Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۶۱
ویرایش
imported>Fayaz جز (←محدوده) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
| سیاسی = | | سیاسی = | ||
}} | }} | ||
'''ماوراء النهر''' (فرا رود) عنوان تاریخی سرزمینهای شمال رود | '''ماوراء النهر''' (فرا رود) عنوان تاریخی سرزمینهای شمال رود آمودریا یا جیحون بود که امروزه در گستره کشورهای [[ازبکستان]]، [[تاجیکستان]]، [[قرقیزستان]] و [[قزاقستان]] قرار دارد. عنوان ماوراءالنهر، بعد از فتح این مناطق توسط [[مسلمانان]] شهرت یافت. از شهرهای مشهور آن میتوان به [[بخارا|بخارا]]، [[سمرقند]]، [[ترمذ]]، [[چاچ]] (تاشکند) و [[خیوه]] و دو ناحیه باستانی [[سغد]] و [[خوارزم]] اشاره کرد. | ||
فرا رود در اواخر قرن اول قمری به تصرف مسلمانان درآمد. این منطقه از سده دوم قمری بهعلت دوری از [[بغداد]]، مرکز خلافت [[عباسیان|عباسی]] مکان مناسبی برای مخالفان و ناراضیان بخصوص افرادی با گرایشهای [[شیعه]] بهشمار میآمد. تسامح مذهبی [[سامانیان]] و سختگیریهای مذهبی [[سلجوقیان]] در هجرت شیعیان به این منطقه بیتاثیر نبوده است. | فرا رود در اواخر قرن اول قمری به تصرف مسلمانان درآمد. این منطقه از سده دوم قمری بهعلت دوری از [[بغداد]]، مرکز خلافت [[عباسیان|عباسی]] مکان مناسبی برای مخالفان و ناراضیان بخصوص افرادی با گرایشهای [[شیعه]] بهشمار میآمد. تسامح مذهبی [[سامانیان]] و سختگیریهای مذهبی [[سلجوقیان]] در هجرت شیعیان به این منطقه بیتاثیر نبوده است. | ||
خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==نامها== | ==نامها== | ||
ماوراءالنهر، نام عربی است که در فارسی ورا رود یا فرا رود یا وراز رود گفته شده است.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ورارود.</ref> هرچند برخی نامهای دیگری چون توران<ref>زبیدی، تاج العروس، بیروت، ج۶، ص۱۳۶؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، بیروت، ج۲، ص۳۰؛ مدنی، الطراز الأول، ۱۳۸۴ش، ج۷، ص: ۱۴۲.</ref> و هیطل<ref> فیروزآبادی، القاموس المحیط، بیروت، ج۳، ص۶۴۰.</ref> برای این منطقه قائلند. | ماوراءالنهر، نام عربی است که در فارسی ورا رود یا فرا رود یا وراز رود گفته شده است.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ورارود.</ref> هرچند برخی نامهای دیگری چون توران<ref>زبیدی، تاج العروس، بیروت، ج۶، ص۱۳۶؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، بیروت، ج۲، ص۳۰؛ مدنی، الطراز الأول، ۱۳۸۴ش، ج۷، ص: ۱۴۲.</ref> و هیطل<ref> فیروزآبادی، القاموس المحیط، بیروت، ج۳، ص۶۴۰.</ref> برای این منطقه قائلند. | ||
== موقعیت جغرافیایی == | == موقعیت جغرافیایی == | ||
ماوراءالنهر مشتمل بر سرزمینهای واقع در شمال رود | ماوراءالنهر مشتمل بر سرزمینهای واقع در شمال رود آمودریا<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراء النهر.</ref> (جیحون)<ref>برای اطلاعات بیشتر در مورد رود جیحون رجوع کن به: مقدسی، أحسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۸۴.</ref> است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵؛ مقدسی، أحسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۶۰؛ قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، ۱۹۹۸م، ص۵۵۷؛ ابن عبد الحق بغدادی، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۲۲۳.</ref> پس از فتح این ناحیه توسط [[مسلمانان]] به علت قرار گرفتن در آنسوی رود جیحون، ماوراء النهر نام گرفت.<ref>مجهول، حدود العالم، ۱۴۲۳ق، ص۵۵؛ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراءالنهر.</ref> و به عنوان یکی از اقالیم شرقی حکومت اعراب مسلمان<ref> مقدسی، أحسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۶۰.</ref> و گاهی ربع چهارم [[خراسان]] شهرت یافت.<ref> مقدسی، أحسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۳.</ref> | ||
===محدوده=== | ===محدوده=== | ||
در برخی منابع جغرافیای تاریخی، آسیای میانه، آسیای مرکزی و ماوراء النهر را یکسان و مترادف دانستهاند.<ref>گلجان، میراث مشترک، نظری اجمالی بر حوزه فرهنگ و تمدن شرق ایران و ماوراء النهر، ۱۳۸۳ش، ص۱۶.</ref> از شهرهای ماوراءالنهر میتوان به [[سمرقند]]، [[بخارا]]، [[ترمذ]]، [[نخشب]]، [[کاث]]، [[خوقند]]، [[خجند]]، [[قرغان تپه]]، [[خوارزم]]، [[سغد|سُغد]]، [[تاشکند]] (چاچ)، [[کش|کَش]]، [[خیوه]] و گرگانج (جرجانیه) اشاره کرد.<ref> مهلبی، الکتاب العزیزی أو المسالک و الممالک، ۲۰۰۶م، ص۱۶۱؛ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراءالنهر.</ref> اکنون بیشتر شهرهای تاریخی ماوراءالنهر در قلمرو کشور ازبکستان واقع شده است.<ref> دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراءالنهر.</ref> | در برخی منابع جغرافیای تاریخی، آسیای میانه، آسیای مرکزی و ماوراء النهر را یکسان و مترادف دانستهاند.<ref>گلجان، میراث مشترک، نظری اجمالی بر حوزه فرهنگ و تمدن شرق ایران و ماوراء النهر، ۱۳۸۳ش، ص۱۶.</ref> از شهرهای ماوراءالنهر میتوان به [[سمرقند]]، [[بخارا]]، [[ترمذ]]، [[نخشب]]، [[کاث]]، [[خوقند]]، [[خجند]]، [[قرغان تپه]]، [[خوارزم]]، [[سغد|سُغد]]، [[تاشکند]] (چاچ)، [[کش|کَش]]، [[خیوه]] و گرگانج (جرجانیه) اشاره کرد.<ref> مهلبی، الکتاب العزیزی أو المسالک و الممالک، ۲۰۰۶م، ص۱۶۱؛ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراءالنهر.</ref> اکنون بیشتر شهرهای تاریخی ماوراءالنهر در قلمرو کشور ازبکستان واقع شده است.<ref> دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه ماوراءالنهر.</ref> |