قساوت قلب: تفاوت میان نسخه‌ها

قساوت قلب به معنای رفتن نرمی، رحمت و خشوع از دل است<ref> ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۱۸۱.</ref> و در فارسی از آن تعبیر به سنگدلی می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref> در اصطلاح به دل‌هایی که نور هدایت در آن‌ها نفوذ نمی‌کند و در برابر آن تسلیم نمی‌شود، «قاسی القلب» گفته می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref> همچنین به دل‌هایی که با دیدین صحنه‌های دردناک و شنیدن سخنان رقت‌آور متاثر نمی‌شوند، قساوتمند گفته می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نیز قساوت قلب را به معنای پست و فاسدبودن قلب می‌داند.<ref> طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۶، ص۲۴۷.</ref> [[حضرت عیسی(ع)]] سنگدلی را از شدیدترین نوع بیماری‌ها می‌داند.<ref> نوری، مستدرک الوسائل مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۲۱۲.</ref> همچنین [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] معتقد است عقوبتی بالاتر از قساوت قلب وجود ندارد.<ref> شهيد مطهرى، مجموعه آثار،انتشارات صدرا، ج‏۱، ص۱۸۴</ref> در کتاب اخلاقی [[المحجة البیضاء]] در برخی از مباحث، از جمله شرح فضیلت گرسنگی،<ref> فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۲۰۸.</ref> مال حرام،<ref> فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۳.</ref> ادب باطن،<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۴۱۷.</ref> و توصیف دنیا<ref> فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۲.</ref> از قساوت قلب سخن به میان آمده است. همچنین در کتاب [[اصول کافی]] بابی به نام قساوت قلب وجود دارد.<ref> کلینی، اصول کافی، ۱۳۷۵ش، ج۵، ص۲۶۹.</ref>

کلمه قساوت قلب و مشتقات آن در شش آیه از [[قرآن]] بکار رفته است.<ref>سوره بقره، آیه۷۴؛ سوره انعام، آیه۴۳؛ سوره حدید، آیه۱۶؛ سوره مائده، آیه۱۳؛ سوره حج، آیه۵۳؛ سوره زمر، آیه۲۲.</ref> در آیه ۲۲ [[سوره زمر]]، [[شرح صدر]] در مقابل قساوت قرار گرفته است. [[ابوالفتوح رازی]] معتقد است در این آیه منظور از «فویل للقاسیة: وای بر سنگدلان» [[ابوجهل]] است.<ref> ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسير القرآن، ۱۴۰۸ق، ج‏۱۶، ص۳۱۶.</ref> [[خدا|خداوند]] در سوره بقره آیه ۷۴ سنگدلی را به برخی از [[یهود|یهودیان]]، به دلیل دیدن [[معجزه|معجزات]] و تسلیم نشدن در برابر خداوند، نسبت داده و آن را به عنوان نوعی عذاب و کیفر معرفی کرده‌است.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۱۲.</ref> برخی قساوت قلب را از علائم [[آخر الزمان]] معرفی کرده‌اند.<ref> صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۴۱۸.</ref>

{{جعبه نقل قول| نقل‌قول = [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اكرم(ص)]] فرمود:{{سخ}} در غیر از یاد خدا، زیاده‌گویی نكنید؛ زیرا زیاده‌گویی در غیر یاد خدا، موجب سنگدلی می شود و دورترین مردم از خدا، شخص سنگدل است.|تاریخ بایگانی| منبع = <small> [[شیخ طوسی]]، [[امالی]]، ۱۴۱۴ق، ص۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۳۳۰px| اندازه خط = ۱۷px| رنگ پس‌زمینه = #C9FFE5| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

[[قرآن]]، موضع‌گیری و جدال در برابر [[پیامبران|انبیاءالهی]] را علت سنگدلی قوم [[بنی اسرائیل]] دانسته است.<ref>دهقانپور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۶۰.</ref> [[کتاب مقدس]] ضمن توصیه به مجهز شدن به سلاح‌های خدا در برابر [[شیطان|ابلیس]]، سلطه [[شیطان]] بر انسان را موجب قساوت قلب می‌داند.<ref>کتاب مقدس، افسیسان، باب ۱۱، آیه۶.</ref> [[امام باقر(ع)|امام باقر(ع)]] یکی از عوامل سنگدلی را [[غفلت]] از یاد [[خدا]] دانسته‌اند.<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۳۷۶ش، ص۲۹۳.</ref> همچنین دور ماندن از تعالیم [[پیامبران|انبیاء]] و [[ادیان|ادیان الهی]]، [[پیمان‌‌شکنی]]، اصرار بر[[گناه]]، آرزوهای طولانی، ثروت فراوان، زیاده گویی، پرخوری، خوردن [[مال حرام]]، حرص دنیا، خاک‌ریختن بر قبر خویشاوندان، خوردن خون و قصابی کردن از جمله عوامل قساوت قلب شمرده شده‌اند.<ref>دهقان‌پور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص ۶۲؛ طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۰۳؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۶۰.</ref>

عالمان اخلاق قساوت را قابل درمان می‌دانند؛ اما معتقدند درمان آن آسان نیست. [[ملا احمد نراقی]] معتقد است انجام دادنِ مداومِ کارهایی که قلب را مهربان و نرم می‌کند، این بیماری را به تدریج درمان می‌کند.<ref>نراقی، معراج‌السعادة، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۰۹.</ref> [[عبدالحسین دستغیب|آیةالله دستغیب]] نیز معتقداست برای درمان قساوت قلب باید ابتدا عوامل ایجاد قساوت قلب را ترک نمود و بعد به آنچه در [[روایات]] درباره درمان سنگدلی آمده عمل کرد.<ref>دهقانپور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۶۴.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام (ص)]]، اشک‌ نداشتن چشم را از علامت‌های قساوت قلب شمرده و سرپرستی [[یتیم]] و مهربانی با او را باعث برطرف شدن سختی قلب دانسته‌ است.<ref> شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۸۷.</ref> همچنین پرهیز از [[غفلت]] و یاد [[خدا|خداوند]]، قرائت [[قرآن]]، محبت به اولیای الهی، یاد مرگ و اقرار به [[گناه]] در درمان سنگدلی موثر است.<ref>دهقانپور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۶۴.</ref>

{{پانویس2}}

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الجیل (دارالسان العرب)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.