جنابت: تفاوت میان نسخه‌ها

جنابت در لغت به معنای دور شدن است و در اصطلاح [[فقه]] به معنای ایجاد حالتی برای انسان است که موجب دوری او از احکام پاکان می‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۳</ref> به شخصی که چنین حالتی به او دست داده «جُنُب» گفته می‌شود. کتاب‌های فقهی از جنابت در باب‌های [[طهارت]]، [[نماز]] و [[روزه]] بحث می‌کنند.

به برخی احکام جنابت در [[قرآن]] ([[سوره نساء]]/۴۳)<ref> یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَ‌بُوا الصَّلَاةَ وَأَنتُمْ سُکارَ‌یٰ حَتَّیٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِ‌ی سَبِیلٍ حَتَّیٰ تَغْتَسِلُوا وَإِن کنتُم مَّرْ‌ضَیٰ أَوْ عَلَیٰ سَفَرٍ‌ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنکم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکمْ إِنَّ اللَّـهَ کانَ عَفُوًّا غَفُورً‌ا ﴿۴۳﴾ : ی کسانی که ایمان آورده‌اید، در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که بدانید چه می‌گویید؛ و [نیز] در حال جنابت [وارد نماز نشوید] -مگر اینکه راهگذر باشید- تا غسل کنید؛ و اگر بیمارید یا در سفرید یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان آمیزش کرده‌اید و آب نیافته‌اید، پس بر خاکی پاک تیمم کنید، و صورت و دستهایتان را مسح نمایید، که خدا بخشنده و آمرزنده است. </ref>‌ و ([[سوره مائده]]/۶)<ref> یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَأَیدِیکمْ إِلَی الْمَرَ‌افِقِ وَامْسَحُوا بِرُ‌ءُوسِکمْ وَأَرْ‌جُلَکمْ إِلَی الْکعْبَینِ وَإِن کنتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُ‌وا وَإِن کنتُم مَّرْ‌ضَیٰ أَوْ عَلَیٰ سَفَرٍ‌ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنکم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکم مِّنْهُ مَا یرِ‌یدُ اللَّـهُ لِیجْعَلَ عَلَیکم مِّنْ حَرَ‌جٍ وَلَـٰکن یرِ‌یدُ لِیطَهِّرَ‌کمْ وَلِیتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیکمْ لَعَلَّکمْ تَشْکرُ‌ونَ ﴿۶﴾ :‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چون به [عزم‌] نماز برخیزید، صورت و دستهایتان را تا آرنج بشویید؛ و سر و پاهای خودتان را تا برآمدگی پیشین [هر دو پا] مسح کنید؛ و اگر جنب‌اید خود را پاک کنید [=غسل نمایید]؛ و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکی از شما از قضای حاجت آمد، یا با زنان نزدیکی کرده‌اید و آبی نیافتید؛ پس با خاک پاک تیمّم کنید، و از آن به صورت و دستهایتان بکشید. خدا نمی‌خواهد بر شما تنگ بگیرد، لیکن می‌خواهد شما را پاک، و نعمتش را بر شما تمام گرداند، باشد که سپاس [او] بدارید. </ref> اشاره شده و حدود ۴۰۰ [[حدیث|روایت]] (در دو کتاب [[وسائل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل]]) نیز جزئیات احکام آن را بیان کرده‌اند.

انزال به معنای خارج شدن مَنی از انسان است؛ چه با شهوت، فشار و سستی بدن همراه باشد یا نباشد؛ مرد باشد یا زن، در خواب باشد یا بیداری.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۳</ref>   

هرگاه رطوبتی از مرد خارج شود (چه در بیداری و چه در خواب) که [[منی]] بودن آن مشکوک باشد، در صورتی که با سه نشانه شهوت، فشار و سستی بدن همراه باشد، حُکم منی را خواهد داشت. در اینکه آیا وجود هر سه نشانه یاد شده شرط است یا وجود بعضی از آنها کفایت می‌کند، [[فتوا|فتاوا]] مختلف است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۸-۱۲ </ref> در بیمار، وجود دو نشانۀ شهوت و سستی کفایت می‌کند.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۸-۱۲ </ref> اگر منی از بدن خارج نشود، جنابت محقق نمی‌شود.

در باب حکم خروج رطوبت همراه با اوج لذت جنسی  در بانوان میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.<ref> نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۱۲-۱۳ </ref>

به بیرون آمدن مَنی در خواب احتلام می‌گویند. این حالت در زنان کمتر روی می‌دهد.<ref>[http://www.fazellankarani.com/persian/qa/4684/]</ref> اگر فرد پس از بیدار شدن رطوبتی در لباس خود ببیند و مطمئن باشد [[منی|مَنی]] است، چه با خواب تحریک‌کننده خارج شده باشد، چه نه، جُنُب شده است و غسل بر او واجب است.

با دخول آلت تناسلی مرد به مقدار ختنه‌گاه (حَشَفِه) در فرج زن، جنابت هم برای مرد و هم برای زن تحقق.<ref> نجفی، جواهر الکلام، ج۳، ص۲۵-۲۶ </ref> بیشتر فقها معتقدند با دخول در دُبُر (محل خروج مدفوع) اعم از زن و مرد نیز جنابت ایجاد می‌شود.<ref> نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۲۶-۳۱ </ref> در صورت آمیزش با حیوان بدون اینکه منی بیرون آید، برخی فقها علاوه بر [[غسل]]، [[وضو]] را نیز برای نماز لازم می‌دانند.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۳۶ ؛ توضیح المسائل مراجع، ج،۱ ص،۲۶۸ مسئله ۳۵۱</ref> چنین حیوانی گوشت و شیرش [[حرام]] و مدفوعش [[نجس]] است و اگر حلال‌گوشت باشد، باید پس از ذبح، سوزانده شود.<ref> جواهر الکلام ج۱ ص۶۳۷-۶۴۰ </ref>

فرد جنب مستحب است هرچه زودتر غُسل جنابت انجام دهد تا ناپاکی روحی ناشی از آن برطرف گردد، ولی این غسل برای به جا آوردن واجبات مشروط به [[طهارت]]، مانند [[نماز]]، [[طواف]] و [[روزه]] [[ماه رمضان]] واجب می‌شود. چنانچه برای [[تکلیف|مکلف]] یکی از اسباب جنابت پیش بیاید وی می‌تواند به نیت غسل جنابت، غسل کند. بدون یکی از اسباب جنابت، نمی‌توان به نیت غسل جنابت، غسل کرد.<ref> نجفی، جواهر الکلام ج۱، ص۴۶ ـ ۵۵ ؛یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص ۴۹۲ </ref> شیوه، احکام و شرایط غسل جنابت همانند دیگر غسل‌های واجب و مستحب است. با غسل جنابت می‌توان نماز خواند و هر عملی را که نیاز به وضو داشته باشد، می‌توان انجام داد.  

خواندن [[سوره|سوره‌های]] [[سوره های سجده دار|عزائم]] (دارای سجده واجب) بر جُنُب [[حرام]] است؛ ولی در اینکه این حرمت به [[آیه]] سجده‌دار ([[سوره نجم]] آیه ۶۲، [[سوره علق]] آیه ۱۹، [[سوره سجده]] آیه ۱۵، [[سوره فصلت]] آیه ۳۷) اختصاص دارد یا شامل همه سوره می‌شود اختلاف نظر وجود دارد.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص ۴۲ ۴۵؛ یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص ۴۸۲؛ آملی، مصباح الهدی ج۴، ص ۱۴۶- ۱۴۷</ref>

لمس خطوط [[قرآن کریم]]، نام [[خداوند]] (به هر زبانی که باشد) و طبق نظر بیشتر [[مرجع تقلید|فقها]] نام [[پیامبر اکرم]](ص) و  [[اهل بیت]](ع) بر جنب حرام است.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۲، ص ۱۲۲؛نجفی،  جواهر الکلام، ج۲، ص ۳۱۶، ج۳،ص ۴۶؛ حکیم، مستمسک العروة، ج۳،ص ۴۵</ref>

فرد جنب نمی‌تواند در [[مسجد]] توقف کند. نمی‌تواند چیزی در مسجد بگذارد. اما عبور -یعنی از دری وارد شود و از دری دیگر خارج شود- و برداشتن چیزی از مسجد بر او حرام نیست. عبور و برداشتن چیزی در [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] حرام است..<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص۵۵-۵۴</ref> برخی فقها، حرم امامان معصوم (ع) را همانند مساجد دانسته‌اند..<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۳، ص ۴۹- ۵۶</ref>

:::[[وضو]]، [[مضمضه]] و [[استنشاق]] کراهت خوردن و آشامیدن را برطرف یا -طبق قولی دیگر- کم‌تر می‌کند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج ۳، ص۶۴-۶۷</ref>

* تلاوت بیش از ۷ آیه از قرآن بنا به نظر مشهور فقها، غیر از سوره‌های سجده‌دار.<ref> جواهر الکلام ۳/ ص۶۷-۷۲</ref>

* خضاب کردن<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج ۳، ص۷۲-۷۸</ref>

* برخی فقها،‌ عرق کسی را که از راه حرام -مانند [[استمنا]] یا [[زنا]]- جنب شده است، نجس می‌دانند..<ref>جواهر الکلام ج۶/ص ۷۱ ۷۷</ref>برخی آن را پاک می‌دانند؛ اما نمی‌توان با آن نماز خواند.<ref>گلپایگانی، ارشاد السائل، ص۱۶؛ فاضل لنکرانی، الاحکام الواضحة، ص۹۵</ref>

* باقی ماندن بر جنابت تا [[طلوع فجر]] در [[ماه رمضان]] برای کسی که [[روزه]] بر او واجب است، حرام و موجب بطلان روزه و ثبوت قضا و [[روزه#کفاره روزه|کفّاره]] خواهد بود.<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۱۶، ص ۲۳۶-۲۴۷</ref>

* اگر [[غسل]] برای جنب ضرر داشته باشد باید برای نماز [[تیمم]] بدل از غسل نماید.<ref> جواهر الکلام ج۵ /ص۱۱۱ </ref> نماز خواندن در اتاقی که جنب در آن است کراهت دارد.<ref>العروة الوثقی ج۲/ص ۴۰۱.</ref>

* محمد محمدی ری شهری، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه دکتر حسین صابری، قم دارالحدیث،چاپ ششم، ۱۳۸۵ش

* الحدائق الناضرة، یوسف بحرانی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم

* العروة الوثقی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم

* مستمسک العروة، سید محسن طباطبایی حکیم، دار احیاء التراث العربی، بیروت

* مصباح الهدی، محمدتقی آملی، فردوسی طهران

* مستمسک العروة، سید محسن طباطبایی حکیم، دار احیاء التراث العربی، بیروت

* ارشاد السائل، سید محمدرضا گلپایگانی، دارالصفوة، بیروت ۱۴۱۳ق

* الاحکام الواضحه (للفاضل)، محمد فاضل موحدی لنکرانی،مرکز فقه الائمة الاطهار(ع)،قم ۱۳۸۰ش