کاربر ناشناس
حرز: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
==در لغت و اصطلاح== | ==در لغت و اصطلاح== | ||
حِرز (جمع آن اَحْراز) در لغت به جایى می‌گویند كه چنان محصور و محكم باشد كه اگر كسى بدان وارد شود از گزندها و خطرها مصون بماند | |||
حِرز (جمع آن اَحْراز) در لغت به جایى می‌گویند كه چنان محصور و محكم باشد كه اگر كسى بدان وارد شود از گزندها و خطرها مصون بماند<ref>خلیل‌بن احمد؛ جوهرى؛ ابن‌منظور؛ زبیدى، ذیل واژه</ref> و در اصطلاح، مشابه با تعویذ و عُوذَه<ref>رجوع کنید به جوهرى؛ ابن‌منظور؛ زبیدى، همانجاها</ref> یا قسمى از آن است كه با آداب شرع موافق باشد. بنابه گفته زمخشرى<ref>ذیل واژه</ref> كاربرد حرز در معناى اصطلاحى از باب مَجاز است.<ref>نیز رجوع کنید به زبیدى، همانجا</ref> | |||
==تفاوت حرز با تعویذ== | ==تفاوت حرز با تعویذ== | ||
درباره تفاوت حرز و تعویذ و دعا باید گفت اینها مفاهیمى متداخل‌اند و مرز آنها با یكدیگر چندان مشخص نیست. در برخى از كتابهاى حدیث حرزها و تعویذها در یك باب و یك ردیف جمع شده‌اند | درباره تفاوت حرز و تعویذ و دعا باید گفت اینها مفاهیمى متداخل‌اند و مرز آنها با یكدیگر چندان مشخص نیست. در برخى از كتابهاى حدیث حرزها و تعویذها در یك باب و یك ردیف جمع شده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به كلینى، ج 2، ص 568؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 193ـ406</ref> شمارى از حرزها نیز ذیل عنوان «عوذات الائمة علیهم‌السلام للحفظ» (تعویذهاى امامان براى حفظ خود از آسیب ها) فراهم آمده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به مجلسى، 1403، ج 91، ص 192</ref> ابن‌طاووس دعاى منسوب به امام جواد علیه‌السلام را كه گویند براى مصون ماندن از آسیبها براى مأمون نوشت، در مُهَج‌الدعوات<ref>مُهَج‌الدعوات، ص 52ـ59</ref> «حرز» و در الامان<ref>الامان،ص 74</ref> «عوذه» نامیده است. از مقایسه متون حرزها و تعویذها نیز به تفاوتى نمی‌توان دست یافت. به همین سبب، در ادبیات محدّثان و اهل دعا، حرز و تعویذ و تحرّز و تعوّذ غالباً در یك سیاق و به یك معنا به‌كار رفته‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به برقى، ج 2، ص 367؛ ابن‌طاووس، 1414ـ1416، ج 2، ص 275</ref> شاید بتوان گفت تعویذ تنها خواندنیها و نوشتنی ها (از قبیل اسم اعظم یا اذكار و ادعیه) است، اما حرز افزون بر اینها شامل اشیا هم می‌گردد. | ||
==در احادیث== | ==در احادیث== | ||
واژه حرز و مشتقات آن در قرآن كریم نیامده، اما در احادیث شیعه و سنّى و ادعیه مأثور این واژه فراوان به‌كار رفته است | واژه حرز و مشتقات آن در قرآن كریم نیامده، اما در احادیث شیعه و سنّى و ادعیه مأثور این واژه فراوان به‌كار رفته است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به كلینى، ج 1، ص 281، ج 2، ص 221، 519؛ ابن‌بابویه، 1404، ج 1، ص 152؛ طوسى، 1378ـ1382، ج 3، ص 97؛ همو، 1411، ص 151، 574؛ ابن‌حنبل، ج 4، ص60؛ ابن‌ماجه، ج 2، ص 1272</ref> شمارى از این حدیث ها، از جمله حدیث انس‌بن مالك<ref>رجوع کنید به متقى، ج 2، ص 666ـ667</ref> و حدیث منقول از علی‌بن ابی‌طالب،<ref>سیوطى، ذیل اسراء: 45؛ متقى، ج 2، ص 666</ref> حاكى از كاربرد حرز، به معناى مصطلح، در صدر اسلام است به این معنا كه پیامبر، امامان و برخى از صحابه و تابعان و اتباع ایشان براى حفظ خود یا دیگران از گزندها و آسیبها حرز به‌كار می‌برده و نتیجه مطلوب را نیز به دست می‌آورده‌اند. | ||
==نزد صوفیان== | ==نزد صوفیان== | ||
استعمال حرز براى مصونیت از آزار شیاطین و جنّیان و نوشتن یا املا كردن حرز براى شفاى بیماران، نزد صوفیان نیز متداول بوده است، چنان‌كه ابوسعید ابوالخیر یك رباعى سروده و بر آن شرحهایى به نام «حورائیه» نوشته شده است | استعمال حرز براى مصونیت از آزار شیاطین و جنّیان و نوشتن یا املا كردن حرز براى شفاى بیماران، نزد صوفیان نیز متداول بوده است، چنان‌كه ابوسعید ابوالخیر یك رباعى سروده و بر آن شرحهایى به نام «حورائیه» نوشته شده است.<ref>محمدبن منوّر، بخش 1، مقدمه شفیعى كدكنى، ص صدونوزده</ref> این رباعى حرزى بوده كه ابوسعید براى شفاى استاد خود، كه در بستر افتاده بوده، املا كرده است.<ref>رجوع کنید به محمدبن منوّر، بخش 1، ص 274</ref> ابن‌عربى<ref>ص 264</ref> نیز حرزى را به سلیمان‌بن داود نبى نسبت داده است. | ||
==نزد شیعیان== | ==نزد شیعیان== | ||
حرز در فرهنگ شیعى از فرهنگ سایر مسلمانان متداول‌تر بوده است. وجود انبوهى از حرزها و عوذه‌ها و دعاهاى حفظ، كه در كتب ادعیه و حدیث امامیه ثبت شده، شاهد این مدعاست | حرز در فرهنگ شیعى از فرهنگ سایر مسلمانان متداول‌تر بوده است. وجود انبوهى از حرزها و عوذه‌ها و دعاهاى حفظ، كه در كتب ادعیه و حدیث امامیه ثبت شده، شاهد این مدعاست.<ref>براى نمونه رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص14ـ64، 137ـ153، 206ـ208؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 208ـ406، ج 92، ص 209ـ279</ref> از واژه حرز در شعر فارسى هم استفاده شده است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به انورى، ج 1، ص 235؛ خاقانى، ص 17</ref> | ||
==حجم== | ==حجم== | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۷: | ||
* اسماعیل‌بن حماد جوهرى، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت ]بی‌تا.[، چاپ افست تهران 1368ش؛ | * اسماعیل‌بن حماد جوهرى، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت ]بی‌تا.[، چاپ افست تهران 1368ش؛ | ||
* شمس‌الدین محمدحافظ، دیوان، چاپ محمد قزوینى و قاسم غنى، تهران 1362ش؛ | * شمس‌الدین محمدحافظ، دیوان، چاپ محمد قزوینى و قاسم غنى، تهران 1362ش؛ | ||
* حرّ عاملى؛ عبداللّه‌بن جعفر حمیرى، قرب‌الاسناد، قم 1413؛ | * حرّ عاملى؛ عبداللّه‌بن جعفر حمیرى، قرب‌الاسناد، قم 1413؛ | ||
* بدیل‌بن على خاقانى، دیوان، چاپ ضیاءالدین سجادى، تهران 1378ش؛ | * بدیل‌بن على خاقانى، دیوان، چاپ ضیاءالدین سجادى، تهران 1378ش؛ | ||
* خلیل‌بن احمد، كتاب العین، چاپ مهدى مخزومى و ابراهیم سامرائى، قم 1405؛ | * خلیل‌بن احمد، كتاب العین، چاپ مهدى مخزومى و ابراهیم سامرائى، قم 1405؛ | ||
* دهخدا؛ | * دهخدا؛ | ||
* محمدبن احمد ذهبى، میزان الاعتدال فى نقدالرجال، چاپ على محمد بجاوى، قاهره 1963ـ1964، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ * محمدبن محمد زبیدى، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، چاپ على شیرى، بیروت 1414/ 1994؛ | * محمدبن احمد ذهبى، میزان الاعتدال فى نقدالرجال، چاپ على محمد بجاوى، قاهره 1963ـ1964، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ * محمدبن محمد زبیدى، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، چاپ على شیرى، بیروت 1414/ 1994؛ | ||
* محمودبن عمر زمخشرى، اساس البلاغة، بیروت 1385/1965؛ | * محمودبن عمر زمخشرى، اساس البلاغة، بیروت 1385/1965؛ | ||
* سیوطى؛ | * سیوطى؛ | ||
* محمدبن حسن طوسى، تهذیب‌الاحكام، چاپ حسن موسوى خرسان، نجف 1378ـ1382؛ | * محمدبن حسن طوسى، تهذیب‌الاحكام، چاپ حسن موسوى خرسان، نجف 1378ـ1382؛ | ||