حبیب‌الله خویی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{subst:الگوی خالی|{{خطا|فراموش کردید الگو را جابنشانید. به جای &#۱۲۳;{ویرایش}&#۱۲۵; باید &#۱۲۳;{جا:ویرایش}&#۱۲۵; را تایپ کنید.}}}}{{در دست ویرایش ۲|ماه=مه|روز=۱۲|سال=۲۰۱۴|چند = ۲}}

'''میرزا حبیب الله خویی'''، [[فقیه]]، ادیب و عالم [[امامیه|امامی]] قرن سیزدهم و چهاردهم و شارح [[نهج البلاغه]].وی از شاگردان میرزا [[حبیب الله رشتی]]، [[میرزای شیرازی]] و [[سید حسین کوه کمری|سید حسین کوه کمری]] بود. میرزا حبیب الله، با کتاب [[منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة]]، در میان اهل علم معروف شده است.<ref>منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام، ج۱۶، صص۵۲۷- ۵۲۸، نوشتة پرویز رستگارجزی.</ref>

وی به نقل [[ثقة الاسلام تبریزی]]<ref>ثقة الاسلام تبریزی، مرآة الکتب، ج۱، ص۴۸۱.</ref> از خود او، در ۱۲۶۵<ref>قس آقابزرگ طهرانی، نقباء البشر، قسم۱، ص۳۶۲؛ عرشی، استناد نهج البلاغه، ص۱۵۴.</ref> در شهر [[خوی]]<ref>عرشی، استناد نهج البلاغه، ص۱۵۴.</ref> و در خانواده‌ای ثروتمند و محترم<ref>رکـ: حسینی، مصادر نهج البلاغة و اسانیده، ج۱، ص۲۵۰.</ref> به دنیا آمد.

خویی بیست سال داشت که برای تحصیل علوم دینی به [[نجف]] رفت<ref>رکـ: خویی، ج۱، مقدمه علی اصغر حسینی خویی، ص۸.</ref> و از محضر استادانی چون میرزا [[حبیب الله رشتی]]، [[میرزای شیرازی]]<ref>آقابزرگ طهرانی، نقباء البشر، قسم۱، ص۳۶۲.</ref> و [[سید حسین کوه کمری|سید حسین کوه کمری]] معروف به سید حسین ترک (متوفی ۱۲۹۹) <ref>ثقة الاسلام تبریزی، مرآة الکتب، ج۱، ص۴۸۱.</ref> بهره‌مند شد. ثقة الاسلام تبریزی<ref>ثقة الاسلام تبریزی، مرآة الکتب، ج۱، ص۴۸۱.</ref> همچنین ملاعلی، فرزند حاج میرزا خلیل طهرانی (متوفی ۱۲۹۷)، را در شمار استادان او نام برده است.

میرزا حبیب الله در ۱۲۹۱، پس از حدود پنج سال تحصیل در [[نجف]]، به زادگاهش بازگشت.<ref>رکـ: خویی، ج۱، همان مقدمه، ص۸.</ref>

به گفتۀ سید عبدالزهراء حسینی، <ref>حسینی، مصادر نهج البلاغة و اسانیده، ج۱، ص۲۵۰. </ref> او در پی برخی اختلافات مالی میان پدرش و شخصی دیگر و اظهار رأی به نفع طرف مقابل که موجب رنجش پدرش شد، گوشۀ عزلت گزید و همت خویش را مصروف نوشتن شرحی بر [[نهج البلاغه]] کرد، اما پیش از آن که تألیف خود را به پایان برساند و پس از عرضۀ بخش هایی از آن به [[مظفرالدین شاه]] [[قاجار]] (حکـ: ۱۳۱۳-۱۳۲۴) و صدور فرمان شاه برای چاپ آن، در [[تهران]] در حدود ۱۳۲۵ وفات یافت.<ref>ثقة الاسلام تبریزی، مرآة الکتب، ج۱، ص۴۸۳.</ref>

حاج میرزا حبیب الله خویی با شرح [[نهج البلاغه]]، معروف به [[منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة]]، در میان اهل علم نام بردار است.<ref>زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۶۶.</ref> گفتنی است که شرح [[قطب الدین راوندی]] (متوفی ۵۷۳) بر [[نهج البلاغه]] نیز به همین نام است.

شرح خویی که از گسترده‌ترین شروح نهج البلاغه در بین [[شیعه اثناعشری|شیعه امامیه]] به شمار می‌رود، نشان دهندۀ تتبع مؤلف در آثار پیشینیان و متأخران و چیره دستی او در دانش‌های گوناگون و معارف الهی است.<ref>رکـ: بروجردی و صدرایی خویی، «‌شرح‌های نهج البلاغه »، صص۱۳۷- ۱۳۸؛ خویی، ج۱، همان مقدمه، ص۷.</ref>

# اشاره به حوادث تاریخی مذکور در نهج البلاغه.

مؤلف، نخست هر بخش از متن را در فصول و بخش‌های مختلف ذکر می‌کند و پس از آن به بحث دربارۀ لغات، اعراب و معنای آن می‌پردازد و سپس آن را به فارسی ترجمه می‌کند؛ البته عمدۀ تحقیقات و مباحث اجتهادی او در این شرح، ذیل عنوان «‌المعنی‌» می‌گنجد و این شیوه تقریبا تا پایان کتاب ادامه یافته است. آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۲۳، ص۱۵۷؛ عرشی، استناد نهج البلاغه، ص۱۵۴. خویی تا بخشی از خطبۀ شمارۀ ۲۲۸ نهج البلاغه را شرح کرده بود که مرگ امانش نداد.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۴، ص۱۲۳؛ حسینی، مصادر نهج البلاغة و اسانیده، ج۱، ص۲۴۹.</ref>

نسخه‌های به خط مؤلفِ این شرح در شش جلد در کتابخانۀ آیت الله [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] نگهداری می‌شود.<ref>رکـ: حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی، ج۱، ص۲۹۹.</ref> و در چهارده مجلد در [[تهران]] و [[قم]] به تصحیح [[سید ابراهیم میانجی]] به چاپ رسیده است. شرح ناتمام میرزا حبیب الله خویی را ابتدا [[محمد باقر کمره ای|محمدباقر کمره ای]] و پس از او [[حسن حسن زاده آملی|حسن حسن زاده آملی]] تکمیل کردند. چاپ دیگری از این کتاب نیز در بیروت (۱۳۷۸ش/۲۰۰۸م) صورت گرفته است.

# کتاب احقاق الحق فی تحقیق المشتق، <ref>ثقة الاسلام تبریزی، مرآة الکتب، ج۱، ص۳۸۴.</ref> که حسینی اشکوری<ref>حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۱۳۸.</ref> از آن به عنوان تحقیق الحق فی شرح المشتق یاد رده است.

[[آقا بزرگ طهرانی|آقابزرگ طهرانی]]، <ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۴، ص۱۲۳، ج۲۳، ص۱۵۷؛ همو، نقباء البشر، قسم۱، ص۳۶۲. </ref> زرکلی<ref>زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۶۶.</ref> و حسینی<ref>حسینی، مصادر نهج البلاغة و اسانیده، ج۱، ص۲۴۹.</ref> سال وفات او را ۱۳۲۴ و [[سید محسن امین|امین]]<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۴، ص۵۶۱.</ref> و [[علامه امینی|امینی]]<ref>امینی، الغدیر، ج۴، ص۲۶۳.</ref> سال ۱۳۲۶ را عنوان سال درگذشت میرزا حبیب الله ذکر کرده‌اند.

پیکر او را در حرم حضرت [[عبدالعظیم حسنی]] در [[ری]] به خاک سپردند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۴، ص۱۲۳؛ خویی، ج۱، همان مقدمه، ص۱۰.</ref>

{{پانویس|۲}}

* بروجردی مصطفی و صدرایی خویی علی، «‌شرح‌های نهج البلاغه »، در دانشنامۀ امام علی(ع)، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱۲، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مرکز نشر آثار، ۱۳۸۰ش.