پرش به محتوا

تعصب: تفاوت میان نسخه‌ها

۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۷ سپتامبر ۲۰۱۸
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵: خط ۵:


== مفهوم‌شناسی ==
== مفهوم‌شناسی ==
تعصب از [[اخلاق|رذائل اخلاقی]] به معنای طرف‌داری یا دشمنی بیش از حد نسبت به شخص، گروه یا چیزی است.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه تعصب.</ref> تعصب را با واژه‌هایی مانند حمیت، خشک‌اندیشی، سخت‌گیری و جانبداری نیز هم‌معنا دانسته‌اند.<ref>معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه تعصب؛ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه تعصب.</ref> تعصب اگرچه هرگونه وابستگی و ارتباط را در بر می‌گیرد؛ ولی معمولا در معنای مذموم و افراطی آن استفاده می‌شود و بر هر نوع وابستگی و دفاع غیرمنطقی انسان از شخص، عقیده یا چیزی اشاره دارد.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه عصب.</ref>
تعصب از [[اخلاق|رذائل اخلاقی]] به معنای طرف‌داری یا دشمنی بیش از حد نسبت به شخص، گروه یا چیزی است.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه تعصب.</ref> تعصب را با واژه‌هایی مانند حمیت، خشک‌اندیشی، سخت‌گیری و جانبداری نیز هم‌معنا دانسته‌اند.<ref>معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه تعصب؛ دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه تعصب.</ref> تعصب اگرچه هرگونه وابستگی و ارتباط را در بر می‌گیرد؛ ولی معمولا در معنای مذموم و افراطی آن استفاده می‌شود و بر هر نوع وابستگی و دفاع غیرمنطقی انسان از شخص، عقیده یا چیزی اشاره دارد.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه عصب.</ref>
<br />
<br />
تعصب را جز اخلاقاقیات فاسدی دانسته‌اند که منشا بسیاری از مفاسد اخلاقی دیگر نیز می‌گردد. این صفت نفسانی خود به خود قبیح است؛ اگرچه تعصب‌ورزی در قالب دفاع از حقی یا امر دینی صورت گیرد ولی منظور از این نوع دفاع برتری دادن خود یا بستگان و همکیشان باشد.<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۵-۱۴۶.</ref>  
تعصب را جز اخلاقاقیات فاسدی دانسته‌اند که منشا بسیاری از مفاسد اخلاقی دیگر نیز می‌گردد. این صفت نفسانی خود به خود قبیح است؛ اگرچه تعصب‌ورزی در قالب دفاع از حقی یا امر دینی صورت گیرد ولی منظور از این نوع دفاع برتری دادن خود یا بستگان و همکیشان باشد.<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۵-۱۴۶.</ref>  
خط ۲۳: خط ۲۳:
* '''تکبر و خودبزرگ بینی:''' بر اساس آیات ۳۵ و ۳۶ [[سوره صافات]] [[شرک|مشرکان]] در برابر دعوت [[پیامبر(ص)]] به [[توحید]] استکبار می‌ورزید و بر آنچه از گذشتگان به آنها رسیده بود اصرار می‌ورزیدند. [[امام علی(ع)]] نیز عدم [[سجده]] [[شیطان]] بر [[آدم(ع)]] و رانده شدن از درگاه الهی را به دلیل تعصب بر آنچه که خود را برتر از آدم می‌دیدید، بیان می‌کند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۹۵.</ref>
* '''تکبر و خودبزرگ بینی:''' بر اساس آیات ۳۵ و ۳۶ [[سوره صافات]] [[شرک|مشرکان]] در برابر دعوت [[پیامبر(ص)]] به [[توحید]] استکبار می‌ورزید و بر آنچه از گذشتگان به آنها رسیده بود اصرار می‌ورزیدند. [[امام علی(ع)]] نیز عدم [[سجده]] [[شیطان]] بر [[آدم(ع)]] و رانده شدن از درگاه الهی را به دلیل تعصب بر آنچه که خود را برتر از آدم می‌دیدید، بیان می‌کند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۹۵.</ref>
* '''توانگری:''' توانگری و مال و ثروت گاه از زمینه‌های شکل‌گیری تعصب‌ورزی و حمیت در وجود انسان‌ها خواهد بود. <ref>سوره زخرف، آیه ۲۳.</ref> در روایات نیز توانگری مرفهین امت‌های گذشته را عامل تعصب و لجاجت در برابر [[پیامبران]] معرفی کرده‌اند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۹۵.</ref>
* '''توانگری:''' توانگری و مال و ثروت گاه از زمینه‌های شکل‌گیری تعصب‌ورزی و حمیت در وجود انسان‌ها خواهد بود. <ref>سوره زخرف، آیه ۲۳.</ref> در روایات نیز توانگری مرفهین امت‌های گذشته را عامل تعصب و لجاجت در برابر [[پیامبران]] معرفی کرده‌اند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۹۵.</ref>
* '''جهل و نادانی:''' [[مفسران]] با استناد به آیه ۱۱۳ [[سوره بقره]] یکی از ریشه‌های تعصب‌ورزی را جهل و نادانى معرفى كرده‌اند؛ چرا كه افراد نادان همواره در محيط زندگى خود محصورند و غير آن را قبول ندارند و به آئينى كه از كودكى با آن آشنا شده‌‏اند هر چند خرافى و بى اساس باشد سخت دل می‌بندند، و غير آن را منكر می‌‏شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۵۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۷.</ref> در آیه ۲۶ [[سوره فتح]] نیز حمیت را به جاهلیت اضافه کرده است که نشان دهنده ارتباط بین تعصب و جهل است.
* '''جهل و نادانی:''' [[مفسران]] با استناد به آیه ۱۱۳ [[سوره بقره]] یکی از ریشه‌های تعصب‌ورزی را جهل و نادانی معرفی کرده‌اند؛ چرا که افراد نادان همواره در محیط زندگی خود محصورند و غیر آن را قبول ندارند و به آئینی که از کودکی با آن آشنا شدهاند هر چند خرافی و بی‌اساس باشد سخت دل می‌بندند، و غیر آن را منکر می‌شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۵۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۷.</ref> در آیه ۲۶ [[سوره فتح]] نیز حمیت را به جاهلیت اضافه کرده است که نشان دهنده ارتباط بین تعصب و جهل است.
* '''شخصیت‌زدگی:''' گاه کسانی مانند پدران، متولیان دینی، اساتید و بزرگان قوم چنان قداستی برای انسان پیدا می‌کنند که بدون اندیشه سخنان آنان مورد قبول واقع می‌شود. در آیات متعددی از قرآن این آسیب به عنوان یکی از زمینه‌های تعصب‌ورزی معرفی شده است.<ref>سوره بقره، آیه۱۷۰؛ سوره مائده، آیه ۱۰۴؛ سوره انبیاء، آیه ۵۳؛ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۵۲.</ref> امام علی (ع) نیز در [[خطبه قاصعه]] از پیروی بدون دلیل و کورکورانه مهتران پرهیز داده و آنان را پایه‌های تعصب نامیده است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۸۹.</ref>
* '''شخصیت‌زدگی:''' گاه کسانی مانند پدران، متولیان دینی، اساتید و بزرگان قوم چنان قداستی برای انسان پیدا می‌کنند که بدون اندیشه سخنان آنان مورد قبول واقع می‌شود. در آیات متعددی از قرآن این آسیب به عنوان یکی از زمینه‌های تعصب‌ورزی معرفی شده است.<ref>سوره بقره، آیه۱۷۰؛ سوره مائده، آیه ۱۰۴؛ سوره انبیاء، آیه ۵۳؛ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۵۲.</ref> امام علی (ع) نیز در [[خطبه قاصعه]] از پیروی بدون دلیل و کورکورانه مهتران پرهیز داده و آنان را پایه‌های تعصب نامیده است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲، ص۲۸۹.</ref>
* '''افراط و تفریط در دوستی و دشمنی:''' از آیاتی که به [[مؤمنان]] دستور می‌دهد انصاف و عدالت را درباره خویشان و دوستان رعایت کنید<ref>سوره نساء، آیه ۱۳۵، سوره مائده، آیه ۸.</ref> استفاده می‌شود که افراط یا تفریط در دوستی و دشمنی می‌تواند از ریشه‌های تعصب و حمیت قرار گیرد.
* '''افراط و تفریط در دوستی و دشمنی:''' از آیاتی که به [[مؤمنان]] دستور می‌دهد انصاف و عدالت را درباره خویشان و دوستان رعایت کنید<ref>سوره نساء، آیه ۱۳۵، سوره مائده، آیه ۸.</ref> استفاده می‌شود که افراط یا تفریط در دوستی و دشمنی می‌تواند از ریشه‌های تعصب و حمیت قرار گیرد.
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۱

ویرایش