قساوت قلب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قساوت قلب''' از [[رذایل اخلاقی]] به معنای '''سنگدلی''' است. برخی آن را جزء شدیدترین نوع بیماری‌ها دانسته‌اند. این صفت در قرآن به [[ابوجهل]] و برخی از [[یهود|قوم یهود]] نسبت داده شده است. به باور [[عبدالله جوادی آملی|آیة الله جوادی آملی]] قساوت قلب دارای مراتب می‌باشد. موضع‌گیری در برابر [[پیامبران|انبیاء]] و [[خدا|خداوند]]، غفلت از یاد خدا، پیمان شکنی، خوردن [[مال حرام]] و اصرار بر[[گناه]] از عوامل قساوت قلب شمرده است. برخی پرهیز از غفلت و یاد خداوند، قرائت [[قرآن]]، محبت به [[اؤلیای الهی]]، یاد مرگ و اقرار به گناه را به عنوان روشی برا درمان سنگدلی معرفی کرده‌اند.

قساوت قلب به معنای رفتن نرمی، رحمت و خشوع از دل است.<ref> ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۱۸۱.</ref> در فارسی از آن تعبیر به سنگدلی می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref>در اصطلاح به دل هایی که نور هدایت در آنها نفوذ نمی‌کند و در برابر آن تسلیم نمی‌شود، قاسی القلب گفته می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref> همچنین به دل هایی که با دیدین صحنه‌های دردناک و شنیدن سخنان رقت آور متاثر نمی‌شوند، قساوتمند گفته می‌شود.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۹۱.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نیز معتقد به قساوت قلب به معنای پست و فاسد بودن قلب است.<ref> طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۶، ص۲۴۷.</ref>[[حضرت عیسی(ع)]] سنگدلی را از شدیدترین نوع بیماری ها می‌دانند.<ref> نوری، مستدرک الوسائل مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۲۱۲.</ref> همچنین [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] معتقد است عقوبتی بالاتر از قساوت قلب وجود ندارد.<ref> شهيد مطهرى، مجموعه آثار،انتشارات صدرا، ج‏۱، ص۱۸۴</ref> در کتاب اخلاقی [[المحجة البیضاء]] در برخی از مباحث از جمله شرح فضیلت گرسنگی، مال حرام، ادب باطن، نیت غذا خوردن و توصیف دنیا از قساوت قلب  سخن به میان آمده است.  

کلمه قساوت قلب و مشتقات آن در شش آیه از [[قرآن]] بکار رفته است.<ref> بقره/آیه۷۴؛ انعام/آیه۴۳؛ حدید/آیه۱۶؛ مائده/آیه۱۳؛ حج/آیه۵۳؛ زمر/آیه۲۲.</ref> در آیه ۲۲ [[سوره زمر]]، [[شرح صدر]] در مقابل قساوت قرار گرفته است. [[ابوالفتوح رازی]] معتقد است دراین آیه منظور از «فویل للقاسیة:وای بر سنگدلان» [[ابوجهل]] است.<ref> ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسير القرآن، ۱۴۰۸ق، ج‏۱۶، ص۳۱۶.</ref> [[خدا|خداوند]] در [[قرآن]] سنگدلی را به برخی از [[یهود|یهودیان]] نسبت داده و آن را به عنوان نوعی عذاب و کیفر معرفی کرده‌است.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۱۲.</ref>

همچنین [[فاطمه صغری]] دختر [[امام حسین(ع)]] در [[خطبه|خطبه‌ای]] که در [[کوفه]] خوانده‌است؛ مردم کوفه را گرفتار قساوت قلب، سنگدلی و دوری از هدایت [[خدا|خداوند]] خوانده‌است.<ref> طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۵۱.</ref>

به عقیده [[عبدالله جوادی آملی|آیة الله جوادی آملی]] مراتب قساوت قلب با انجام دادن [[مکروه|مکروهات]] شروع شده و بعد از انجام [[گناه صغیره|گناهان صغیره]] و [[گناه کبیره|کبیره]] منجر به [[کفر]] و [[شرک]] نسبت به خداوند می‌شود. به باور وی درجه قساوت قلب با توجه به میزانِ بی توجهی انسان نسبت به آیات [[قرآن]] فهمیده می‌شود.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۴.</ref>  

همچنین در قرآن و [[حدیث|روایات]]، لذت نبردن از [[مناجات]]، بی‌تفاوتی در برابر [[گناه]]، تکذیب [[آیه|آیات]] الهی، خالی شدن قلب از محبت [[اولیاء الهی|اولیاء خدا]]، تضرع نکردن در برابر خداوند هنگام بلا، تحریف دین و دوری از مردم از آثار سنگدلی شمرده شده است.<ref>دهقان‌پور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۵۸و۶۳.</ref>

{{جعبه نقل قول| نقل‌قول = ''' لا تَكثُرُوا الكَلامَ بِغَیرِ ذِكرِ اللهِ، فَإِنَّ كَثرَةَ الكَلامِ بِغَیرِ ذِكرِ اللهِ قَسوَةُ القَلبِ، إِنَّ أَبعَدَ النَّاسِ مِنَ اللهِ القَلبُ القَاسِی'''{{سخ}}[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اكرم(ص)]] فرمود: در غیر از یاد خدا، زیاده گویی نكنید؛ زیرا زیاده گویی در غیر یاد خدا، موجب سختدلی می شود و دورترین مردم از خدا، شخص سختدل است.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>  شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۳۰px| اندازه خط = ۱۷px| رنگ پس‌زمینه = #C9FFE5| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

[[قرآن]]، موضع گیری و جدال در برابر [[پیامبران|انبیاءالهی]] را علت سنگدلی قوم [[بنی اسرائیل]] دانسته است.<ref>دهقانپور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۶۰.</ref> [[کتاب مقدس]] ضمن توصیه به مجهز شدن به سلاح‌های خدا در برابر [[شیطان|ابلیس]]، سلطه [[شیطان]] بر انسان را موجب قساوت قلب می‌داند. <ref>کتاب مقدس، افسیسان، باب ۱۱، آیه۶.</ref> [[امام صادق(ع)]] نیز یکی از عوامل سنگدلی را خوردن خون دانسته‌اند. <ref>طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۱۴.</ref>همچنین دور ماندن از تعالیم [[پیامبران|انبیاء]] و [[ادیان|ادیان الهی]]، [[پیمان‌‌شکنی]]، غفلت از یاد [[خدا]]، اصرار بر[[گناه]]، آرزوهای طولانی، ثروت فراوان، زیاده گویی، پرخوری، خوردن [[مال حرام]]، خوردن خون، حرص دنیا، خاک ریختن بر قبر خوشاوندان، از جمله عوامل قساوت قلب شمرده شده است.<ref>دهقان‌پور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص ۶۲.</ref>

عالمان اخلاقی قساوت را قابل درمان می دانند؛ اما معتقدند که این صفت به آسانی درمان نمی شود.[[ملا احمد نراقی]] معتقد است انجام دادنِ مداومِ کارهایی که قلب را مهربان و نرم می‌کند، این بیماری را به تدریج درمان می‌کند. <ref>نراقی، معراج‌السعادة، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۰۹.</ref> [[عبدالحسین دستغیب|آیةالله دستغیب]] نیز معتقداست برای درمان قساوت قلب باید ابتدا عوامل ایجاد قساوت قلب را ترک نمود و بعد به آنچه در روایات درباره درمان سنگدلی آمده عمل کرد.<ref>دهقانپور، «ماهیت، عوامل و آثار قساوت قلب از دیدگاه قرآن»، ص۶۴.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] ص، اشک نداشتن چشم را از علامت‌های قساوت قلب شمرده و سرپرستی [[یتیم]] و مهربانی با او را باعث برطرف شدن سختی قلب دانسته‌اند.<ref> شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۸۷.</ref> همچنین پرهیز از غفلت و یاد [[خدا|خداوند]]، قرائت [[قرآن]]، محبت به اؤلیای الهی، یاد مرگ و اقرار به [[گناه]] در درمان بیماری سنگدلی موثر است.

برخی قساوت قلب را از علائم [[آخر الزمان]] معرفی کرده‌اند.<ref> صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۴۱۸.</ref>