشی شوروی موج جدید مهاجران به روسیه شامل دو گروه اساسی بود، یکی ساكنان باكو كه عمدتاً تا اواسط سالهای 1990 جمهوری را ترك كرده بودند و دیگر نمایندگان بخش كشاورزی آذربایجان. آذربایجانیهایی كه بعد از فروپاشی شوروی وارد روسیه شدند، با مهاجران مراحل قبلی تفاوت زیادی دارند، 47% آذربایجانیهایی كه از مدتها پیش در مسكو زندگی میكنند، تحصیلات عالی دارند در حالی كه در میان مهاجران جدید این رقم از حد 25% نگذشته است. 48% مهاجران جدید در بخش تجارت و خدمات فعال‌اند و درآمد آنها چندان بالا نیست.

ارقام دقیق تعداد آذربایجانیهای مقیم روسیه در دست نیست. طبق نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس 2002، در روسیه 621.5 هزار نفر آذربایجان زندگی میكنند كه از سال 1989 (335.9 هزار نفر) دو برابر بیشتر است. اگر مهاجران موقت آذربایجانی نیز به حساب آورده شوند، تعداد كلی آنها بالغ بر 2 میلیون نفر میشود.

* كنگره آذربایجانی سراسر روسیه. این سازمان در ماه مارس سال 2000 توسط 50 سازمان اجتماعی آذربایجانی كه در روسیه به ثبت رسیده‌اند، تأسیس شد. حیدر علییف رئیس جمهور سابق آذربایجان در اولین كنگره كه در سال 2000 برگزار شد، شركت كرد. در حال حاضر كنگره دربرگیرنده بیش از 70 سازمان اجتماعی آذربایجانی، از جمله شعبه‌های منطقه‌ای در 58 منطقه فدراسیون روسیه است. هدف این سازمان اجتماعی، حفظ و تبلیغ سنت‌های ملی، زبان و فرهنگ آذربایجان و مبارزه در راه حقوق جمعیت مهاجر آذربایجانی است. این كنگره، ساختار اساسی ارتباطی بین مقامات دولتی باكو و آذربایجانی‌های مقیم روسیه است

* سازمانهای دیگر آذربایجانی‌های مقیم روسیه دربرگیرنده سازمان «خودمختاری قومی-فرهنگی آذربایجانیهای روسی» و انجمن «اجاق» هستند. به گفته نماینده كمیته دولتی جمهوری آذربایجان در زمینه هموطنان مقیم خارج از كشور، در روسیه رسماً 150 سازمان اجتماعی آذربایجانیها به ثبت رسیده‌اند كه حدود 110-100 سازمان از این تعداد فعالیت میكنند. كنگره آذربایجانی‌ها در بیش از 70 منطقه روسیه شعبه دارد و سازمان خودمختاری فرهنگی در 24 منطقه.<ref>[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=39311 پژوهه؛ وضعیت شیعیان آذری‌ مسکو]</ref>

شیعیان به طور عمده در مناطق مرزی قفقاز شمالی زندگی می‌کنند. آنان در سن پترزبورگ و مسکو نیز حضور دارند. همچنین در اطراف قازان و اقوامی که به آنها لزگی می گویند نیز شیعیان وجود دارند.

| 143.000.000 |||| 2.212.000 || 1/5 درصد || مجمع جهانی اهلبیت(ع)|| ۲۰۰۸

|بیش از 145.000.000|| 16.482.000 ||کمتر از 165.000 || کمتر از ۱ درصد|| انجمن دين و زندگي اجتماعي «مؤسسه PEW» || 2009

<ref>[http://www.ahl-ul-bayt.org/fa.php/page,4235A5155.html مجمع جهانی اهل بیت]</ref> <ref>تقی زاده داوری، ص39</ref>

همچنین سايت swivel (در آخرین آمار مربوط به سال2007 میلادی،) به آدرس اينترنتي www.swivel.com جمعیت شیعیان روسیه را 2212000 معادل 1/5 درصد مسلمانان این کشور می داند.

و سایت ويكيپديا  به زبان روسی (در آخرین آمار مربوط به سال 2013 میلادی)؛ آدرس اينترنتي www.ru.wikipedia.org نیز جمعیت شیعیان روسیه را 2600000 نفر و البته همانند سایت بالا معادل 1/5 درصد مسلمانان این کشور می داند.

 

===مرکز مذهبي ـ اسلامي مسلمانان اهل تشيع===

موسس این مرکز «آقای فاميل جعفروف»می باشد. وی در سال 1968 در جنوب جمهوری آذربايجان به دنيا آمد. جعفر اف بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه فني باکو در سال 1991 به روسیه رفت و تابعيت این کشور را کسب کرد. وی به عنوان یک مسلمان شیعه، در سال 1995 میلادی به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و به مدت 8 سال در مدرسه عالی امام خميني(ره) وابسته به حوزه علمیه قم تحصيل نمود و در سال 2004 میلادی به روسيه بازگشت . هم‏اکنون علاوه بر تأسیس یک مرکز دینی، یک نشریه و یک سایت فعال، به عنوان "رییس سازمان مذهبي مسلمانان شيعه مسکو" هم فعالیت می‏کند. <ref>پایگاه اطلاع رسانی صدای شیعه، 1388، آدرس اینترنتی:   www.sedayeshia.com ، تاریخ دسترسی، آذرماه ماه 1393</ref>

قدیمی‌ترین مسجد ماخاچ قلعه(پایتخت داغستان) و تنها مسجد شیعیان است که بیش از یکصد سال پیش توسط دو برادر تاجر ایرانی به نام‌های حاج اسدالله و حاج لطف الله خامنه‌ای در شهر ماخاچ قلعه ساخته شده است و در دوران شوروی به سالن ورزشی شده تبدیل شده بود که پس از فروپاشی به کاربری مسجد بازگشت و اکنون کلاس‌های گوناگون اصول عقاید و قرآن در این مسجد برگزار می‌شود و در محرم و رمضان عده زیادی از شیعیان گرد هم می‌آیند و مراسم مذهبی خود را اجرا می‌کنند.<ref>ابوذر ابراهیمی ترکمان، داغستان دیار آشنای مسلمانان، سایت خبری تابناک ،  ارديبهشت ۱۳۸۸</ref>

این مسجد جزء قدیمی‌ترین مساجد جهان اسلام است که در داخل قلعه دربند وجود دارد و در آن برنامه‌های اسلامی برگزار می‌شود. <ref>ابوذر ابراهیمی ترکمان، داغستان دیار آشنای مسلمانان، سایت خبری تابناک ،  ارديبهشت ۱۳۸۸</ref>

قدیمی‌ترین مسجد ماخاچ قلعه(پایتخت داغستان) و تنها مسجد شیعیان است که بیش از یکصد سال پیش توسط دو برادر تاجر ایرانی به نام‌های حاج اسدالله و حاج لطف الله خامنه‌ای در شهر ماخاچ قلعه ساخته شده است و در دوران شوروی به سالن ورزشی شده تبدیل شده بود که پس از فروپاشی به کاربری مسجد بازگشت و اکنون کلاس‌های گوناگون اصول عقاید و قرآن در این مسجد برگزار می‌شود و در محرم و رمضان عده زیادی از شیعیان گرد هم می‌آیند و مراسم مذهبی خود را اجرا می‌کنند.<ref> ابوذر ابراهیمی ترکمان، داغستان دیار آشنای مسلمانان، سایت خبری تابناک ،  ارديبهشت ۱۳۸۸</ref>

این مسجد از مساجد اصلی و بزرگ قرون وسطی در قازان تاتارستان قرار داد. این مسجد مرکز آموزش مذهبی و گسترش علوم در قسمت مرکزی روسیه در سده 16 میلادی بوده است. در 1552 توسط روس ها تخریب شد، اما در 21 فوریه 1996 به درخواست مینتیمر شایمیف رئیس جمهور تاتارستان بازسازی مسجد آغاز شد و در ژوئیه 2005 افتتاح شد. نماز جمعه در این مسجد اقامه می شود.

== وضعیت شیعیان در بخش قفقاز روسيه ==

با توجه به تحقيقات انجام شده در خصوص وضعيت شیعیان اين منطقه از روسيه، اسلام توانسته است نقشي كليدي در شكل ‌گيري هويت قومي اين مناطق ايفا نمايد. براساس يك نظرسنجي رسمي كه در 5 مركز جمهوري ‌هاي قفقاز شمالي از جمله چركس (كارچاي ـ چركسيا)، نالچيك (كاباردينو ـ بالكاريا)، گرو زني (چچن)، نارزان (اينگو شتيا) و ماخاچ قلعه (داغستان) در سال 2012 میلادی، انجام شده نشان مي‌دهد كه در قفقاز شمالي حدود هشت و دو درصد از شركت كنندگان در نظرسنجي بر نقش مذهب در زندگي مردم اعتقاد داشتند. اين رقم در ميان مردم چچن حدود 81 رصد، اينگوش 68درصد و همزمان در بين ساكنان" كابار دينو ـ بالكار" حدود 42درصد بوده است. بنابراين اين اطلاعات در عين اين كه تأثير قابل توجه اسلام را بر مردم اين منطقه گواهي مي‌دهد، نشان دهنده تفاوت‌هاي جدي ميان جمهوري‌هاي جداگانه قفقاز شمالي و درجه تعهد مردم به ارزش‌هاي اسلامي است.<ref>رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در روسيه، اسلام و مسلمانان در فدراسيون روسيه، تهران، مركز مطالعات فرهنگي بين‌المللي، 1390،صفحه 4 تا 6</ref>

شیعیان آذربایجان بیشتر به دلیل مشکلات اقتصادی و وضعیت سخت معیشتی مجبور به مهاجرت به روسیه می‌شوند. این وضعیت به حدی رسیده است که تقریبا 40 درصد از ملت آذربایجان مجبور به مهاجرت به سایر کشورها از جمله روسیه شده‌اند. بیشتر این افراد با داد و ستدهای خرد و معاملات کوچک مانند دلالی و خرید و فروش جرئی مشغول‌اند و به خاطر کارشان و سطح معیشتی‌شان از ادامه تحصیل و حضور در دانشگاه‌ها و انجام تحصیلات عالی محروم هستند.

به نظر می‌رسد این مساله نیز به نوعی تحت یک سیاست معین و با برنامه ریزی انجام شده است. به این ترتیب که حکومت محلی جمهوری آذربایجان و نیز روس‌ها در صدد آسیمیله کردن هویتی شیعیان و مسلمانان اراضی آذربایجان که بیشترین تاثیرپذیری را از انقلاب اسلامی ایران دارند برنامه‌ریزی کرده‌اند؛ چون انقلاب اسلامی علاوه بر شیعیان در میان اهل تسنن نیز سبب نوعی بازگشت به هویت اسلامی شده است. اما با گذشت زمان متوجه شده‌اند که این سیاست عملی نیست و موج فضای اسلامی بسیار قدرتمندتر از این است که امکان جلوگیری از آن وجود داشته باشد. برای همین هم است که کم کم در صدد تغییر قوانین مهاجرت و سختگیری برای مهاجران آذربایجانی هستند. این افراد مهاجر با ورود از جامعه‌ کوچک و روستایی به جامعه بزرگ و با فرهنگ شهری روس تحت تاثیر جو قرار گرفته و هویت و پیشینه تاریخی خود را منکر می‌شوند که برای همین عقده‌ها و نفرت‌های مختلفی در فرد ایجاد می‌شود. این وضعیت گاهی حتی باعث می‌شود که این جوانان روستایی که خود را در سطح پایین‌تری از میزبانان روس می‌بینند به تغییر دین و گرایش به مسیحیت هم اقدام کنند. البته این مساله خصوصا در سال‌های اخیر بسیار کند شده است و الحمدلله حتی کسانی که مسیحی شده بودند دوباره اسلام آورده‌اند و مناسک اسلامی را عمل می‌کنند.<ref>- نخستین شیعیان تحت حاکمیت روس، پایگاه اطلاع رسانی مشرق ،‌ www.mashreghnews.ir ، تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۲</ref>

{{پانویس|2}}

* تقی زاده داوری، محمود، گزارشی از آمار جمعیتی شیعیان کشورهای جهان، موسسه شیعه شناسی، قم، ۱۳۹۰ش.

* کولائی، الهه، فدراسیون روسیه، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1378ش.

* شیرین هانتر و دیگران، اسلام در روسیه، ترجمه: کولایی، الهه و دیگران، نشر نی، تهران، 1391ش.

* معی از نویسندگان،تاریخ روسیه شوروی، ترجمه حشمت الله کامرانی،جلد اول، موسسه چاپ و نشر بیگوند،1361

* رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در روسيه، اسلام و مسلمانان در فدراسيون روسيه، تهران، مركز مطالعات فرهنگي بين‌المللي، 1390

* بوذر ابراهیمی ترکمان، داغستان دیار آشنای مسلمانان، سایت خبری تابناک ، ارديبهشت ۱۳۸۸

* صفري، مهدي، ساختار و تحولات سياسي فدراسيون روسيه و روابط با جمهوري اسلامي ايران، تهران، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي امور خارجه، 1384

* نخستین شیعیان تحت حاکمیت روس، پایگاه اطلاع رسانی مشرق ،‌ www.mashreghnews.ir ، تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۲