Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۳۸۱
ویرایش
عبادت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
عبادت را به اجباری و اختیاری تقسیم کرده‌اند. در قرآن و روایات آثاری مانند [[آمرزش گناهان]]، آرامش و سرور انسان، افزایش رزق و روزی، [[امامت]]، تقرب الهی و استواری در [[دین]] برای آن، ذکر شده است.<br /> همچنین [[اخلاص|خلوص]]، اعتدال، صبر، علم، خشوع و [[طهارت]] را از آداب و شرایط عبادت دانسته‌اند. عبادت منحصر در مناسک عبادی نیست. [[دعا]]، تفکر و کسب روزی حلال را از مصادیق آن برشمرده‌اند.<br /> | عبادت را به اجباری و اختیاری تقسیم کرده‌اند. در قرآن و روایات آثاری مانند [[آمرزش گناهان]]، آرامش و سرور انسان، افزایش رزق و روزی، [[امامت]]، تقرب الهی و استواری در [[دین]] برای آن، ذکر شده است.<br /> همچنین [[اخلاص|خلوص]]، اعتدال، صبر، علم، خشوع و [[طهارت]] را از آداب و شرایط عبادت دانسته‌اند. عبادت منحصر در مناسک عبادی نیست. [[دعا]]، تفکر و کسب روزی حلال را از مصادیق آن برشمرده‌اند.<br /> | ||
در آیات و روایات [[تفاخر]]، [[تکبر]]، جهل، [[دنیاگرایی]] و [[حرام‌خواری]] از موانع عبادت محسوب شده است.<br /> | در آیات و روایات [[تفاخر]]، [[تکبر]]، جهل، [[دنیاگرایی]] و [[حرام‌خواری]] از موانع عبادت محسوب شده است.<br /> | ||
[[کتاب مقدس]] عبادت را به عنوان میثاقی با [[بنی‌اسرائیل]] مطرح کرده است. | [[کتاب مقدس]] عبادت را به عنوان میثاقی با [[بنی‌اسرائیل]] مطرح کرده است. | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
عبادت را به پرستش،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه عبادت</ref> اطاعت و پیروی خاضعانه و خاشعانه و در مواردی به نهایت خضوع و فروتنی معنا کرده‌اند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه عبد؛ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه عبد.</ref> عبادت به این معنا حالتی در وجود انسان است که خود را نیازمند<ref>سوره فاطر، آیه ۳۵.</ref> و در اختیار حقیقتی که او را آفریده است، ببیند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۱، ص۱۹۵-۱۹۶.</ref> [[علامه طباطبایی]] حقیقت عبادت را این می‌داند که بنده، خود را در مقام ذلت و عبودیت قرار داده و از هر چیز دیگر بریده، به یاد [[پروردگار]] خود باشد و او را [[ذکر]] گوید.<ref> | عبادت را به پرستش،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه عبادت</ref> اطاعت و پیروی خاضعانه و خاشعانه و در مواردی به نهایت خضوع و فروتنی معنا کرده‌اند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه عبد؛ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه عبد.</ref> عبادت به این معنا حالتی در وجود انسان است که خود را نیازمند<ref>سوره فاطر، آیه ۳۵.</ref> و در اختیار حقیقتی که او را آفریده است، ببیند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۱، ص۱۹۵-۱۹۶.</ref> [[علامه طباطبایی]] حقیقت عبادت را این می‌داند که بنده، خود را در مقام ذلت و عبودیت قرار داده و از هر چیز دیگر بریده، به یاد [[پروردگار]] خود باشد و او را [[ذکر]] گوید.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۸۸.</ref> میل به خدمت و تقدیس موجودی برتر که مستحق این خدمت و تقدیس باشد نیز به عنوان حقیقت عبادت بیان شده است.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد مطهری، ۱۳۹۱ش، ج۶، ص۱۶۰. </ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
عبادت در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] معنایی عام دارد و بسیاری از رفتارهای انسان را اگرچه پیروی از [[شیطان]] و هوای نفس باشد، در برمی‌گیرد. بر اساس آیات قرآن مفهوم عبادت شامل عبادت دیگر انسان‌ها،<ref>سوره توبه، آیه ۳۱؛ سوره یونس، آیه ۲۸-۲۹.</ref> عبادت هوای نفس،<ref>سوره طه، آیه۴۳.</ref> عبادت شیطان،<ref>سوره مریم، آیه ۴۴.</ref> عبادت بت‌ها<ref>سوره عنکبوت، آیه ۱۷ و ۲۵.</ref> و عبادت خداوند<ref>سوره زمر، آیه ۱۱؛ سوره اسراء، آیه۲۳؛ سوره هود، آیه۲.</ref> می‌شود. | عبادت در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] معنایی عام دارد و بسیاری از رفتارهای انسان را اگرچه پیروی از [[شیطان]] و هوای نفس باشد، در برمی‌گیرد. بر اساس آیات قرآن مفهوم عبادت شامل عبادت دیگر انسان‌ها،<ref>سوره توبه، آیه ۳۱؛ سوره یونس، آیه ۲۸-۲۹.</ref> عبادت هوای نفس،<ref>سوره طه، آیه۴۳.</ref> عبادت شیطان،<ref>سوره مریم، آیه ۴۴.</ref> عبادت بت‌ها<ref>سوره عنکبوت، آیه ۱۷ و ۲۵.</ref> و عبادت خداوند<ref>سوره زمر، آیه ۱۱؛ سوره اسراء، آیه۲۳؛ سوره هود، آیه۲.</ref> می‌شود. | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۵: | ||
برای چرایی عبادت [[خداوند]] چند علت ذکر شده است. هدف خلقت جهان، یاد و ذکر خدا و نیاز انسان به خدا از جمله دلائل عبادت قرار داده شده است. | برای چرایی عبادت [[خداوند]] چند علت ذکر شده است. هدف خلقت جهان، یاد و ذکر خدا و نیاز انسان به خدا از جمله دلائل عبادت قرار داده شده است. | ||
* '''هدف خلقت جهان:''' عبودیت و بندگی خدا هدف اصلی از خلقت جهان قرار داده شده است. بر اساس برخی از آیات قرآن، خداوند [[جن]] و انس را برای عبادت خلق کرده است؛<ref>سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref> و به همین دلیل زمانی که انسان از این هدف منحرف می‌شود، خداوند پیامبرانی را مبعوث می‌کند تا انسان را از تحت عبادت طاغوت نجات داده به هدف اصلی خلقت خود باز گرداند.<ref>سوره نحل، آیه۳۶.</ref> عبودیت و پرستش خداوند چیزی است که در [[فطرت|فطرت انسان]] قرار داده شده و با سرشت او عجین شده است؛ ولی گاه از مسیر صحیح خود خارج شده و باعث پرستش موجوداتی از قبیل بت و انسان‌های دیگر می‌شود.<ref>مطهری، آزادی معنوی، ۱۳۷۸ش، ص۱۰۹.</ref> [[امام علی(ع)]] در این باره هدف بعثت [[پیامبر اسلام(ص)]] را خارج کردن بندگان خدا از عبادت بت‌ها به سوی عبادت خداوند می‌داند.<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref> | * '''هدف خلقت جهان:''' عبودیت و بندگی خدا هدف اصلی از خلقت جهان قرار داده شده است. بر اساس برخی از آیات قرآن، خداوند [[جن]] و انس را برای عبادت خلق کرده است؛<ref>سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref> و به همین دلیل زمانی که انسان از این هدف منحرف می‌شود، خداوند پیامبرانی را مبعوث می‌کند تا انسان را از تحت عبادت طاغوت نجات داده به هدف اصلی خلقت خود باز گرداند.<ref>سوره نحل، آیه۳۶.</ref> عبودیت و پرستش خداوند چیزی است که در [[فطرت|فطرت انسان]] قرار داده شده و با سرشت او عجین شده است؛ ولی گاه از مسیر صحیح خود خارج شده و باعث پرستش موجوداتی از قبیل بت و انسان‌های دیگر می‌شود.<ref>مطهری، آزادی معنوی، ۱۳۷۸ش، ص۱۰۹.</ref> [[امام علی(ع)]] در این باره هدف بعثت [[پیامبر اسلام(ص)]] را خارج کردن بندگان خدا از عبادت بت‌ها به سوی عبادت خداوند می‌داند.<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref> | ||
* '''یاد و ذکر خدا:''' به یاد خدا بودن و ذکر او را گفتن یکی از اهداف عبادت ذکر شده است. در آیه ۱۴ [[سوره طه]] خداوند خطاب به [[موسی(ع)]] ضمن معرفی خود به عنوان خدایی یکتا و تأکید بر وحدانیت خود، از موسی(ع) می‌خواهد که خدا را عبادت کند و [[نماز]] را برپا دارد تا یاد و ذکر خدا همیشه با او همراه باشد. مفسرین کلمه «فاعبدنی» در آیه را [[فروع دین|رکن عمل]] (فروع دین) که رکن دوم ایمان است، می‌دانند.<ref> | * '''یاد و ذکر خدا:''' به یاد خدا بودن و ذکر او را گفتن یکی از اهداف عبادت ذکر شده است. در آیه ۱۴ [[سوره طه]] خداوند خطاب به [[موسی(ع)]] ضمن معرفی خود به عنوان خدایی یکتا و تأکید بر وحدانیت خود، از موسی(ع) می‌خواهد که خدا را عبادت کند و [[نماز]] را برپا دارد تا یاد و ذکر خدا همیشه با او همراه باشد. مفسرین کلمه «فاعبدنی» در آیه را [[فروع دین|رکن عمل]] (فروع دین) که رکن دوم ایمان است، می‌دانند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۴، ص۱۴۰؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰، ج۲۲، ص۱۹.</ref> | ||
== انواع عبادت == | == انواع عبادت == | ||
عبادت را به دو نوع تسخیری و اختیاری تقسیم کرده‌اند. | عبادت را به دو نوع تسخیری و اختیاری تقسیم کرده‌اند. | ||
=== عبادت تسخیری === | === عبادت تسخیری === | ||
عبادت غیر اختیاری به نوعی از عبادت گفته می‌شود که عابد هیچ‌گونه اختیار و آزادی انتخاب ندارد و فقط فرمان‌پذیر است. عبادت تسخیری توسط همه موجودات هستی غیر از موجوداتی که دارای اراده هستند، انجام می‌شود.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ۳۹۶-۳۹۷ و۵۴۲.</ref> [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] نیز بر این نوع از عبادت اشاره کرده است.<ref>سوره اسراء، آیه ۴۴؛ سوره نحل، آیه ۴۹؛ سوره جمعه، آیه ۱.</ref> [[علامه طباطبایی]] این نوع از عبادت را عبادت عامه نامیده است.<ref> | عبادت غیر اختیاری به نوعی از عبادت گفته می‌شود که عابد هیچ‌گونه اختیار و آزادی انتخاب ندارد و فقط فرمان‌پذیر است. عبادت تسخیری توسط همه موجودات هستی غیر از موجوداتی که دارای اراده هستند، انجام می‌شود.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ۳۹۶-۳۹۷ و۵۴۲.</ref> [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] نیز بر این نوع از عبادت اشاره کرده است.<ref>سوره اسراء، آیه ۴۴؛ سوره نحل، آیه ۴۹؛ سوره جمعه، آیه ۱.</ref> [[علامه طباطبایی]] این نوع از عبادت را عبادت عامه نامیده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۱۵.</ref> | ||
=== عبادت اختیاری === | === عبادت اختیاری === | ||
عبادت اختیاری نوعی از عبادت است که مکلفانِ دارای اراده مانند [[جن]] و انسان طبق اختیار و انتخاب خود، اعمال عبادی را انجام می‌دهند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ص۵۴۲.</ref> این نوع عبادت را عبادت خاصه نیز نامیده‌اند؛<ref> | عبادت اختیاری نوعی از عبادت است که مکلفانِ دارای اراده مانند [[جن]] و انسان طبق اختیار و انتخاب خود، اعمال عبادی را انجام می‌دهند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ص۵۴۲.</ref> این نوع عبادت را عبادت خاصه نیز نامیده‌اند؛<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۱۵.</ref> و در آیاتی نیز به این نوع از عبادت اشاره شده است.<ref>سوره بقره، آیه ۲۱؛ سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> | ||
تقسیم دیگری نیز برای عبادت با استناد به سخن و مناجاتی از [[امام علی(ع)]]<ref>نهج‌البلاغه (صبحی صالح)، ۱۴۱۴ق، ص۵۱۰، حکمت ۲۳۴؛ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۰.</ref> از سوی برخی ارائه شده است. بر این اساس عبادت را به '''عبادت بردگان'''، '''عبادت تاجران''' و '''عبادت آزادگان''' تقسیم کرده‌اند. زمانی که [[خداوند]] به خاطر رغبت به [[بهشت]] و دریافت [[پاداش]] بندگی شود، این عبادت تجار است و هنگامی که خدا از ترس [[عذاب]] بندگی شود، این عبادت بردگان است؛ ولی گروهی که خدا را شایسته پرستش دانسته و به دلیل [[شکر]] و سپاس از خدا، او را بندگی کنند به این عبادت، عبادت آزادگان گویند که برترین عبادت‌هاست. نهی از عبادت تاجرانه در این بیت [[حافظ شیرازی]] نیز مورد اشاره قرار گرفته شده است: | تقسیم دیگری نیز برای عبادت با استناد به سخن و مناجاتی از [[امام علی(ع)]]<ref>نهج‌البلاغه (صبحی صالح)، ۱۴۱۴ق، ص۵۱۰، حکمت ۲۳۴؛ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۰.</ref> از سوی برخی ارائه شده است. بر این اساس عبادت را به '''عبادت بردگان'''، '''عبادت تاجران''' و '''عبادت آزادگان''' تقسیم کرده‌اند. زمانی که [[خداوند]] به خاطر رغبت به [[بهشت]] و دریافت [[پاداش]] بندگی شود، این عبادت تجار است و هنگامی که خدا از ترس [[عذاب]] بندگی شود، این عبادت بردگان است؛ ولی گروهی که خدا را شایسته پرستش دانسته و به دلیل [[شکر]] و سپاس از خدا، او را بندگی کنند به این عبادت، عبادت آزادگان گویند که برترین عبادت‌هاست. نهی از عبادت تاجرانه در این بیت [[حافظ شیرازی]] نیز مورد اشاره قرار گرفته شده است: | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۴: | ||
== آداب و شرایط عبادت == | == آداب و شرایط عبادت == | ||
برای انجام بهتر اعمال عبادی شرایط و آداب خاصی قرار داده شده است که از جمله می‌توان به [[اخلاص|خلوص]]، اعتدال، عالمانه بودن عبادت، صبر بر عبادت، خشوع، [[طهارت]] و زمان و مکان عبادت اشاره کرد. | برای انجام بهتر اعمال عبادی شرایط و آداب خاصی قرار داده شده است که از جمله می‌توان به [[اخلاص|خلوص]]، اعتدال، عالمانه بودن عبادت، صبر بر عبادت، خشوع، [[طهارت]] و زمان و مکان عبادت اشاره کرد. | ||
* '''خلوص:''' قبولی عبادت به میزان خلوص بنده در عبادت مرتبط دانسته شده است. [[علامه طباطبایی]] خلوص را به معنای اینکه درانجام عمل به غیر [[خدا]] مشغول نشود و در عملش کسی را شریک خدا نداند، تعریف کرده است و معتقد است زمانی عبادت خالصانه خواهد شد که نه به امید دریافت پاداش و نه از ترس عقوبت انجام گیرد.<ref> | * '''خلوص:''' قبولی عبادت به میزان خلوص بنده در عبادت مرتبط دانسته شده است. [[علامه طباطبایی]] خلوص را به معنای اینکه درانجام عمل به غیر [[خدا]] مشغول نشود و در عملش کسی را شریک خدا نداند، تعریف کرده است و معتقد است زمانی عبادت خالصانه خواهد شد که نه به امید دریافت پاداش و نه از ترس عقوبت انجام گیرد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۶.</ref> انجام خالصانه عبادت موضوعی است که در بیش از ۵۰ آیه [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگزیده فرهنگ قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۲۵۶.</ref> در [[جوامع روایی]] نیز خلوص را به عنوان یکی از شرایط قبولی عبادت قرار داده و از ارتباط با شخصی که قصد کسب شهرت با عبادت را دارد، حذر داده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ۲۵۶.</ref> | ||
* '''اعتدال:''' از جمله آداب مورد تأکید در انجام اعمال عبادی، رعایت اعتدال و میانه‌روی است. مفسران با استناد به این فراز آیه ۱۱۰ [[سوره اسراء]] «وَابْتَغِ بَینَ ذَٰلِک سَبِیلًا» که تأکید بر خواندن [[نماز]] در میان دو حالت جهر و اخفات است، آن را الگویی برای همه اعمال و رفتار آدمی به ویژه در عبادات قرار داده‌اند.<ref> | * '''اعتدال:''' از جمله آداب مورد تأکید در انجام اعمال عبادی، رعایت اعتدال و میانه‌روی است. مفسران با استناد به این فراز آیه ۱۱۰ [[سوره اسراء]] «وَابْتَغِ بَینَ ذَٰلِک سَبِیلًا» که تأکید بر خواندن [[نماز]] در میان دو حالت جهر و اخفات است، آن را الگویی برای همه اعمال و رفتار آدمی به ویژه در عبادات قرار داده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۲۲۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۳۲۹؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۰۶-۲۰۸؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰، ج۲۱، ص۴۱۹-۴۲۰.</ref> رعایت اعتدال در عبادت در ضمن داستان‌هایی در [[روایات]] نیز مورد تأکید قرار گرفته است؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳.</ref> در این روایات، [[دین اسلام]] دین اعتدال و میانه روی معرفی شده که باید تمام رفتار و کردار یک [[مسلمان]] نیز طبق این روش صورت گیرد. بر طبق روایات یکی ثمرات اعتدال در عبادت، ایجاد شوق و عدم کسالت در عبادت خواهد بود؛<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۸، ص۲۱۳.</ref> موضوعی که در آیه ۱۴۲ [[سوره نسا]] به آن اشاره شده است. [[پیامبر اسلام(ص)]] ضمن روایتی از تحمیل عبادت به بندگان خدا در حالی که کراهت دارند نهی می‌کند و آن را مانند سوار درمانده‌ای می‌بیند که نه مسافتی پیموده و نه مرکبی به جا گذاشته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۸۶.</ref> [[امام علی(ع)]] نیز در حکمت ۲۸۵ [[نهج‌البلاغه]] بر ترک انجام [[مستحبات]] در صورتی که به [[واجبات]] ضرر می‌زند، تأکید می‌کند. | ||
* '''عالمانه‌بودن عبادت:''' انجام اعمال عبادی از روی علم و آگاهی همراه با تفکر یکی از شرایط کمال عبادت و قبولی آن قرار داده شده است.<ref>فیض کاشانی، محجة البیضاء، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۳۶۶.</ref> در [[قرآن]] از انجام عبادت و [[نماز]] در حالی که هوشیاری و آگاهی وجود ندارد نهی کرده است.<ref>سوره نساء، آیه ۴۳.</ref> در روایات عبادت انسان جاهل را مانند حرکت حیوان آسیاب توصیف کرده و دو رکعت نماز عالم را از هفتاد رکعت نماز جاهل برتر دانسته است؛<ref>مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ۲۴۵.</ref> در این متون نتیجه دادن عبادت را که از جمله آن [[آمرزش گناهان]] است، مشروط به انجام آن از روی علم و تفکر می‌دانند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۶.</ref> | * '''عالمانه‌بودن عبادت:''' انجام اعمال عبادی از روی علم و آگاهی همراه با تفکر یکی از شرایط کمال عبادت و قبولی آن قرار داده شده است.<ref>فیض کاشانی، محجة البیضاء، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۳۶۶.</ref> در [[قرآن]] از انجام عبادت و [[نماز]] در حالی که هوشیاری و آگاهی وجود ندارد نهی کرده است.<ref>سوره نساء، آیه ۴۳.</ref> در روایات عبادت انسان جاهل را مانند حرکت حیوان آسیاب توصیف کرده و دو رکعت نماز عالم را از هفتاد رکعت نماز جاهل برتر دانسته است؛<ref>مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ۲۴۵.</ref> در این متون نتیجه دادن عبادت را که از جمله آن [[آمرزش گناهان]] است، مشروط به انجام آن از روی علم و تفکر می‌دانند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۶.</ref> | ||
* '''صبر بر عبادت:''' یکی از شرایط انجام اعمال عبادی داشتن صبر و تحمل در راه طاعت خداوند است. در آیه ۶۵ [[سوره مریم]] خطاب به [[پیامبر اسلام(ص)]] دعوت به خویشتن‌داری بر عبادت خداوند می‌کند. در روایات نیز یکی از انواع صبر را صبر بر طاعت و بندگی خداوند دانسته‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۹۱.</ref> | * '''صبر بر عبادت:''' یکی از شرایط انجام اعمال عبادی داشتن صبر و تحمل در راه طاعت خداوند است. در آیه ۶۵ [[سوره مریم]] خطاب به [[پیامبر اسلام(ص)]] دعوت به خویشتن‌داری بر عبادت خداوند می‌کند. در روایات نیز یکی از انواع صبر را صبر بر طاعت و بندگی خداوند دانسته‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۹۱.</ref> | ||