کاربر ناشناس
باقیات صالحات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Shadiba بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Shadiba جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''باقیاتِ صالحات'''، اعمال صالح انسان هستند؛ زیرا خیر و [[ثواب]] آن باقی و دائمی است. تعبیر باقیات الصالحات، در دو آیه [[قرآن]] کریم آمده است و برخی [[آیات]] دیگر نیز با این مفهوم ارتباط دارند. در عرف [[مسلمانان]]، معنای باقیات صالحات محدودتر و شامل خدمات عام المنفعه‌ای است که آثار و برکاتش پس از مرگ انسان نیز باقی است. در [[روایات]]، مصادیقی برای باقیات صالحات ذکر شده است اما به نظر [[مفسران]] دلیلی برای انحصار وجود ندارد. کتاب‌هایی نیز با عنوان باقیات صالحات نگاشته شده است. | '''باقیاتِ صالحات'''، [[عمل صالح|اعمال صالح]] انسان هستند؛ زیرا خیر و [[ثواب]] آن باقی و دائمی است. تعبیر باقیات الصالحات، در دو آیه [[قرآن]] کریم آمده است و برخی [[آیات]] دیگر نیز با این مفهوم ارتباط دارند. در عرف [[مسلمانان]]، معنای باقیات صالحات محدودتر و شامل خدمات عام المنفعه‌ای است که آثار و برکاتش پس از مرگ انسان نیز باقی است. در [[روایات]]، مصادیقی برای باقیات صالحات ذکر شده است اما به نظر [[مفسران]] دلیلی برای انحصار وجود ندارد. کتاب‌هایی نیز با عنوان باقیات صالحات نگاشته شده است. | ||
==مفهوم قرآنی== | ==مفهوم قرآنی== | ||
باقیات صالحات، اعمال صالح انسان هستند؛ زیرا هرچند به تصریح [[قرآن]]، همه اعمال انسان (اعم از نیک و بد) نزد خداوند باقی است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۳۱۹.</ref> اما [[ثواب]] اعمال صالح به صورت ابدی باقی می‌ماند؛ برخلاف خیر و خوبی‌هایی که فقط در دنیا سود و نفع دارند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۷، ص۵۲ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف، و ج۷، ص۱۴۶ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۸۱۷ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم و ج۶، ص۷۳۱ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف.</ref> | باقیات صالحات، [[عمل صالح|اعمال صالح]] انسان هستند؛ زیرا هرچند به تصریح [[قرآن]]، همه اعمال انسان (اعم از نیک و بد) نزد خداوند باقی است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۳۱۹.</ref> اما [[ثواب]] اعمال صالح به صورت ابدی باقی می‌ماند؛ برخلاف خیر و خوبی‌هایی که فقط در دنیا سود و نفع دارند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۷، ص۵۲ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف، و ج۷، ص۱۴۶ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۸۱۷ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم و ج۶، ص۷۳۱ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف.</ref> | ||
تعبیر «باقیات الصالحات» در دو [[آیه]] از دو [[سوره]] مکی [[قرآن]] کریم آمده است که به ترتیب سوره‌ها چنین است: | تعبیر «باقیات الصالحات» در دو [[آیه]] از دو [[سوره]] مکی [[قرآن]] کریم آمده است که به ترتیب سوره‌ها چنین است: | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
۲. [[سوره مریم]]، آیه ۷۶: و خداوند كسانى را كه هدايت يافته‌اند بر هدايتشان مى‌افزايد، و باقیات صالحات، نزد پروردگارت از حيث پاداش بهتر و خوش‌فرجام‌تر است.<ref>«وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدیً وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ مَرَدًّا».</ref> | ۲. [[سوره مریم]]، آیه ۷۶: و خداوند كسانى را كه هدايت يافته‌اند بر هدايتشان مى‌افزايد، و باقیات صالحات، نزد پروردگارت از حيث پاداش بهتر و خوش‌فرجام‌تر است.<ref>«وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدیً وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ مَرَدًّا».</ref> | ||
[[مفسران]]، باقیات صالحات را به انجام همه اوامر الاهی و اجتناب از تمام [[گناه|معاصی]]<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۷، ص۵۲ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف، و ج۷، ص۱۴۶ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم.</ref> و نیز اعمال صالح، طاعات و حسنات تفسیر کرده‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۸۱۷ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم و ج۶، ص۷۳۱ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف.</ref> | [[مفسران]]، باقیات صالحات را به انجام همه اوامر الاهی و اجتناب از تمام [[گناه|معاصی]]<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۷، ص۵۲ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف، و ج۷، ص۱۴۶ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم.</ref> و نیز اعمال صالح، طاعات و حسنات [[تفسیر]] کرده‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۸۱۷ در تفسیر آیه ۷۶ سوره مریم و ج۶، ص۷۳۱ در تفسیر آیه ۴۶ سوره کهف.</ref> | ||
در دو [[سوره|سوره‌ای]] که در آن‌‌ها اصطلاح باقیات الصالحات آمده است، به اموری که منفعتشان فقط در دنیا باقی است اشاره شده است. در آیه ۷۴ [[سوره مریم]]، به زندگی مردمانی اشاره می‌کند که زندگی مادی و امکانات بهتری داشتند اما هلاک شدند<ref>«وَ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثاثاً وَ رِءْياً».</ref> و باقیات صالحاتی برای خودشان باقی نگذاشتند. آیه ۴۶ [[سوره کهف]] نیز مال و فرزند را که از نعمت‌های این دنیاست زینت زندگی این دنیا برمی‌شمرد اما متذکر می‌شود که باقیات صالحات از جهت [[ثواب]] و نیز امیدبستن بهتر است. | در دو [[سوره|سوره‌ای]] که در آن‌‌ها اصطلاح باقیات الصالحات آمده است، به اموری که منفعتشان فقط در دنیا باقی است اشاره شده است. در آیه ۷۴ [[سوره مریم]]، به زندگی مردمانی اشاره می‌کند که زندگی مادی و امکانات بهتری داشتند اما هلاک شدند<ref>«وَ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثاثاً وَ رِءْياً».</ref> و باقیات صالحاتی برای خودشان باقی نگذاشتند. آیه ۴۶ [[سوره کهف]] نیز مال و فرزند را که از نعمت‌های این دنیاست زینت زندگی این دنیا برمی‌شمرد اما متذکر می‌شود که باقیات صالحات از جهت [[ثواب]] و نیز امیدبستن بهتر است. | ||
هرچند همه مؤمنان می‌دانند که اعمال صالح و باقیات صالحات، خیر و برترند اما تفصیل و برتری‌ای که در دو آیه حاوی این اصطلاح آمده است<ref>«خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً».</ref> به برتری نفع و ثواب ماندگار باقیات صالحات نسبت به نفع و سودهای منقطع و غیردائمی (مانند بهر‌ه‌های مادی دنیا) اشاره دارد.<ref>ر.ک: صافی، الجدول فی اعراب القرآن، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۳۲.</ref> | هرچند همه مؤمنان می‌دانند که [[عمل صالح|اعمال صالح]] و باقیات صالحات، خیر و برترند اما تفصیل و برتری‌ای که در دو آیه حاوی این اصطلاح آمده است<ref>«خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً».</ref> به برتری نفع و ثواب ماندگار باقیات صالحات نسبت به نفع و سودهای منقطع و غیردائمی (مانند بهر‌ه‌های مادی دنیا) اشاره دارد.<ref>ر.ک: صافی، الجدول فی اعراب القرآن، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۳۲.</ref> | ||
===آیات مرتبط=== | ===آیات مرتبط=== | ||
برخی از [[آیات]] دیگر [[قرآن]] را نیز با مفهوم باقیات صالحات مرتبط دانسته‌اند: | برخی از [[آیات]] دیگر [[قرآن]] را نیز با مفهوم باقیات صالحات مرتبط دانسته‌اند: | ||
۱. آياتى كه از رسيدن انسان به پاداش كارهاى نيكش خبر مى‌دهد؛ مانند آیه ۱۱۰ [[سوره بقره]]، آیه سی [[سوره آل‌عمران]] و آیات ۷ و ۸ [[سوره زلزال]]. | ۱. آياتى كه از رسيدن انسان به پاداش [[عمل صالح|كارهاى نيكش]] خبر مى‌دهد؛ مانند آیه ۱۱۰ [[سوره بقره]]، آیه سی [[سوره آل‌عمران]] و آیات ۷ و ۸ [[سوره زلزال]]. | ||
۲. آياتى كه از حسرت [[گناه|گنهكاران]] بعد از مرگ به سبب انجام ندادن كارهاى نيک حكايت دارد؛ مانند: آیه ۳۹ [[سوره مریم]]، آیه ۲۴ [[سوره فجر]]. | ۲. آياتى كه از حسرت [[گناه|گنهكاران]] بعد از مرگ به سبب انجام ندادن كارهاى نيک حكايت دارد؛ مانند: آیه ۳۹ [[سوره مریم]]، آیه ۲۴ [[سوره فجر]]. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
۳. آياتى كه از درخواست گنهكاران براى بازگشت به [[دنيا]] جهت انجام كارهاى نيک سخن مى‌گويد؛ مانند آیات ۹۹ و ۱۰۰ [[سوره مؤمنون]].<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص؟؟؟.</ref> | ۳. آياتى كه از درخواست گنهكاران براى بازگشت به [[دنيا]] جهت انجام كارهاى نيک سخن مى‌گويد؛ مانند آیات ۹۹ و ۱۰۰ [[سوره مؤمنون]].<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص؟؟؟.</ref> | ||
همچنین بنا به نظر برخى [[مفسران]]، آيه «بَقِيَّتُ اللّهِ خَيرٌ لَكُم» (آیه ۸۶ سوره هود)<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۲۹۹ (به نقل از: مجمع البيان، ج۵، ص۲۸۶؛ التفسير الكبير، ج۱۸، ص۴۲).</ref> و بنا به روايتى از [[امیر مؤمنان]] آيه «مَن كانَ يُريدُ حَرثَ الأخِرَةِ نَزِد لَهُ فى حَرثِهِ» (آیه ۴۲ سوره شوری)<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۲۹۹ (به نقل از: تفسير قرطبى، ج۱۰، ص۲۶۹؛ الدرّ المنثور، ج۷، ص۳۴۴؛ فتح القدير، ج۴، ص۵۳۶).</ref> به باقيات الصالحات [[ | همچنین بنا به نظر برخى [[مفسران]]، آيه «بَقِيَّتُ اللّهِ خَيرٌ لَكُم» (آیه ۸۶ سوره هود)<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۲۹۹ (به نقل از: مجمع البيان، ج۵، ص۲۸۶؛ التفسير الكبير، ج۱۸، ص۴۲).</ref> و بنا به روايتى از [[امیر مؤمنان]] آيه «مَن كانَ يُريدُ حَرثَ الأخِرَةِ نَزِد لَهُ فى حَرثِهِ» (آیه ۴۲ سوره شوری)<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۲۹۹ (به نقل از: تفسير قرطبى، ج۱۰، ص۲۶۹؛ الدرّ المنثور، ج۷، ص۳۴۴؛ فتح القدير، ج۴، ص۵۳۶).</ref> به باقيات الصالحات [[تفسیر]] شده است. | ||
==مصادیق روایی== | ==مصادیق روایی== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
==مفهوم عرفی== | ==مفهوم عرفی== | ||
در تعریف [[قرآن]]، همه اعمال صالح انسان، باقيات صالحات هستند اما این اصطلاح در عرف عامه [[مسلمانان]] در معنايى محدودتر، يعنى آثار نيک عام المنفعه که پس از مرگ نیز آثارش باقی است (مانند ساختن مسجد، مدرسه و...) به‌كار مى‌رود. اين اصطلاح به نوشته‌هاى برخى [[فقها]] و اخلاق‌پژوهان نيز راه يافته است.<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۳۰۲.</ref> در این نگاه، هر فکر، ایده، گفتار و [[عمل صالح|کردار صالح]] و شایسته‌ای را که طبعاً باقی می‌ماند و اثرات و برکاتش در اختیار افراد و جوامع قرار می‌گیرد، مشمول باقیات صالحات است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۴۴۶.</ref> بر این اساس، باقیات صالحات، اعمال نیکی است که پس از مرگ صاحبش نیز آثار و برکات دارد و ثوابش به او می‌رسد. | در تعریف [[قرآن]]، همه [[عمل صالح|اعمال صالح]] انسان، باقيات صالحات هستند اما این اصطلاح در عرف عامه [[مسلمانان]] در معنايى محدودتر، يعنى آثار نيک عام المنفعه که پس از مرگ نیز آثارش باقی است (مانند ساختن مسجد، مدرسه و...) به‌كار مى‌رود. اين اصطلاح به نوشته‌هاى برخى [[فقها]] و اخلاق‌پژوهان نيز راه يافته است.<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۳۰۲.</ref> در این نگاه، هر فکر، ایده، گفتار و [[عمل صالح|کردار صالح]] و شایسته‌ای را که طبعاً باقی می‌ماند و اثرات و برکاتش در اختیار افراد و جوامع قرار می‌گیرد، مشمول باقیات صالحات است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۴۴۶.</ref> بر این اساس، باقیات صالحات، اعمال نیکی است که پس از مرگ صاحبش نیز آثار و برکات دارد و ثوابش به او می‌رسد. | ||
البته در [[روایات]] فراوانی بدون ذکر عنوان باقیات صالحات، به مواردی اشاره شده است که پس از مرگ انسان نیز [[ثواب|ثوابش]] به او می‌رسد؛ مانند: [[وقف]]، قرآنى كه انسان از خود باقى بگذارد و [[تلاوت]] شود، نهر آبى كه جارى كند، [[مسجد]] و كاروا‌ن‌سرايى كه بسازد، نهالى كه بكارد، روش نيكویی (سنت حسنه‌ای) كه پايه‌گذارى كند.<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۳۰۳.</ref> | البته در [[روایات]] فراوانی بدون ذکر عنوان باقیات صالحات، به مواردی اشاره شده است که پس از مرگ انسان نیز [[ثواب|ثوابش]] به او می‌رسد؛ مانند: [[وقف]]، قرآنى كه انسان از خود باقى بگذارد و [[تلاوت]] شود، نهر آبى كه جارى كند، [[مسجد]] و كاروا‌ن‌سرايى كه بسازد، نهالى كه بكارد، روش نيكویی (سنت حسنه‌ای) كه پايه‌گذارى كند.<ref>حسینی‌زاده، «باقیات الصالحات»، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۳۰۳.</ref> | ||