پرش به محتوا

وقف: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۱ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱
جز
منبع بهتر
جز (افزایش شناسه)
جز (منبع بهتر)
خط ۲۱: خط ۲۱:
در [[قرآن]]، عنوان وقف نیامده است؛ اما در کتاب‌های [[آیات الاحکام|آیات‌الاحکام]]، وقف در ردیف سُکنیٰ (استفاده از منافع یک مال برای مدت معین) و [[صدقه]] و هبه معرفی شده و تحت عنوان کلی عطایای مُنجّزه (مالی که بدون دریافت عوض به دیگری پرداخت می‌شود) جای گرفته و مصداق برخی مفاهیم آیات قرآن همچون [[انفاق]] و بخشیدن مال شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به فاضل مقداد، کنزالعرفان، مکتبةالمرتضویة، ج۲، ص۱۱۳.</ref>
در [[قرآن]]، عنوان وقف نیامده است؛ اما در کتاب‌های [[آیات الاحکام|آیات‌الاحکام]]، وقف در ردیف سُکنیٰ (استفاده از منافع یک مال برای مدت معین) و [[صدقه]] و هبه معرفی شده و تحت عنوان کلی عطایای مُنجّزه (مالی که بدون دریافت عوض به دیگری پرداخت می‌شود) جای گرفته و مصداق برخی مفاهیم آیات قرآن همچون [[انفاق]] و بخشیدن مال شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به فاضل مقداد، کنزالعرفان، مکتبةالمرتضویة، ج۲، ص۱۱۳.</ref>


بنابر روایات، صدقه جاریه(وقف) از چیزهایی است که پس از مرگ مؤمن ادامه می‌یابد و برای او سودمند خواهد بود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن ابی‌جمهور، عوالی الئالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۳.</ref> البته در این روایات، واژه وقف کمتر استفاده شده و تعبیر [[صدقه]] رایج‌تر است؛<ref> طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۹.</ref> اما در روایات مربوط به احکام وقف، واژه وقف به کار رفته است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۲۳۷-۲۴۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۵-۳۸.</ref>
بنابر روایات، صدقه جاریه(وقف) از چیزهایی است که پس از مرگ مؤمن ادامه می‌یابد و برای او سودمند خواهد بود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن ابی‌جمهور، عوالی الئالی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۶۰.</ref> البته در این روایات، واژه وقف کمتر استفاده شده و تعبیر [[صدقه]] رایج‌تر است؛<ref> طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۹.</ref> اما در روایات مربوط به احکام وقف، واژه وقف به کار رفته است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۲۳۷-۲۴۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۵-۳۸.</ref>


وقف از موضوعات پربحث میان مسلمانان بوده و به‌جز نوشته‌های فقهی، کتاب‌های مستقل و همچنین مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. در کتاب مأخذشناسی وقف، نوشته سیداحمد سجادی، ۶۲۳۹ نوشته در زمینه وقف، شامل کتاب، مقاله، پایان‌نامه، نسخه خطی، خبر و گزارش مجلات معرفی شده است.<ref>طالعی، «معرفی و نقد "مأخذشناسی وقف"»، ص۲۵.</ref>
وقف از موضوعات پربحث میان مسلمانان بوده و به‌جز نوشته‌های فقهی، کتاب‌های مستقل و همچنین مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. در کتاب مأخذشناسی وقف، نوشته سیداحمد سجادی، ۶۲۳۹ نوشته در زمینه وقف، شامل کتاب، مقاله، پایان‌نامه، نسخه خطی، خبر و گزارش مجلات معرفی شده است.<ref>طالعی، «معرفی و نقد "مأخذشناسی وقف"»، ص۲۵.</ref>
خط ۲۷: خط ۲۷:
==تاریخچه==
==تاریخچه==
[[پرونده:وقف‌نامه شاه سلطان حسین.jpg|بندانگشتی|صفحه نخست وقف‌نامه [[شاه سلطان حسین صفوی|شاه‌سلطان حسین]]، به‌خط [[احمد نیریزی]]، خوش‌نویس بنام قرن دوازدهم قمری که در آن مزرعه‌ای به نام ایزدخواست، موسوم به علی‌آباد، وقف شده است.]]
[[پرونده:وقف‌نامه شاه سلطان حسین.jpg|بندانگشتی|صفحه نخست وقف‌نامه [[شاه سلطان حسین صفوی|شاه‌سلطان حسین]]، به‌خط [[احمد نیریزی]]، خوش‌نویس بنام قرن دوازدهم قمری که در آن مزرعه‌ای به نام ایزدخواست، موسوم به علی‌آباد، وقف شده است.]]
وقف را دارای پیشینه‌ای دراز دانسته‌اند و گفته‌اند پیش از اسلام هم وجود داشته است.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref> اما پس از [[اسلام]]، از همان زمانِ [[پیامبر(ص)]]، به امری رایج میان مسلمانان تبدیل شد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۷، ۶۶.</ref> نخستین بار، خود پیامبر زمینی را برای استفاده [[ابن سبیل|ابن‌السبیل]] وقف کرد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۵.</ref> همچنین از [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل شده که از میان [[صحابه]] کسی نبود که به‌لحاظ مالی توانایی داشته باشد، اما چیزی وقف نکند.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۶۶.</ref>
وقف را دارای پیشینه‌ای دراز دانسته‌اند و گفته‌اند پیش از اسلام هم وجود داشته است.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref> اما پس از [[اسلام]]، از همان زمانِ [[پیامبر(ص)]]، به امری رایج میان مسلمانان تبدیل شد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۷، ۶۶.</ref> نخستین بار، خود پیامبر زمینی را برای استفاده [[ابن سبیل|ابن‌السبیل]] وقف کرد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۵.</ref> همچنین از [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل شده که از میان [[صحابه]] کسی نبود که به‌لحاظ مالی توانایی داشته باشد، اما چیزی وقف نکند.<ref>ابن ابی‌جمهور، عوالی‌الئالی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۶۱.</ref>


از میان [[ائمه]]، [[امام علی(ع)]] بیشترین موقوفات را داشته است.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۹.</ref> به‌گفته [[ابن‌شهرآشوب]]، امام علی(ع) صد چشمه در [[ینبع|یَنبَع]] احداث و برای حاجیان وقف کرد. همچنین چاه‌هایی در مسیر [[کوفه]] و [[مکه]] حفر کرد و  مساجدی در مدینه و [[میقات]] و کوفه و [[بصره]] ساخت و وقف نمود.<ref>نگاه کنید به ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ۱۲۳.</ref>
از میان [[ائمه]]، [[امام علی(ع)]] بیشترین موقوفات را داشته است.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۹.</ref> به‌گفته [[ابن‌شهرآشوب]]، امام علی(ع) صد چشمه در [[ینبع|یَنبَع]] احداث و برای حاجیان وقف کرد. همچنین چاه‌هایی در مسیر [[کوفه]] و [[مکه]] حفر کرد و  مساجدی در مدینه و [[میقات]] و کوفه و [[بصره]] ساخت و وقف نمود.<ref>نگاه کنید به ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ۱۲۳.</ref>
خط ۹۹: خط ۹۹:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
*ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی الئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، تصحیح مجتبی عراقی، قم، دار سیدالشهداء، ۱۴۰۵ق.
*ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی الئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، تصحیح مجتبی عراقی، قم، دار سیدالشهداء، ۱۴۰۵ق.
* اصیلی، سوسن، «کتابشناسی وقف»، در میراث جاودان، شماره ۴، ۱۳۷۳ش.
* اصیلی، سوسن، «کتابشناسی وقف»، در میراث جاودان، شماره ۴، ۱۳۷۳ش.
* الکبیسی، محمد عبید، احکام وقف در شریعت اسلام: فقهی، حقوقی، قضائی، ترجمه احمد صادقی گلدر، اداره كل حج و اوقاف و امور خيريه استان مازندران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
* الکبیسی، محمد عبید، احکام وقف در شریعت اسلام: فقهی، حقوقی، قضائی، ترجمه احمد صادقی گلدر، اداره كل حج و اوقاف و امور خيريه استان مازندران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.