پرش به محتوا

تقریب مذاهب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۸: خط ۱۸:
همچنین برای مشروعیت تقریب به آیه {{متن قرآن|«قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلیٰ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم...»|سوره= آل‌عمران|آیه=۶۴.}} استناده شده است خداوند به [[پیامبر(ص)]] امر کرده است که [[اهل کتاب]] را با اتکا به اشتراکاتی از جمله [[توحید|یکتاپرستی]] و دوری از [[شرک]]، به وحدت دعوت کند.<ref> فخلعی، آشنایی با تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۲۲.</ref> بر این اساس، گفته شده است که هر گاه تقریب ادیان توحیدی در راستای باورهای مشترک ممکن باشد، حتماً تقریب مذاهب اسلامی در پرتو باورهای مشترک فراوانی که با یکدیگر دارند ممکن است.<ref> فخلعی، آشنایی با تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۲۳.</ref>  
همچنین برای مشروعیت تقریب به آیه {{متن قرآن|«قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلیٰ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم...»|سوره= آل‌عمران|آیه=۶۴.}} استناده شده است خداوند به [[پیامبر(ص)]] امر کرده است که [[اهل کتاب]] را با اتکا به اشتراکاتی از جمله [[توحید|یکتاپرستی]] و دوری از [[شرک]]، به وحدت دعوت کند.<ref> فخلعی، آشنایی با تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۲۲.</ref> بر این اساس، گفته شده است که هر گاه تقریب ادیان توحیدی در راستای باورهای مشترک ممکن باشد، حتماً تقریب مذاهب اسلامی در پرتو باورهای مشترک فراوانی که با یکدیگر دارند ممکن است.<ref> فخلعی، آشنایی با تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۲۳.</ref>  
== تاریخچه فعالیت‌های تقریبی==
== تاریخچه فعالیت‌های تقریبی==
===دوره خلفای عباسی===
اصطلاح تقریب مذاهب اسلامی مربوط به قرن چهاردهم قمری است. هر چند به گفته برخی از محققان در دوره‌هایی از تاریخ اسلام، تلاش‌هایی برای رفع درگیری‌های مذهبی از سوی حاکمان مسلمان صورت گرفته است<ref>جودکی، «تقریب»، ص۷۷۳.</ref> از جمله پیشنهاد [[منصور عباسی|منصور]]، خلیفه دوم عباسی (حکومت: ۱۳۶–۱۵۸ق)، به [[مالک بن انس]]، پیشوای [[مذهب مالکی]]، برای اعلام کردن کتاب او به عنوان تنها منبع رسمی و مشروع در جامعه اسلامی، که با مخالفت مالک روبرو شد.<ref>طبری، «المنتخب من کتاب المذیل...»، ص۶۵۹–۶۶۰.</ref> [[مأمون]]، هفتمین خلیفه عباسی (حکومت: ۱۹۸–۲۱۸ق) برای رفع مناقشات مذهبی، مجالس متعددی تشکیل می‌داد که در آن بزرگان هر مذهب درباره مسائل مختلف به بحث و گفتگو می‌پرداختند، اما حمایت مأمون از [[معتزله]]، بحث‌های مذکور را بی‌نتیجه ساخت.<ref>صعیدی، «سعی قدیم فی توحید المذاهب»، ص۳۷–۳۸.</ref>  
اصطلاح تقریب مذاهب اسلامی مربوط به قرن چهاردهم قمری است. هر چند به گفته برخی از محققان در دوره‌هایی از تاریخ اسلام، تلاش‌هایی برای رفع درگیری‌های مذهبی از سوی حاکمان مسلمان صورت گرفته است<ref>جودکی، «تقریب»، ص۷۷۳.</ref> از جمله پیشنهاد [[منصور عباسی|منصور]]، خلیفه دوم عباسی (حکومت: ۱۳۶–۱۵۸ق)، به [[مالک بن انس]]، پیشوای [[مذهب مالکی]]، برای اعلام کردن کتاب او به عنوان تنها منبع رسمی و مشروع در جامعه اسلامی، که با مخالفت مالک روبرو شد.<ref>طبری، «المنتخب من کتاب المذیل...»، ص۶۵۹–۶۶۰.</ref> [[مأمون]]، هفتمین خلیفه عباسی (حکومت: ۱۹۸–۲۱۸ق) برای رفع مناقشات مذهبی، مجالس متعددی تشکیل می‌داد که در آن بزرگان هر مذهب درباره مسائل مختلف به بحث و گفتگو می‌پرداختند، اما حمایت مأمون از [[معتزله]]، بحث‌های مذکور را بی‌نتیجه ساخت.<ref>صعیدی، «سعی قدیم فی توحید المذاهب»، ص۳۷–۳۸.</ref>  
=== دوره نادرشاه===
[[نادرشاه افشار]] (حکومت: ۱۱۴۸–۱۱۶۰ق) شرط پذیرش سلطنت ایران را در مجلسی که در سال ۱۱۴۸ق با حضور نمایندگان تمام طبقات [[ایران]] در دشت مغان برگزار شد، ترک سبّ [[خلفای سه‌گانه]] و احتساب مذهب [[شیعه|مذهب شیعه]]، به‌عنوان مذهب پنجم در کنار [[مذاهب چهارگانه اهل‌سنت]] اعلام کرد و نمایندگانی به عثمانی فرستاد و همکاری آنان را در این امر خواستار شد.<ref>آتابای، «تلاش نادرشاه افشار برای رفع اختلافات مذهبی»، ص۷۱.</ref> وی به رغم جنگ‌های [[ایران]] و [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] و تجاوز نیروهای عثمانی به مرزهای ایران، برای وحدت شیعه و سنی تلاش نمود و در سال ۱۱۵۶ق پیشنهاد کرد که علمای برجسته شیعه با [[عبدالله سویدی|عبدالله سُوَیدی]] (۱۱۷۴ق)، شیخ‌الاسلام عثمانی، مجلس بحث و گفتگویی در [[بغداد]] تشکیل دهند، اما این پیشنهاد با مخالفت علمای شیعه و کارشکنی و بدگمانی شیخ‌الاسلام عثمانی بی‌نتیجه ماند.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۷۴؛ آتابای، «تلاش نادرشاه افشار برای رفع اختلافات مذهبی»، ص۷۱.</ref>


[[نادرشاه افشار]] (حکومت: ۱۱۴۸–۱۱۶۰ق) شرط پذیرش سلطنت ایران را در مجلسی که در سال ۱۱۴۸ق با حضور نمایندگان تمام طبقات [[ایران]] در دشت مغان برگزار شد، ترک سبّ [[خلفای سه‌گانه]] و احتساب مذهب [[شیعه|مذهب شیعه]]، به‌عنوان مذهب پنجم در کنار [[مذاهب چهارگانه اهل‌سنت]] اعلام کرد و نمایندگانی به عثمانی فرستاد و همکاری آنان را در این امر خواستار شد.<ref>آتابای، «تلاش نادرشاه افشار برای رفع اختلافات مذهبی»، ص۷۱.</ref> وی به رغم جنگ‌های [[ایران]] و [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] و تجاوز نیروهای عثمانی به مرزهای ایران، برای وحدت شیعه و سنی تلاش نمود و در سال ۱۱۵۶ق پیشنهاد کرد که علمای برجسته شیعه با [[عبدالله سویدی|عبدالله سُوَیدی]] (۱۱۷۴ق)، شیخ‌الاسلام عثمانی، مجلس بحث و گفتگویی در [[بغداد]] تشکیل دهند، اما این پیشنهاد با مخالفت علمای شیعه و کارشکنی و بدگمانی شیخ‌الاسلام عثمانی بی‌نتیجه ماند.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۷۴؛ آتابای، «تلاش نادرشاه افشار برای رفع اختلافات مذهبی»، ص۷۱.</ref>
===قرن سیزدهم و چهاردهم قمری===
[[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] در اوایل سده چهاردهم، موضوع اتحاد اسلام را در مقالاتش در مجله عربی‌زبان [[مجله عروة الوثقی|عروة الوثقی]]، مطرح کرد.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۸۲، ۱۸۵، ۱۸۷.</ref> با تعطیلی مجله عروةالوثقی، این موضوع مدتی مسکوت ماند و با دعوت [[سلطان عبدالحمید دوم]]، پادشاه عثمانی (حکومت: ۱۲۹۳–۱۳۲۷ق/ ۱۸۷۶–۱۹۰۹م)، از سید جمال‌الدین، برای فعالیت در راه تحقق اتحاد اسلامی، دوباره مطرح شد؛ هر چند که به سبب بروز مخالفت‌ها و مبهم بودن اغراض سلطان عبدالحمید، این امر تحقق نیافت.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۸۲، ۱۸۵، ۱۸۷.</ref>


[[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] در اوایل سده چهاردهم، موضوع اتحاد اسلام را در مقالاتش در مجله عربی‌زبان [[مجله عروة الوثقی|عروة الوثقی]]، مطرح کرد و اندیشه‌های خود را با استفاده از حمایت مسئولان کشورهای اسلامی تشریح نمود.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۸۲، ۱۸۵، ۱۸۷.</ref> با تعطیلی مجله عروةالوثقی، این موضوع مدتی مسکوت ماند و با دعوت [[سلطان عبدالحمید دوم]]، پادشاه عثمانی (حکومت: ۱۲۹۳–۱۳۲۷ق/ ۱۸۷۶–۱۹۰۹م)، از سید جمال‌الدین، برای فعالیت در راه تحقق اتحاد اسلامی، دوباره مطرح شد؛ هر چند که به سبب بروز مخالفت‌ها و مبهم بودن اغراض سلطان عبدالحمید، این امر تحقق نیافت.<ref>محیط طباطبائی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین، ۱۳۷۰ش، ص۱۸۲، ۱۸۵، ۱۸۷.</ref>
همچنین با تشکیل دارالتقریب مذاهب اسلامی در مصر و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران، تقریب مذاهب به صورت جدی‌تر مطرح شد.


همچنین در بهمن ۱۳۷۱ش/ فوریه ۱۹۹۳، بنیاد تحقیقات علمی اسلامی در [[استانبول]] محفلی علمی (سمپوزیوم) برگزار کرد که در آن محققان سنّی و شیعه شرکت داشتند. گفته شده این اقدام تأثیر زیادی در شناساندن چهره علمی و صحیح تشیع داشت. کتاب‌های استدلالی و احتجاجیِ عالمانی چون کاشف‌الغطاء، [[علامه شرف الدین|شرف‌الدین]]، [[سیدمحسن امین]]، [[علامه امینی]] در این راه تأثیرگذار بودند.
==نهادها و مراکز تقریبی==
==نهادها و مراکز تقریبی==
=== جمعیت تقریب بین ادیان ===
=== جمعیت تقریب بین ادیان ===
خط ۳۷: خط ۴۲:
{{اصلی|مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی}}
{{اصلی|مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی}}
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ۱۳۶۹ ش، به دستور [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله سیدعلی خامنه‌ای]] «مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی» به وجود آمد. این مجمع عهده‌دار تلاش‌های تقریبی در جهان اسلام است و همه ساله با شرکت اندیشمندان اسلامی، در ایران یا دیگر کشورهای اسلامی همایش‌های وحدت بر گزار می‌کند. [[مجله رسالة التقریب]] (به زبان عربی، چاپ تهران)، ترجمان (ارگان) مجمع تقریب، از ۱۳۷۱ ش فعالیت خود را به منظور ایجاد روح وحدت اسلامی در میان ملل مسلمان آغاز و آثار اندیشمندان اسلامی را منتشر کرده‌است.<ref>[https://www.taghrib.org/fa/world-meeting/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9 «درباره مجمع»]، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.</ref>
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ۱۳۶۹ ش، به دستور [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله سیدعلی خامنه‌ای]] «مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی» به وجود آمد. این مجمع عهده‌دار تلاش‌های تقریبی در جهان اسلام است و همه ساله با شرکت اندیشمندان اسلامی، در ایران یا دیگر کشورهای اسلامی همایش‌های وحدت بر گزار می‌کند. [[مجله رسالة التقریب]] (به زبان عربی، چاپ تهران)، ترجمان (ارگان) مجمع تقریب، از ۱۳۷۱ ش فعالیت خود را به منظور ایجاد روح وحدت اسلامی در میان ملل مسلمان آغاز و آثار اندیشمندان اسلامی را منتشر کرده‌است.<ref>[https://www.taghrib.org/fa/world-meeting/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9 «درباره مجمع»]، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.</ref>
=== تأسیس محفل علمی در استانبول ===
در بهمن ۱۳۷۱ش/ فوریه ۱۹۹۳، بنیاد تحقیقات علمی اسلامی در [[استانبول]] محفلی علمی (سمپوزیوم) برگزار کرد که در آن محققان سنّی و شیعه شرکت داشتند. گفته شده این اقدام تأثیر زیادی در شناساندن چهره علمی و صحیح تشیع داشت. کتاب‌های استدلالی و احتجاجیِ عالمانی چون کاشف‌الغطاء، [[علامه شرف الدین|شرف‌الدین]]، [[سیدمحسن امین]]، [[علامه امینی]] در این راه تأثیرگذار بودند.


== زمینه‌ها و موانع ==
== زمینه‌ها و موانع ==