سید محمدباقر صدر: تفاوت میان نسخه‌ها

محمد باقر در سه سالگی پدرش را از دست داد<ref>ابوزید العاملی، محمد باقر الصدر، السیره و المسیره، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۷۹.</ref> و زیر نظر مادر و برادرش سیداسماعیل صدر قرار گرفت.<ref>ابوزید العاملی، السیره و المسیره، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۱۰۵.</ref>

{{تبارنامه خاندان صدر}}

==تحصیلات==

شهید صدر دوره ابتدایی را در مدت سه سال را به پایان رساند و به فراگیری دروس حوزوی دینی پرداخت.<ref>ابوزید العاملی، السیره و المسیره، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۱۲۲.</ref> او کتاب المنطق [[محمد رضا مظفر]] و [[معالم الاصول (کتاب)|معالم الاصول]] را نزد برادرش سید اسماعیل فراگرفت. وی کتاب‌های دوره سطح حوزه را در مدتی کوتاه به پایان رساند. اساتید دوره سطح او محمّد تقی جواهری، عبّاس شامی، سید باقر شخص، صدرا بادکوبی و سید محمد روحانی بودند. پس از آن در [[درس خارج]] فقه و اصول [[سید ابوالقاسم خویی]] و شیخ محمدرضا آل یاسین شرکت کرد.<ref>ابوزید العاملی، السیره و المسیره، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۱۴۶تا۱۵۲.</ref>

[[پرونده:نذری‌پختن شهید «سید محمدباقر صدر» در حرم کاظمین.jpg|بندانگشتی|شهید صدردر صحن شریف کاظمین(ع)، با عینکی بر چشم در حال پختن نذری برای زائران]]

# [[حسن عبد الساتر]]<ref>غروی، تلامذة الامام الشهید الصدر، ۲۰۰۲م.</ref>

{{پایان}}

==تألیفات==

سید محمد باقر صدر، در زمینه‌های مختلفِ فقه، اصول، منطق، فلسفه، اقتصاد، کلام، تفسیر، تاریخ و سیاست کتاب نوشته است.

برخی از آثار او عبارت است از:

==مرجعیت==

صدر به جهت سابقه علمی، پرداختن به مباحث روز و حمایت [[سید ابوالقاسم خویی|آیة الله خویی]]، خیلی زود مورد توجه خواص و مردم عادی قرار گرفت. فعالیت‌های سیاسی و به‌ویژه تشکیل [[حزب الدعوة الاسلامیة]]، سبب شد رجوع مردم به او بیش از پیش شود. گروه فراوانی از مردم عراق و لبنان از شهید صدر تقلید می‌کردند.<ref>فضل الله، «شهیدصدر در بستر اندیشه وعمل»، ص۱۳و۱۴.</ref>

== فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ==

===تشکیل حزب الدعوة اسلامیة===

{{اصلی|حزب الدعوة الاسلامیة}}

در سال ۱۳۷۷ق، محمد باقر صدر همراه با برخی از علماء عراق، به منظور ساماندهی فعالیت‌های سیاسی مسلمانان عراق، [[حزب الدعوة الاسلامیة]] را تأسیس کرد. وی پنح سال بعد، بنا به مصالحی، از آن کنار کشید، اما به دیگر اعضای حزب توصیه کرد که به کار خود ادامه دهند.<ref>صدر، مباحث الاصول، مقدمهٔ حسینی حائری، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۸۷تا۸۹.</ref>

===همکاری با جماعة العلماء===

{{اصلی|جماعة العلماء فی النجف الاشرف}}

===تحریم پیوستن به حزب بعث===

شهید صدر در واکنش به الزامی‌کردن عضویت در حزب بعث از سوی دولت [[عراق]]، با صدور فتوایی، پیوستن به آن را تحریم کرد. با این فتوا افراد زیادی از پیوستن به این حزب پرهیز کردند.<ref>نعمانی، آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر، ۱۳۸۸ش، ص۳۹۶-۳۹۸.</ref>

==اندیشه‌ها==

سیدمحمدباقر صدر، در دانش‌هایی چون اصول، فقه، فلسفه سیاست، و معرفت‌شناسی نظریه‌های جدیدی ارائه داده است. برخی از نظریه‌های مشهور وی عبارت است از:

===نظریه حق الطاعه===

شهید صدر نظریه [[حق الطاعه]] را در مقابل نظریه مشهورِ [[قبح عقاب بلا بیان]] مطرح کرده است. بر طبق نظریه حق الطاعه، در شبهات بَدَوی، یعنی در مواردی که احتمال وجود تکلیف هست، اما دلیلی برای آن وجود ندارد، عقل به برائت حکم نمی‌کند و احتیاط را لازم می‌داند. استدلال او این است که حق خداوند بر بندگانش محدود نیست و تنها مواردی را شامل نمی‌شود که ما به تکلیف یقین داریم؛ بلکه مواردی را نیز که احتمال وجود تکلیف می‌دهیم، دربرمی‌گیرد. بنابراین در این‌گونه موارد، حکم عقل، لزوم احتیاط است.<ref>اسلامی، «مکتب اصولی شهید آیت الله صدر»، ص۱۵۳؛ لاریجانی، «نظریه حق الطاعه»، ص۱۲.</ref>  

گفتنی است که شهید صدر نیز مانند دیگر اصولیان، برائت شرعی را در این موارد می‌پذیرد؛ یعنی معتقد است که هر چند عقل به برائت حکم نمی‌کند، آیات و روایات، احتیاط را لازم نمی‌دانند و به برائت حکم می‌دهند.<ref>لاریجانی، «نظریه حق الطاعه»، ص۱۳.</ref>

===ضرورت وجود حکومت اسلامی===

در نگاه شهید صدر، وجود دولت ضرورتی اجتماعی و مبتنی بر فطرت انسان است.<ref>جمشیدی و درودی، «حکومت اسلامی در اندیشه سیاسی شهید صدر»، ص۹۳.</ref> او بر پایه این مبنا، وجود حکومت اسلامی را نیز امری ضروری می‌داند و می‌گوید: دولت اسلامی تنها یک ضرورت دینی نیست؛ بلکه افزون بر آن، ضرورت تمدن بشری است؛ زیرا تنها راه شکوفایی استعدادهای انسان است.<ref> جمشیدی، «مفهوم و چیستی حکومت در اندیشه سیاسی شهید صدر»، ص۸و۹.</ref>

===اقتصاد اسلامی مکتب است، نه علم===

دوم، بخشی که وضع احکام آن بر عهده دولت اسلامی (ولی فقیه) گذاشته شده است.

وی بخش دوم را [[منطقة الفراغ]] می‌نامد و می‌گوید: [[پیامبر(ص)]] نیز از آن استفاده کرده است.<ref>حسینی حائری، «اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر رحمه الله»، ص۲۹.</ref>

===توالد ذاتی معرفت و حل مشکل استقراء===

شهید صدر افزون بر دو راه عقل(به شیوه توالد موضوعی) و حس، روشی جدید را برای کسب معرفت معرفی کرده و آن را توالد یا زایش ذاتی معرفت نام نهاده است. وی معتقد است با طرح این نظریه جدید، مشکل تاریخی ظنی‌بودن استقراء را نیز حل کرده است.

نظریه توالد ذاتی معرفت، عبارت است از زاییدن معرفتی از معرفت دیگر بدون اینکه میان آنها ملازمه وجود داشته باشد. بر طبق این نظریه، توالد موضوعی، یعنی زایش معرفت جدید از طریق ملازمه میان معرفت‌ها، تنها راه کسب معرفت عقلی نیست؛ بر خلاف منطق ارسطویی، عمده علوم و معارف، با روش ذاتی پدید آمده است.<ref>خسروپناه، «منطق استقراء از دیدگاه شهید صدر»، ص۳۹.</ref>

شهید صدر این نظریه را در کتاب الاسس المنطقیه للاستقراء یا مبانی منطقی استقراء، مطرح کرده است.<ref>خسروپناه، «منطق استقراء از دیدگاه شهید صدر»، ص۲۹.</ref>

==شهادت==

در پنجم آوریل ۱۹۸۰م([[۱۹ جمادی‌الاول]] [[سال ۱۴۰۰ هجری قمری|۱۴۰۰ق]]/[[۱۶ فروردین]] [[سال ۱۳۵۹ هجری شمسی|۱۳۵۹ش]])،<ref>نعمانی، آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر، ۱۳۸۸ش، ص۵۵۷.</ref>، دولت عراق پس از نُه ماه محاصره خانگی، سید محمدباقر صدر را دستگیر کرد.<ref>نعمانی، آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر، ۱۳۸۸ش، ص۵۰۳.</ref> به او گفته شد: اعلام کند با رژیم دشمنی ندارد، در غیر این صورت اعدام خواهد شد. صدر این خواسته را نپذیرفت و گفت که آماده شهادت است.<ref>نعمانی، آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر، ۱۳۸۸ش، ص۵۴۹-۵۵۱.</ref>