سید محمدهاشم خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش ۲|ماه=اردیبهشت|روز=08|سال=۱۳۹۳|چند = 2}}

'''میرزا محمد هاشم خوانساری'''، فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم.

درس‌های مقدماتی را در زادگاهش از پدرش، [[زین العابدین خوانساری]] و برادرش [[محمد باقر خوانساری|محمد باقر]] فراگرفت.

[[اسدالله بیدآبادی]]

[[مهدی بن علی کاشف الغطاء]] (د ۱۲۸۹).<ref>حرزالدین، ج۳، ص۲۷۶؛ روضاتی، ص ۱۱۴؛ مهدوی، ص۵۳۵-۵۳۶</ref>

شاگردان در نجف و اصفهان

* [[محمد تقی شوشتری]] فرزندان [[اسدالله شوشتری]]<ref>تبریزی خیابانی، ص۶۸-۶۹؛ حسینی یزدی و همکاران، ص۵۰۱-۵۰۲</ref>

رسالۀ الذّبیحیه

احکام الایمان: رسالۀ عملیه اوست به فارسی درباره عبادات تا آخر مبحث [[رزوه]] که به درخواست ناصرالدین شاه نوشت. <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱، ص۲۹۶</ref>

رسالۀ عملیۀ دیگری نیز دارد که شامل عبادات و معاملات است این اثر در ۱۳۱۰ و ۱۳۱۷ ضمن مجموعه‌ای با عنوان شش رساله چاپ شد. <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۱، ص۲۱۹</ref> دراین مجموعه اثر کلامی مختصری به فارسی با نام اصول الدین <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۲، ص۱۹۶</ref> و رساله های فارسی صیغ العقود، و صوم و مناسک [[حج]] نیز چاپ شده است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۵، ص۱۰۰-۱۰۱، ۱۱۰، ج۲۲، ص۲۷۵</ref>

او بر برخی منابع فقهی از جمله [[ریاض المسائل]] حاشیه زده و شرحی بر الدرة النجفیة [[محمد مهدی بحر العلوم]] (د ۱۲۱۲) نگاشته است.<ref> خوانساری، مبانی الاصول، ص۵؛ آقا بزرگ طهرانی، ج۶، ص۱۰۲</ref>

خوانساری در جوانی برخی ابواب اصول فقه مانند اصل برائت، استصحاب، اجماع منقول و شهرت را به نظم در آورده که به نام منظومة لطیفة فی تحقیق المطالبالاصولیة منتشر شده است. <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱،ص ۴۶۲، ج۲۳، ص۸۵</ref>

و کتابی به نام الاستصحاب نگاشته <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۲، ص۲۶</ref> و بر کتاب‌های معالم الدین حسین بن زین الدین و زبدة الاصول [[شیخ بهائی]] حاشیه یا شرح نوشته است. <ref>گزی برخواری، ص۴۷؛ بخشی، ص۱۹۰</ref>

مهمترین کتاب اصولی او مبانی الاصول است به نظر او بسیاری از مباحث اصول در منابع اصولی، طولانی و بی فایده بود، از این رو در صدد برآمد اثری فشرده و جامع دربارۀ اصول اجتهادی و اصول عملی بنگارد. <ref>مبانی الاصول، ص۳-۵</ref>

اثر دیگر او در این زمینه [[اصول آل الرسول]] است که وی در آن مجموعه ای از احادیث [[امامان علیهم السلام]] را دربارۀ قواعد فقهی و اصول فقه گرد آورده و به ترتیب مباحث اصولی تنظیم کرده است.

[[شیخ انصاری]] اتمام این کتاب را به وی توصیه کرد <ref>مبانی الاصول، ص۴-۵؛ آقا بزرگ ج۲، ۱۷۷؛ موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۴۴؛ حسینی یزدی و همکاران، ص۴۹۷</ref>

از آثار مهم خوانساری در باب [[حدیث]] و [[رجال]]، رساله‌ای دربارۀ اعتبار کتاب مشهور [[فقه الرضا]] منسوب به [[امام رضا علیه السلام]] است. <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۱، ص۱۳۹</ref>

میرزا هاشم در این رساله ابتدا سه قول را دربارۀ مؤلف فقه الرضا مطرح کرده و پس از طرح دلایل موافقان و مخالفان انتساب کتاب به امام، صحت انتساب را نپذیرفته است. <ref> ص۳-۴، ۹</ref>

اثر رجالی دیگر خوانساری دربارۀ اعتبار و وثاقت [[ابو بصیر مرادی]] است، او ابتدا احادیث دال بر عدم وثاقت ابو بصیر را نقل کرده و سپس به پاسخگویی و دفاع از وثاقت وی پرداخته است. <ref>رسالة معمولة فی حال ابی بصیر</ref>

تعدادی از آثار خوانساری از جمله کتاب [[مبانی الاصول]] و برخی رساله های یاد شده از جمله رساله اصولی منظومة لطیفة و رساله های حدیثی و رجالی فقه الرضا و حال ابی بصیر در مجموعه ای به نام [[مجمع الفوائد و مخزن الفرائد]] در تهران، ۱۳۱۷ چاپ سنگی شده است.

رساله‌ای فقهی با عنوان [[حلّ العسیر فی حلّ العصیر]] نیز در این مجموعه آمده است به علاوه مجموعه مقالاتی با نام المقالات الطیفة فی مطالب المنیفة به مجمع الفوائد ضمیمه شده که حاوی مقالاتی دربارۀ مسائل متفرقۀ اصولی، فقهی ، کلامی، حدیثی و رجالی است.

اربعون حدیثاً دیگر اثر حدیثی خوانساری است که آن را تألیف و شرح کرده است و نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانۀ آیت الله گلپایگانی در قم وجود دارد. <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱، ص۴۳۱؛ حسینی اشکوری، ج۱، ص۲۶۲</ref>

دیگر آثار حدیث و رجالی:

شرح مشیخة الفقیه

اجازاتی برای برخی علما از جمله [[میرزا ابوالهدی کلباسی]]

خوانساری در ۱۲۹۹ [[میزان الانساب]] را در شرح حال امامزاده های معتبر در اصفهان نگاشت <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۲۳، ص۳۰۷</ref>

که در سال ۱۳۳۲ ش در قم با مقدمه و حواشی احمد روضاتی به چاپ رسید. او همچنین بر الاسفار الاربعة صدرالدین شیرازی حاشیه زده است که با نام تنبیه الحکماء الابرار شناخته می شود. <ref>مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۹۲؛ آقا بزرگ طهرانی، ج۴، ص۴۴۲</ref>

خوانساری علاوه بر سرودن منظومه های یاد شده، قصاید و منظومه هایی دیگر به فارسی و عربی سروده که برخی از آنها در دیوان الاکابر آمده است. تخلص او موسوی بود <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۳، ص۱۱۱۹، ج۱۶، ص۳۳۹؛ روضاتی، ص۱۲۱؛ برای اطلاع از فهرست کامل آثار او نک: موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۴۴-۱۴۶؛ ابن الرضا ج۲، ۶۲۱-۶۲۶</ref> خوانساری آثار موجود در کتابخانه شخصی خود را نیز فهرست کرده است <ref>آقا بزرگ طهرانی، ج۱۶، ص۳۹۰</ref>

یکی از فرزندان او [[جمال الدین خوانساری|جمال الدین]]، از شاگردان او به شمار می رفت و او از خوانساری اجازۀ [[اجتهاد]] گرفت. جمال الدین چند رساله دبارۀ فقه و اصول تألیف کرد، او در سال ۱۳۳۹ در دنیا رفت و نخست در [[تخت فولاد اصفهان]] کنار عمویش [[محمد باقر]] به خاک سپرده شد و سپس در سال ۱۳۴۸ به نزدیک قبر پدرش در اصفهان منتقل شد. <ref>روضاتی، ص۱۱۹-۱۲۰؛ حسینی یزدی و همکاران، ص۳۳۷، ۵۰۵-۵۰۶</ref>

==پانویس==

{{پانویس|3}}

==منابع==

{{ستون-شروع|3}}

* احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله گلپایگانی، ج۱، قم، ۱۳۵۷ش.

* محمد علی حسینی یزدی، رسول علوی و علی اکبر زمانی نژاد، دانشمندان خوانسار، قم، ۱۳۷۸ش.

* عبدالکریم بن مهدی گزی برخواری، تذکرة القبور، چاپ ناصر باقر یبیدهندی، قم، ۱۳۷۱ش.

* محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران، ۱۳۶۹ش.

* محمد مهدی موسوی اصفهانی، احسن الودیع فی تراجم اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة، او تتمیم روضات الجنات، بغداد، ۱۳۴۸.

* مصلح الدین مهدوی، تذکرة القبور، یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش.

==پیوند به بیرون==

{{الگو:تبارنامه خاندان خوانساری}}