سید محمدهاشم خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها

او آثار بسیاری در [[فقه]] [[حدیث]] [[اصول فقه|اصول]] [[کلام]] [[رجال]] و [[فلسفه]] نگاشت و [[مبانی الاصول]] مهمترین اثر اصولی او به شمار می آید. وی سرانجام در ۱۳۳۸ق، در نجف درگذشت، در [[وادی السلام]] به خاک سپرده شد.

درس‌های مقدماتی را در زادگاهش از پدرش، [[زین العابدین خوانساری]] و برادرش [[محمد باقر خوانساری|محمد باقر]] فراگرفت.

پس از درگذشت پدر بزرگش، [[ابوالقاسم جعفر بن حسین خوانساری]] مشهور به میر صغیر (د ۱۲۴۰) ، همراه پدر و خانواده‌اش به [[اصفهان]] مهاجرت کرد.<ref>بخشی، ص۱۹۱؛ روضاتی، ص۱۱۳؛ابن الرضا، ج۲، ص۵۸۱-۵۸۳ </ref>

خوانساری همچنین ده سال در درس فقه و اصول [[سید حسن بن علی مدرس اصفهانی]] (د ۱۲۷۳) شرکت کرد و در ۱۲۶۱ از او نیز اجازه روایت و اجتهاد گرفت.<ref>المقالات اللطیفة، ص۳۱۳</ref> این اجازه نامه در آخر کتاب [[حل العسیر فی حل العصیر|حلُّ العسیر فی حِلِّ العَصیر]] خوانساری چاپ شده است.<ref>خوانساری، ص۷۸</ref>

محمد حسن خان اعتماد السلطنة (صنیع الدوله) که در دورۀ ناصر الدین شاه وزارت انطباعات و مناصبی دیگر را بر عهده داشت. از کسانی است که میرزا محمد هاشم را در [[تهران]] ملاقات کرده و او را ستوده است.<ref> اعتماد السلطنه، ص۱۹۶؛ موسوی اصفهانی،ج۱، ص۱۴۲</ref>

خوانساری آثار بسیاری در [[فقه]] [[حدیث]] [[اصول فقه|اصول]] [[کلام]] [[رجال]] و [[فلسفه]] دارد،از جمله:

*'''رسالۀ الذّبیحیه'''، نخستین اثر فقهی او و دربارۀ حکم ذبایح [[اهل کتاب]] است. که آن را به توصیۀ استادش، صدر الدین عاملی تألیف کرد.<ref>خوانساری، المقالات اللطیفیة، ص۳۱۳؛ آقابزرگ، ج۱۰، ص۴</ref>

*'''احکام الایمان'''، رسالۀ عملیۀ او و به فارسی است که دربارۀ عبادات تا آخر [[رزوه]] و به درخواست ناصر الدین شاه نوشت.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱، ص۲۹۶</ref>

*وی رسالۀ عملیۀ دیگری نیز دارد که شامل عبادات و معاملات است این اثر در ۱۳۱۰ و ۱۳۱۷ ضمن مجموعه‌ای با عنوان شش رساله چاپ شد.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۱، ص۲۱۹</ref> در این مجموعه اثر کلامی مختصری به فارسی با نام '''اصول الدین'''<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۲، ص۱۹۶</ref> و رساله های فارسی '''صیغ العقود'''، و '''صوم''' و '''مناسک [[حج]]''' نیز چاپ شده است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۵، ص۱۰۰-۱۰۱، ۱۱۰، ج۲۲، ص۲۷۵</ref>

*خوانساری در جوانی برخی ابواب اصول فقه مانند اصل [[برائت]]، [[استصحاب]]، [[اجماع]] منقول و [[شهرت]] را به نظم در آورده که به نام منظومة لطیفة فی تحقیق المطالب الاصولیة منتشر شده است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱،ص ۴۶۲، ج۲۳، ص۸۵</ref>

*'''[[اصول آل الرسول]]''' در آن مجموعه‌ای از احادیث [[امامان علیهم السلام]] را دربارۀ قواعد فقهی و اصول فقه گرد آورده و به ترتیب مباحث اصولی تنظیم کرده است. [[شیخ انصاری]] اتمام این کتاب را به وی توصیه کرد.<ref>مبانی الاصول، ص۴-۵؛ آقا بزرگ ج۲، ۱۷۷؛ موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۴۴؛ حسینی یزدی و همکاران، ص۴۹۷</ref>

*'''[[مجمع الفوائد و مخزن الفرائد]]'''تعدادی از آثار خوانساری از جمله کتاب [[مبانی الاصول]] و برخی رساله‌های یاد شده، در این مجموعه و در تهران ۱۳۱۷ چاپ سنگی شده است.

*[[حل العسیر فی حل العصیر|حلّ العسیر فی حلّ العصیر]]

*'''اربعون حدیثاً'''، دیگر اثر حدیثی خوانساری است که آن را تألیف و شرح کرده است و نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانۀ آیت الله گلپایگانی در قم وجود دارد.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱، ص۴۳۱؛ حسینی اشکوری، ج۱، ص۲۶۲</ref>

*دو اثر رجالی الفوائد الرجالیة و الفلاحة که دومی خلاصۀ دو کتاب نفائس الفنون و ازهار الجنان است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱، ص۲۶۱؛ ج۱۰، ص۱۵۸، ۱۵۹، ج۱۴، ص ۶۸؛ ج۱۶، ص۳۰۲-۳۳۹</ref>

خوانساری علاوه بر سرودن منظومه های یاد شده، قصاید و منظومه‌هایی دیگر به فارسی و عربی سروده که برخی از آنها در دیوان الاکابر آمده است. تخلص او موسوی بود<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۳، ص۱۱۱۹، ج۱۶، ص۳۳۹؛ روضاتی، ص۱۲۱؛ برای اطلاع از فهرست کامل آثار او نک: موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۴۴-۱۴۶؛ ابن الرضا ج۲، ۶۲۱-۶۲۶</ref> خوانساری آثار موجود در کتابخانه شخصی خود را نیز فهرست کرده است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۶، ص۳۹۰</ref>

یکی از فرزندان او [[جمال الدین خوانساری|جمال الدین]]، از شاگردان او به شمار می رفت و او از خوانساری اجازۀ [[اجتهاد]] گرفت. جمال الدین چند رساله دربارۀ فقه و اصول تألیف کرد، او در ۱۳۳۹ در دنیا رفت و نخست در [[تخت فولاد اصفهان]] کنار عمویش [[محمد باقر خوانساری|محمد باقر]] به خاک سپرده شد و سپس در ۱۳۴۸ به نزدیک قبر پدرش در اصفهان منتقل شد.<ref>روضاتی، ص۱۱۹-۱۲۰؛ حسینی یزدی و همکاران، ص۳۳۷، ۵۰۵-۵۰۶</ref>