پیامبران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''پیامبران''' یا '''انبیاء''' مجموعه‌ای از انسان‌های برگزیده شده توسط [[خدا]] و دارای ارتباط با [[عالم غیب]] بودند که هدایت سایر انسان‌ها نیز بر عهده آنان بود. در [[قرآن]] تنها نام ۲۵ پیامبر آمده است ولی بر اساس روایات، تعداد آنان ۱۲۴۰۰۰ نفر بود که اولین آنها [[حضرت آدم]] و آخرینشان [[حضرت محمد(ص)]]، پیامبر [[دین اسلام]] است. همه انبیاء [[معصوم]] بوده و مفاهیم مشترکی را [[تبلیغ]] می‌کردند. مقام پیامبران با یکدیگر تفاوت دارد و برخی از آنها علاوه بر [[رسالت]]، مقام [[امامت]] نیز داشتند.

پیامبر، انسان برگزیده‌ای است که اخباری از [[عالم غیب]] به او می‌رسد و پیام خدا را به مردم می‌رساند.{{مدرک}} خداوند، معارف الهی را بر او [[وحی]] می‌کند تا بندگان را به سمت کمال و سعادت، رهبری و هدایت کند.<ref> پرچم، «گفتگوی سه دین الهی پیرامون معنی نبوت»، ص۱۱۲.</ref> اعتقاد به [[نبوت|پیامبری]]، [[ضروری دین]] اسلام و از مسلمات همه ادیان آسمانی است.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعه‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ص ۱۹۵.</ref> قرآن، دعوت به توحید،<ref>سوره انبیاء، آیه۲۵.</ref> دوری کردن از [[طاغوت]]،<ref>سوره نحل، آیه۳۶.</ref> خبر از [[قیامت]] و ترساندن از حسابرسی این روز،<ref>سوره انعام، آیه۱۳۰.</ref> و دعوت به [[تقوا]]،<ref>سوره نساء، آيه۱۳۱.</ref> را از اهداف مشترک انبیاء معرفی کرده است.

*علم غیب؛ از ویژگی‌های پیامبران است که برای ادای رسالت خویش به آن نیاز دارند، که خداوند پیامبرانش را با [[وحی]] از  آینده و یا گذشته آگاه می‌کند.<ref>طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۲، ص۴۵۹.</ref> برخی مفسران، گفته‌اند که تمام پیامبران از علم غیب آگاه بوده‌اند.<ref>طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۳، ص۶۳.</ref>

 

*عصمت؛‌ بیشتر متکلمان اسلامی، بر این باورند که پیامبران در همه امور و مراحل زندگی از گناه و خطا معصوم‌اند،<ref>مفید، عدم سهو النبی، ص۲۹و۳۰؛ سید مرتضی، تنزیه الأنبیاء، ۱۳۸۷ش، ص۳۴.</ref> چراکه اگر پیامبر از خطا و گناه مصون نباشد، اعتماد مردم به او از بین می‌رود و هدف از فرستادن پیامبران نقض می‌شود.<ref>مصباح یزدی، آموزش عقائد، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۳-۱۹۴.</ref>  از این‌رو مواردی را که در [[قرآن]] با واژه‌هایی همچون «عصیان» و «ظلم» از اعمال برخی پیامبران یاد شده و از [[استغفار]] آنان و بخشایش خدا سخن آمده،<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره قصص، آیه ۱۶؛ سوره انبیاء، آیه۸۷؛ سوره طه، آیه۱۲۱.</ref> مانند کشتن مرد مصری توسط حضرت موسی،<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۴۲، ۴۳.</ref> رها کردن رسالت توسط حضرت یونس<ref> طباطبایی، المیزان،۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۱۵. </ref> و خوردن میوه ممنوعه توسط حضرت آدم<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲، ج۷، ص۵۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۳.</ref> را به [[ترک اولی]] تفسیر کرده‌اند.  اما برخی متکلمان، عصمت پیامبران را فقط در امور مربوط به نبوت لازم می‌دانند.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۰.</ref> از این دیدگاه به نظریه [[سهو النبی]] یاد می‌شود. همچنین [[اشاعره]] و [[معتزله]] از اهل سنت، معتقدند که امکان اشتباه انبیاء در تشخیص موضوعات [[حکم شرعی|احکام شرعی]] و تطبیق دستورهای الهی بر مصادیق خارجی آن،  وجود دارد.{{مدرک}}

* معجزه؛ معجزه از راه‌های شناخت پیامبران از مدعیان دروغین نبوت است؛ معجزه کار خارق العاده‌ای است که از جانب خدا و به دست پیامبر انجام می‌شود، و با ادعای نبوت و تحدی همراه است.<ref>مفید، النکت الاعتقادیه، ص۳۵؛ جرجانی، التعریفات، ص۹۶</ref>  

درباره تعداد پیامبران روایات مختلفی وجود دارد: بنا به گفته علامه طباطبایی روایت مشهور تعداد آنان را ۱۲۴ هزار تن می‌داند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۴.</ref> در این روایت، ۳۱۳ نفر از پیامبران، رسول{{یادداشت|بنابر قول مشهور، نبی مفهومی عام‌تر از رسول است؛ هر رسولی نبی است، اما همه انبیاء رسول نیستند.(مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۰ش، ج۳، ص۱۱۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۴.) رسول در خواب و بیداری وحی را دریافت می‌کند، اما نبی تنها در خواب.(عسکری، معجم الفروق اللغویة، ۱۳۸۴ش، ص۳۶۲.) وحی بر رسول را [[جبرئیل]] ابلاغ می‌کند، اما وحی بر نبی از طریق فرشتگان دیگر یا [[الهام]] قلبی و یا [[رؤیای صادقه]] صورت می‌پذیرد.(جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۲ق، ص ۱۰۵.) البته برخی معتقدند رسول و نبی، مترادف هستند.(ماوردی، اعلام النبوة، ۱۹۸۷م، ص۵۱.)}}، ۶۰۰ تن انبیای بنی‌اسرائیل و چهار تن (هود، صالح، شعیب و محمد) عرب دانسته شده‌اند.<ref>برای مطالعه روایت نگاه کنید به:‌ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۴؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۳؛ شعیری، جامع الاخبار، مطبعة حیدریه، ص۱۷۹؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۳۲، ج۷۴، ص۷۱؛ بحرانی، البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۹۰۹، ج۵، ص۶۳۹.</ref> در برخی روایات دیگر تعداد پیامبران هشت هزار،<ref>شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۹۷؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۳۱.</ref>  ۳۲۰ هزار، <ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۶۰.</ref> و ۱۴۴ هزار تن<ref>شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۶۳؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۷ق، ج۱۶، ص۳۵۲.</ref> ذکر شده است. علامه مجلسی احتمال داده است که عدد ۸۰۰۰ مربوط به پیامبران بزرگ باشد.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ۳۱.</ref>  

در روایات از حزقیل،<ref>راوندی، قصص الانبیاء، ص۲۵۴۱-۲۴۲.</ref> [[حبقوق]]،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۶۳. </ref>[[دانیال]]،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۳، ص۴۴۸. </ref> [[جرجیس]]،<ref>راوندی، قصص النبیاء، ص۲۳۸.</ref>عزیر،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۳، ص۴۴۸. </ref>حنظله<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۵۶.</ref> و ارمیا <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۴، ص۳۷۳؛ راوندی، قصص الانبیاء، ص۲۲۴.</ref> به عنوان پیامبر  یاد شده است. در پیامبری افرادی همچون [[خضر]]، [[خالد بن سنان]] و [[ذی القرنین]] اختلاف‌نظر است.{{مدرک}}

نام برخی پیامبران در [[تورات]] نیز آمده است. البته یهودیان نبوت را به معنای پیش‌گویی می‌دانند  و ۱۷ کتاب پایانی [[عهد عتیق]] به پیش‌گویی امور در آینده می‌پردازد و به [[دانیال]]، حزقیال، ارمیا، اشعیا، هوشع، یوئیل، عاموس، عوبدیا، یونس، میکاه، ناحوم، حبقوق، صفنیا، حجی، [[زکریا]] و ملاکی از پیامبران بنی اسرائیل، منسوب است.<ref> طاهری آکردی، یهودیت، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۳.</ref>

قرآن برخی از معجزات پیامبران را ذکر کرده است؛ [[ناقه حضرت صالح]]،<ref>سوره اعراف، آیه۷۳.</ref> سرد شدن آتش بر ابراهیم،<ref>سوره انبیاء، آیه۶۹.</ref> [[چهار مرغ ابراهیم|چهار مرغ]]،<ref> سوره بقره، آیه۲۶۰.</ref> معجزات نه‌گانه موسی مانند تبدیل شدن [[عصای موسی|عصا]] به اژدها،<ref>سوره شعراء، آیه۳۲.</ref> جاری شدن دوازده چشمه آب برای اسباط بنی‌اسرائیل،<ref>سوره بقره آیه۶۰.</ref> شکافته‌شدن دریا و باز شدن راه نجات برای بنی‌اسرائیل،<ref>سوره شعراء، آیه۶۳.</ref> [[ید بیضا]] (دست تابان)،<ref>سوره اعراف: آیه۱۰۸؛ سوره طه، آیه۲۲؛ سوره شعراء، آیه۳۳؛ سوره نمل، آیه۱۲؛ سوره قصص، آیه۳۲.</ref> معجزات حضرت عیسی مانند شفا دادن بیماران، زنده کردن مردگان، تبدیل گِل به پرنده<ref>سوره آل عمران، آیه۴۹؛ سوره مائده، آیه۱۱۰.</ref> و  [[معجزات پیامبر اکرم]] مانند [[اعجاز القرآن|قرآن کریم]]<ref>سوره طور، آیه ۳۴.</ref> و [[شق القمر]]<ref>سوره قمر، آیه۱.</ref> از معجزات مشهور پیامبران است که در قرآن به آنها اشاره شده است. ابن جوزی از منابعی سخن می‌گوید که بیش از ۱۰۰۰ معجزه برای پیامبر اکرم نقل کرده‌اند.<ref> ابن جوزی، المنتظم، ج۱۵، ص۱۲۹.</ref>

پیش از بعثت پیامبران اتفاقاتی با هدف، آماده ساختن مردم برای پذیرش ادعای بعدی آنان، رخ می‌داد،<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات، مکتبه لبنان، ج۱، ص۱۴۱.</ref> که در اصطلاح متکلمان به [[ارهاص]] مشهورند: نجات حضرت موسی از نیل، سخن گفتن حضرت عیسی در گهواره،<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۳۰۰.</ref> خشک شدن [[دریاچه ساوه]]، لرزیدن [[طاق کسری]]، خاموش شدن [[آتشکده فارس]] و دیگر حوادث عام الفیل که در سال تولد پیامبر اسلام  رخ داد<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۶۸؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۸.</ref> از جمله ارهاصات پیامبران بوده است.

[[شیعه|شیعیان]] و [[اشاعره]] از اهل سنت مقام پیامبران را برتر از فرشتگان می‌دانند ولی [[معتزله]] از اهل سنت قائل به برتری [[فرشته|فرشتگان]] بر انبیاء بودند.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ج۱، ص۴۹.</ref> در برخی احادیث مقام پیامبر اکرم و [[دوازده امام]] از فرشتگان بالاتر دانسته شده است.<ref> شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۲۵۴.</ref>

تعدادی از پیامبران کتاب آسمانی داشته‌اند؛ بنا بر آیات قرآن، [[زبور]] کتاب [[حضرت داوود]]<ref>سوره اسراء، آیه۵۵.</ref>، [[تورات]] کتاب حضرت موسی{{یادداشت|قرآن، تصریح نکرده است که تورات بر موسی نازل شده اما نزول تورات را از جانب خدا(سوره مائده، آیه۴۴.) و نیز نزول الواح را بر موسی تأیید می‌کند.(سوره اعراف، آیه۱۵۴.) برخی از مفسران گفته‌اند الواح همان تورات است. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۵۰.}}، [[انجیل]] کتاب حضرت عیسی<ref>سوره حدید، آیه۲۷.</ref> و [[قرآن]] کتاب حضرت محمد(ص)<ref>سوره شوری، آیه۷.</ref> بوده است. قرآن کتابی برای حضرت ابراهیم نام نبرده و از عبارت «صُحُف» برای او استفاده کرده است.<ref>سوره اعلی، آیه۱۹.</ref> همچنین برپایه حدیثی، خداوند ۵۰ صحیفه بر [[شیث]]، ۳۰ صحیفه بر [[ادریس]] و ۲۰ صحیفه بر [[ابراهیم]] فرستاده است.<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۴.</ref>  

مفسران با استناد به آیه {{عربی|شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّینِ مَا وَصَّیٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیكَ وَمَا وَصَّینَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَیٰ وَعِیسَیٰ؛ از دین آنچه را به نوح سفارش کرده بود، برای شما تشریع کرد و آنچه را به تو وحی کردیم؛ و آنچه ابراهیم و موسی و عیسی را به آن توصیه نمودیم.<ref>سوره شوری، آیه۱۳.</ref>}}، حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد را دارای [[شریعت]] دانسته‌اند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref>در برخی روایات، علت [[اولوالعزم]] معرفی شدن این پیامبران نیز شریعت داشتن آنان دانسته شده است.<ref> شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۸۰.</ref>  

علامه طباطبایی گفته است که هریک از پیامبران اولوالعزم دارای کتاب و شریعت بوده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref> او معتقد است کتاب داشتن داوود بنا بر قرآن<ref>سوره نساء، آیه۱۶۳.</ref> و آدم، شیث و ادریس بنا بر روایات،<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۴.</ref> منافاتی با اختصاص داشتن شریعت به  پیامبران اولوالعزم ندارد زیرا کتاب‌های پیامبران غیر اولوالعزم مشتمل بر احکام و شریعت نبوده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref>

اولین پیامبر [[حضرت آدم]] بود که به همراه همسرش [[حوا|حضرت حوا]] در بهشت آفریده شد و به دلیل خوردن میوه ممنوعه از [[بهشت]] اخراج شد.<ref>علامه مجلسی، ترجمه حیاة القلوب، ج۱، ص۴۴</ref> آخرین پیامبر نیز [[حضرت محمد(ص)]] بود که در شهر [[مکه]] در سال ۵۷۰ میلادی به دنیا آمد و در ۶۳ سالگی از دنیا رفت، بنابر آیات قرآن، دین وی اسلام، دینی جهانی خواهد شد<ref>توبه/۳۳، فتح/۲۸، صف/۹</ref>

آیات قرآن، همزمانی چند پیامبر در یک زمان را ممکن می‌داند مانند همزمانی [[موسی]] و [[هارون]]،<ref>سوره مریم، آیه۵۳.</ref> و [[ابراهیم]] و [[لوط]].<ref>سوره هود، آیه۷۴.</ref> همچنین بر پایه برخی روایات که [[بنی‌اسرائیل]] در یك روز هفتاد [[پیامبر]] را [[شهید]] کردند.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۱۱، ص۴۷.</ref>

* [[النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین (کتاب)]]

* تنزیه الانبیاء (کتاب)

* وقایع السنین و الاعوام (کتاب)

* حیات القلوب (کتاب)

* قصص الانبیا راوندی

* داستان پیامبران از علی موسوی گرمارودی

* تاریخ انبیاء یا قصص قرآن از سیدنبی اولیائی

* شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق.

*شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعة حیدریه، بی‌تا.

*بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثه، ۱۳۷۴ش.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، بیروت، دارالمفید للطباعة والنشر

* کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،‌ دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.

* علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

*شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۵ق

* علامه مجلسی، محمدباقر، حیات القلوب، انتشارات سرور، قم، ۱۳۸۴ش.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، تصحیح: مؤسسة البعثه، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمود محزمی زرندی، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.

* تهانوی، محمد علی بن علی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق : علی فرید دحروج، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، بی‌تا.

* اوچ اوک، بحریه، تاریخ پیامبران دروغین صدر اسلام، ترجمه: وهاب ولی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۴ش، ص۲۱-۴۴.</ref>