کاربر ناشناس
ازبکستان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Fayaz جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
| اجتماعی = | | اجتماعی = | ||
}} | }} | ||
'''ازبکستان''' | '''ازبکستان''' کشوری با اکثریت [[مسلمان]] در آسیای مرکزی و از جمهوری‌های شوروی سابق است. [[تاشکند]]، پایتخت و شهرهای [[سمرقند]]، [[خیوه]]، [[بخارا]] و [[ترمذ]] از مراکز تاریخی و مشهور اسلامی در [[خراسان بزرگ]] و مناطق اطراف بود. | ||
[[تشیع|مذهب تشیع]] از اواخر قرن دوم قمری در آسیای میانه رواج یافت. دانشمندان شیعه در این نواحی، حوزه علمی را در آستانه [[غیبت امام زمان(عج)|غیبت]] [[امام دوازدهم]] به وجود آوردند. [[حسین بن اشکیب سمرقندی]]، [[ابوعمرو کشی]] و [[محمد بن مسعود عیاشی]] از رجال شیعی این نواحی بودند. بیشتر شیعیان در [[بخارا]] و [[سمرقند]] زندگی می‌کنند و اکثراً به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از [[آذربایجان]] شوروی به این منطقه تبعید شدند. تعداد شیعیان در ازبکستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آنها را یک و نیم میلیون نفر ذکر می‌کنند. | [[تشیع|مذهب تشیع]] از اواخر قرن دوم قمری در آسیای میانه رواج یافت. دانشمندان شیعه در این نواحی، حوزه علمی را در آستانه [[غیبت امام زمان(عج)|غیبت]] [[امام دوازدهم]] به وجود آوردند. [[حسین بن اشکیب سمرقندی]]، [[ابوعمرو کشی]] و [[محمد بن مسعود عیاشی]] از رجال شیعی این نواحی بودند. بیشتر شیعیان در [[بخارا]] و [[سمرقند]] زندگی می‌کنند و اکثراً به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از [[آذربایجان]] شوروی به این منطقه تبعید شدند. تعداد شیعیان در ازبکستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آنها را یک و نیم میلیون نفر ذکر می‌کنند. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
از سال ۱۹۸۹م، زبان ازبکی، از گروه زبان‌های ترکی شرقی، زبان ملی و رسمی ازبکستان اعلام شد و در امور دولتی و اداری از دو زبان ازبکی و روسی استفاده می‌شود. زبان فارسی (گویش تاجیکی) در نیمه شرقی این کشور رایج است که تا سال ۱۳۹۷ش/۲۰۱۸م از سوی دولت ازبکستان مورد محدودیت و تبعیض قرار گرفته بود.<ref>[http://moqawemat.com/en/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-30-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7/ خبرگزاری مقاومت، «پس از ۳۰ سال کشور ازبکستان به فارسی زبانان آن کشور اجازه فعالیت داد»]</ref> | از سال ۱۹۸۹م، زبان ازبکی، از گروه زبان‌های ترکی شرقی، زبان ملی و رسمی ازبکستان اعلام شد و در امور دولتی و اداری از دو زبان ازبکی و روسی استفاده می‌شود. زبان فارسی (گویش تاجیکی) در نیمه شرقی این کشور رایج است که تا سال ۱۳۹۷ش/۲۰۱۸م از سوی دولت ازبکستان مورد محدودیت و تبعیض قرار گرفته بود.<ref>[http://moqawemat.com/en/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-30-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7/ خبرگزاری مقاومت، «پس از ۳۰ سال کشور ازبکستان به فارسی زبانان آن کشور اجازه فعالیت داد»]</ref> | ||
تا سال ۱۳۰۹ش/۱۹۳۰م، خط عربی در ازبکستان رواج داشت. در دهه ۱۳۱۰ش/۱۹۳۰میلادی خط لاتین بتدریج جایگزین خط عربی شد. در ۱۳۱۹ش/۱۹۴۰م، خط سیریلی (روسی)، خط رسمی مردم ازبکستان معرفی شد، پس از استقلال این کشور در ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م، | تا سال ۱۳۰۹ش/۱۹۳۰م، خط عربی در ازبکستان رواج داشت. در دهه ۱۳۱۰ش/۱۹۳۰میلادی خط لاتین بتدریج جایگزین خط عربی شد. در ۱۳۱۹ش/۱۹۴۰م، خط سیریلی (روسی)، خط رسمی مردم ازبکستان معرفی شد، پس از استقلال این کشور در ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م، برای جایگزین کردن خط لاتین به جای خط سیریلی اقدام‌هایی انجام شده است. | ||
===تقسیمات کشوری=== | ===تقسیمات کشوری=== | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
===ورود مسلمانان=== | ===ورود مسلمانان=== | ||
[[پرونده:مسجد احرار ازبکستان.jpg|بندانگشتی|مسجد خواجه احرار ولی، قدیمی ترین مسجد در تاشکند]] | [[پرونده:مسجد احرار ازبکستان.jpg|بندانگشتی|مسجد خواجه احرار ولی، قدیمی ترین مسجد در تاشکند]] | ||
مسلمانان در حوالی سال‌های ۵۵-۶۰ق برای نخستین بار به آن سوی جیحون راه یافتند. بخشهایی از این سرزمین با قرارداد صلح گشوده شد و زمینه لازم برای تشکیل حکومت‌های اسلامی فراهم شد. پس از آن، سلسله‌های [[سامانی]]، [[سلجوقیان]]، [[قراختاییان]]، [[خوارزمشاهیان]]، مغول و [[گورکانیان]] بر این منطقه حکمرانی کردند. | مسلمانان در حوالی سال‌های ۵۵-۶۰ق برای نخستین بار به آن سوی جیحون راه یافتند. بخشهایی از این سرزمین با قرارداد صلح گشوده شد و زمینه لازم برای تشکیل حکومت‌های اسلامی فراهم شد. پس از آن، سلسله‌های [[سامانی]]، [[سلجوقیان]]، [[قراختاییان]]، [[خوارزمشاهیان]]، مغول و [[گورکانیان]] بر این منطقه حکمرانی کردند. در زمان [[صفویان]]، خاندان شیبانی حکومت ازبک‌ها را برقرار کرد. با مرگ آخرین رهبر این خانواده، آستراخانی‌ها در بخارا، خانات خیوه در خوارزم و خانات خوقند در فرغانه، قدرت بیشتری یافتند. | ||
در زمان [[صفویان]]، خاندان شیبانی حکومت ازبک‌ها را برقرار کرد. با مرگ آخرین رهبر این خانواده، آستراخانی‌ها در بخارا، خانات خیوه در خوارزم و خانات خوقند در فرغانه، قدرت بیشتری یافتند. | |||
===سلطه روس=== | ===سلطه روس=== | ||
روس‌ها در ۱۲۴۴ش/۱۸۶۵م، [[تاشکند]] و سه سال بعد [[سمرقند]] را به تصرف خود درآوردند. تا ۱۲۵۵ش خانات بخارا، خیوه و خوقند تحت الحمایگی روسیه را پذیرفتند. تا زمان انقلاب کمونیستی قیام‌های محلی متعددی صورت گرفت که همگی نافرجام بود. پس از انقلاب کمونیستی ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، ابتدا جمهوری خودمختار سوسیالیستی ترکستان و در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ازبک اعلام موجودیت کرد. ۵ سال بعد [[تاجیکستان]] از ازبکستان جدا شد و در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م با الحاق جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان و اندکی از اراضی [[قزاقستان]] به ازبکستان، محدوده سیاسی فعلی ازبکستان تثبیت شد. | روس‌ها در ۱۲۴۴ش/۱۸۶۵م، [[تاشکند]] و سه سال بعد [[سمرقند]] را به تصرف خود درآوردند. تا ۱۲۵۵ش خانات بخارا، خیوه و خوقند تحت الحمایگی روسیه را پذیرفتند. تا زمان انقلاب کمونیستی قیام‌های محلی متعددی صورت گرفت که همگی نافرجام بود. پس از انقلاب کمونیستی ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، ابتدا جمهوری خودمختار سوسیالیستی ترکستان و در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ازبک اعلام موجودیت کرد. ۵ سال بعد [[تاجیکستان]] از ازبکستان جدا شد و در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م با الحاق جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان و اندکی از اراضی [[قزاقستان]] به ازبکستان، محدوده سیاسی فعلی ازبکستان تثبیت شد. | ||
===استقلال=== | ===استقلال=== | ||
همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری ازبکستان در اول سپتامبر سال ۱۳۷۰ش | همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری ازبکستان در اول سپتامبر ۱۹۹۱م/شهریور سال ۱۳۷۰ش اعلام استقلال کرد. دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان، اسلام کریم‌اف، اولین رئیس جمهور ازبکستان بود.<ref> اولکات، «سیاست در آسیای مرکزی پس از فروپاشی امپراطوری»، سال ۱،ش ۲، ص۶۲.</ref> | ||
===شهرهای تاریخی=== | ===شهرهای تاریخی=== | ||
[[پرونده:ایشان قلعه.jpg|بندانگشتی|مجموعه تاریخی ایشان (ایچان) قلعه در شهر خیوه ازبکستان]] | [[پرونده:ایشان قلعه.jpg|بندانگشتی|مجموعه تاریخی ایشان (ایچان) قلعه در شهر خیوه ازبکستان]] | ||
شهرهای تاریخی [[سمرقند]]، [[بخارا]]، [[ترمذ]]، [[خیوه]]، [[گرگانج]] (جرجانیه) و هزار اسپ در ازبکستان واقع | شهرهای تاریخی [[سمرقند]]، [[بخارا]]، [[ترمذ]]، [[خیوه]]، [[گرگانج]] (جرجانیه) و هزار اسپ در ازبکستان واقع است. بخش بزرگی از ناحیه باستانی [[خوارزم]] نیز در نقشه ازبکستان و قره‌قالپستان دیده می‌شود.{{سخ}} [[سمرقند]] در دوره حکومت [[تیموریان]] (۱۴ و ۱۵ میلادی) از مراکز علمی و هنری مهم جهان اسلام شد. مجموعه آرامگاه‌های «شاه زنده» که مقبره [[قثم بن عباس]] پسر عموی [[حضرت محمد(ص)]] در آنجا قرار دارد، مجموعه میدان ریگستان شامل سه بنای مدرسه الغ بیک، مدرسه شیردار و مدرسه طلاکاری، و همچنین آرامگاه [[تیمور گورکانی|امیر تیمور]]، مسجد بی‌بی خانم و رصدخانه قدیمی در زمره آثار باستانی سمرقند به شمار می‌آیند. بُخارا پس از ورود [[اسلام]] به آسیای مرکزی از مراکز برجسته در نشر و گسترش تمدن و فرهنگ اسلامی در طی قرون متوالی، ایفا کرد. از قرن اول تا قرن دوازدهم هجری، بخارا را «مهد اسلام» نام نهادند.<ref> سارلی، ترکستان در تاریخ، ص۱۶-۱۸.</ref> | ||
[[پرونده:Rigestan.jpg|بندانگشتی|مجموعه تاریخی ریگستان در سمرقند ازبکستان]] | [[پرونده:Rigestan.jpg|بندانگشتی|مجموعه تاریخی ریگستان در سمرقند ازبکستان]] | ||
تِرمِذ در قرن دوم یا سوم قبل از میلاد در کنار رودخانه آمو دریا ساخته شد. این شهر که بر سر راه ارتباطی سمرقند به [[بلخ]] واقع بود به صورت پایگاهی برای کاروان‌ها و مسافرانی که عازم [[چین]] و [[ترکستان شرقی]] بودند، درآمده بود. پس از تخریب ترمذ باستانی، شهر کنونی ترمذ در فاصله ۱۰ کیلومتری آن بنا شد. [[خیوه]] در دوره رونق و شکوه سلسله خوارزم یکی از مهم‌ترین شهرهای ناحیه بوده است، این شهر، مرکز ولایت/استان خوارزم و یکی از شهرهای توریستی ازبکستان است. مرقد پوریای ولی، پهلوان عارف در این شهر، در کنار دیگر بناهای تاریخی در قلعه معروف ایشان یا ایچان واقع است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/4278408 خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، «آرامگاه «پوریای ولی» کجاست؟»]</ref> گرگانج، شهری تاریخی که پس از خرابی گرگانج قدیم یا جرجانیه، در نزدیکی آن ساخته شد.<ref>[https://www.isna.ir/news/kermanshah-5370 خبرگزاری ایسنا،«گرگانج؛ شهری باستانی در ترکمنستان»]</ref> هزار اسپ در جنوب ازبکستان و نزدیک مرز ترکمنستان، شهری باستانی است که یک دژ به همین نام در آن قرار دارد.<ref>[https://bukhara-web.com/%D8%AF%DA%98-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85/ سایت مجله بخارا، «دژ هزار اسب در خوارزم»]</ref> | تِرمِذ در قرن دوم یا سوم قبل از میلاد در کنار رودخانه آمو دریا ساخته شد. این شهر که بر سر راه ارتباطی سمرقند به [[بلخ]] واقع بود به صورت پایگاهی برای کاروان‌ها و مسافرانی که عازم [[چین]] و [[ترکستان شرقی]] بودند، درآمده بود. پس از تخریب ترمذ باستانی، شهر کنونی ترمذ در فاصله ۱۰ کیلومتری آن بنا شد. [[خیوه]] در دوره رونق و شکوه سلسله خوارزم یکی از مهم‌ترین شهرهای ناحیه بوده است، این شهر، مرکز ولایت/استان خوارزم و یکی از شهرهای توریستی ازبکستان است. مرقد پوریای ولی، پهلوان عارف در این شهر، در کنار دیگر بناهای تاریخی در قلعه معروف ایشان یا ایچان واقع است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/4278408 خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، «آرامگاه «پوریای ولی» کجاست؟»]</ref> گرگانج، شهری تاریخی که پس از خرابی گرگانج قدیم یا جرجانیه، در نزدیکی آن ساخته شد.<ref>[https://www.isna.ir/news/kermanshah-5370 خبرگزاری ایسنا،«گرگانج؛ شهری باستانی در ترکمنستان»]</ref> هزار اسپ در جنوب ازبکستان و نزدیک مرز ترکمنستان، شهری باستانی است که یک دژ به همین نام در آن قرار دارد.<ref>[https://bukhara-web.com/%D8%AF%DA%98-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85/ سایت مجله بخارا، «دژ هزار اسب در خوارزم»]</ref> | ||
==شیعیان== | ==شیعیان== | ||
شیعیان، ۵درصد مسلمانان ازبکستان را تشکیل می‌دهند.<ref>اشرافی، گزارش راهبردی شیعیان آسیای مرکزی، ۱۳۹۴ش.</ref> شیعیان ازبکستان در چند گروه قومی قرار دارند. بیشتر شیعیان در بخارا و سمرقند زندگی می‌کنند و اکثرا به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه آهن به کار گماشته شده‌اند. امروز هم بسیاری از فرزندان آنها در کنار راه‌آهن تاشکند و در محله تزی کوفکا و نیز در روستای چرنی کوفکا سکونت دارند. دسته دیگر نیز شیعیان مِسخِتی هستند که در دره فرغانه ازبکستان زندگی می‌کنند. آنان توسط استالین از جنوب گرجستان در ۱۹۴۴م به اینجا تبعید شده‌اند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع، ص۱۵۶</ref><ref>[http://mh1342.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=918&Itemid=66&limitstart=1 شیعیان آسیای مرکزی]</ref> | شیعیان، ۵درصد مسلمانان ازبکستان را تشکیل می‌دهند.<ref>اشرافی، گزارش راهبردی شیعیان آسیای مرکزی، ۱۳۹۴ش.</ref> شیعیان ازبکستان در چند گروه قومی قرار دارند. بیشتر شیعیان در بخارا و سمرقند زندگی می‌کنند و اکثرا به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه آهن به کار گماشته شده‌اند. امروز هم بسیاری از فرزندان آنها در کنار راه‌آهن تاشکند و در محله تزی کوفکا و نیز در روستای چرنی کوفکا سکونت دارند. دسته دیگر نیز شیعیان مِسخِتی هستند که در دره فرغانه ازبکستان زندگی می‌کنند. آنان توسط استالین از جنوب گرجستان در ۱۹۴۴م/۱۳۲۳ش به اینجا تبعید شده‌اند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع، ص۱۵۶</ref><ref>[http://mh1342.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=918&Itemid=66&limitstart=1 شیعیان آسیای مرکزی]</ref> | ||
تعداد شیعیان در ازبکستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آنها را یک و نیم میلیون نفر ذکر می‌کنند. | تعداد شیعیان در ازبکستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آنها را یک و نیم میلیون نفر ذکر می‌کنند. | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۵: | ||
===شهرها و مراکز شیعه‌نشین=== | ===شهرها و مراکز شیعه‌نشین=== | ||
شهرهای سمرقند، بخارا، زیرآباد از توابع بخارا، تاشکند، جیزخ، نوایی، خوارزم، قشقوریا و شهر سیردریا از شهرهای | شهرهای سمرقند، بخارا، زیرآباد از توابع بخارا، تاشکند، جیزخ، نوایی، خوارزم، قشقوریا و شهر سیردریا از شهرهای شیعه نشین هستند. در سمرقند اکثر شیعیان در محله پنجاب یا محله [[ایران|ایرانی‌ها]] زندگی می‌کنند.<ref>مرتضی اشرافی، گزارش راهبردی شیعیان آسیای مرکزی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، گروه مطالعات راهبردی، ۱۳۹۴.</ref> | ||
===برگزاری مراسم محرم=== | ===برگزاری مراسم محرم=== | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۱: | ||
{{یادداشت|امروز در [[ترکمنستان]]، [[قزاقستان]]، [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] و ازبکستان مراسم سوگواری حسینی با شکوه تمام برگزارمی‌شود و در این مراسم اهل سنت نیز حضور خوبی دارند. البته در مقاطعی وهابیون سعی می‌کنند با ترفند‌های مختلف، مانع این مراسم شوند ولی با گذشت زمان این عزاداری‌ها باعث غنای فرهنگ تشیع شده و خطبا، نویسندگان و شاعران به گرامیداشت محرم همت گمارده‌اند. معمولاً ازبک‌های اهل سنت با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با عزاداران همراهی‌می‌کنند.}} در سمرقند و بخارا، [[حسینیه|حسینیه‌هایی]] نیز ساخته شده و در آن به سوگواری می‌پردازند.{{مدرک}} | {{یادداشت|امروز در [[ترکمنستان]]، [[قزاقستان]]، [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] و ازبکستان مراسم سوگواری حسینی با شکوه تمام برگزارمی‌شود و در این مراسم اهل سنت نیز حضور خوبی دارند. البته در مقاطعی وهابیون سعی می‌کنند با ترفند‌های مختلف، مانع این مراسم شوند ولی با گذشت زمان این عزاداری‌ها باعث غنای فرهنگ تشیع شده و خطبا، نویسندگان و شاعران به گرامیداشت محرم همت گمارده‌اند. معمولاً ازبک‌های اهل سنت با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با عزاداران همراهی‌می‌کنند.}} در سمرقند و بخارا، [[حسینیه|حسینیه‌هایی]] نیز ساخته شده و در آن به سوگواری می‌پردازند.{{مدرک}} | ||
===سابقه تشیع=== | ===سابقه تشیع=== | ||
نام [[تشیع]] در این دیار با فعالیت داعیان [[عباسیان]] آغاز گشت. [[شریک بن شیخ]] با تمایلات شیعی در سال ۱۳۲ق علیه بنی‌عباس قیام کرد که توسط [[ابومسلم]] سرکوب شد. پس از روی کار آمدن سامانیان، امیر اسماعیل روستای برکه را [[وقف]] علویان و فقرای بخارا کرد. | نام [[تشیع]] در این دیار با فعالیت داعیان [[عباسیان]] آغاز گشت. [[شریک بن شیخ]] با تمایلات شیعی در [[سال ۱۳۲ هجری قمری|۱۳۲ق]] علیه بنی‌عباس قیام کرد که توسط [[ابومسلم]] سرکوب شد. پس از روی کار آمدن سامانیان، امیر اسماعیل روستای برکه را [[وقف]] علویان و فقرای بخارا کرد. از جمله قراین حضور تشیع در [[بخارا]]، وجود اسامی شیعی در منابع رجالی است که منسوب به بخارا هستند: احمد بن ابی عوف و فرزندش محمد که [[علامه حلی]]، بخاری بودن آنها را تصریح کرده است. محمد بن احمد علوی از سادات مقیم بخارا بود که حدیث روایت می‌کرد و اشعاری به زبان عربی می‌سرود. | ||
در قرون ششم تا نهم آگاهی چندانی از شیعیان این ناحیه نداریم؛ آنچه مسلم است شیعه بسیار اندک بود و فضای [[ماوراءالنهر]] جای مناسبی برای شیعیان نبوده است. در دوره [[تیموریان]] و بیشتر در قرن نهم، بخشی از [[خراسان بزرگ]] نوعی تسامح مذهبی را تجربه کرد، اما بلافاصله، آمدن ازبکان و قوت گرفتن آنها، راه را بر این فضا بست. پدید آمدن [[صفویه|دولت صفوی]]، دولت تسنن را در آن ناحیه علیه صفویان قوت بخشید.{{مدرک}} | در قرون ششم تا نهم آگاهی چندانی از شیعیان این ناحیه نداریم؛ آنچه مسلم است شیعه بسیار اندک بود و فضای [[ماوراءالنهر]] جای مناسبی برای شیعیان نبوده است. در دوره [[تیموریان]] و بیشتر در قرن نهم، بخشی از [[خراسان بزرگ]] نوعی تسامح مذهبی را تجربه کرد، اما بلافاصله، آمدن ازبکان و قوت گرفتن آنها، راه را بر این فضا بست. پدید آمدن [[صفویه|دولت صفوی]]، دولت تسنن را در آن ناحیه علیه صفویان قوت بخشید.{{مدرک}} | ||
در دهه دوم و سوم قرن ۱۲ق و همزمان با ضعف صفویان، حملات ازبکان و افغانان به خراسان گسترش یافت و در حملاتی که صورت گرفت به مرور تعداد زیادی ایرانی شیعه به عنوان [[اسیر]] به بخارا برده شد. نادرشاه در سال ۱۱۵۸ موفق شد شش هزار خانواده ایرانی که اسیر خان خیوه بودند را آزاد کند. ازبکان که نزدیک به سه قرن با صفویان درگیر بودند، فتاوایی برای | در دهه دوم و سوم قرن ۱۲ق و همزمان با ضعف صفویان، حملات ازبکان و افغانان به خراسان گسترش یافت و در حملاتی که صورت گرفت به مرور تعداد زیادی ایرانی شیعه به عنوان [[اسیر]] به بخارا برده شد. نادرشاه در سال ۱۱۵۸ موفق شد شش هزار خانواده ایرانی که اسیر خان خیوه بودند را آزاد کند. ازبکان که نزدیک به سه قرن با صفویان درگیر بودند، فتاوایی برای کفر شیعیان داشتند و اسرای ایرانی را مانند برده خرید و فروش می‌کردند. شماری از ایرانیان در آن نواحی ماندند و به مقاماتی هم رسیدند که از آن جمله حسین خان ایرانی، حاکم قره‌قول بود. او مذهب تشیع خویش را پنهان می‌کرد.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۲۱-۶۲۰</ref> | ||
===اصحاب و راویان شیعه=== | ===اصحاب و راویان شیعه=== | ||
از میان اصحاب [[امامان شیعه|امامان(ع)]] و برخی از راویان شیعه کسانی به شهرهای ماوراء النهر مانند بخارا و [[کش]] و [[سمرقند]] شهرت دارند. | از میان اصحاب [[امامان شیعه|امامان(ع)]] و برخی از راویان شیعه کسانی به شهرهای ماوراء النهر مانند بخارا و [[کش]] و [[سمرقند]] شهرت دارند. با توجه به کثرت آنان در نیمه نخست قرن چهارم هجری می‌توان یک حوزه علمی شیعی را در آن ناحیه ترسیم کرد. [[عیاشی|محمد بن مسعود عیاشی]]، در قرن ۴ ق، مدرسه علمیه در این شهر تاسیس کرد. از دیگر چهره‌های شیعه سمرقند، [[حسین بن اشکیب سمرقندی]]، از اصحاب [[امام حسن عسکری(ع)]] شاگرد وی [[حیدر بن محمد بن نعیم]]، [[جعفر بن ابی جعفر سمرقندی]]، [[جعفر بن ایوب سمرقندی]]، [[محمد بن نعیم]] و [[محمد بن ابراهیم وراق]] است.<ref>جباری، فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش، ۱۳۸۱، ص۱۱۶.</ref> | ||
===مراکز مذهبی شیعیان=== | ===مراکز مذهبی شیعیان=== | ||