حسنعلی نخودکی اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| گفتاورد =

}}

'''حسنعلی نخودکی اصفهانی''' (۱۲۷۹-۱۳۶۱قمری/۱۲۴۲-۱۳۲۱شمسی)، عالم و [[عرفان|عارف]] [[امامیه|امامی]] [[قرن سیزدهم]] و [[قرن چهاردهم|چهاردهم]] [[هجری قمری]] است. پدرش مشهور به کرامت و استجابت [[دعا]] بود. خود وی نیز سال‌ها به [[تهذیب نفس]] و [[ریاضت شرعی|ریاضت های شرعی]] پرداخت و در این راه از بزرگانی همچون [[سید جعفر حسینی قزوینی]] و [[سید مرتضی کشمیری]] بهره برد.

'''حسن‌علی مقدادی''' در پانزدهم [[ذی القعده]] ۱۲۷۹[[قمری]]/۱۲۴۲[[شمسی]] در [[اصفهان]] به دنیا آمد. شهرت وی به نخودکی در اواخر عمر، به سبب اقامتش در '''نخودک'''، یکی از روستاهای اطراف [[مشهد]]، بود.<ref>مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص۱۴ـ ۱۵، ص۸۰ـ۸۱، پانویس ۱؛ آشتیانی، ص‌‌۱۳۶.</ref>

==نسب==

پدر نخودکی، علی اکبر مقدادی، فردی عامی و از کاسبان اصفهان و متصف به [[زهد]] و پارسایی بود.<ref>امامی خویی، ج‌۲، ص‌‌۹۶۵؛ مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص۱۴؛ قس رازی، ج‌۷، ص‌‌۱۱۱؛ مرعشی، ج‌۲، ص‌‌۳۰۷؛ امینی، ج‌۳، ص‌‌۱۲۲۸، که از پدر نخودکی با عنوان آخوند و ملا یاد کرده‌اند</ref> وی همچنین [[مرید]] [[محمدصادق تخت پولادی]]، از مشایخ [[سلسله چشتیه]]، و مشهور به استجابت [[دعا]] و [[کرامت]] بود.<ref>مقدادی اصفهانی، ج۱، ص۱۴؛ همایی، ص‌‌۱۲۱؛ مدرسی چهاردهی، ص‌‌۱۸۲؛</ref>

==تربیت عرفانی==

پدر حسنعلی به منظور تربیت عرفانی، وی را نیز نزد مرشدش برد و از او خواست تا تربیت و مراقبت از وی را برعهده بگیرد. حسنعلی از هفت سالگی تا یازده سالگی زیر نظر [[محمدصادق تخت پولادی]] به [[ریاضت شرعی|ریاضتهای شرعی]] مشغول شد.<ref>رجوع کنید به مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص۱۵ ـ ۱۶</ref>

در ۱۲۹۰ق محمد صادق تخت پولادی درگذشت و حسنعلی ۳سال دیگر نیز به ریاضت پرداخت، چنانکه شبها تا صبح بیدار می‌ماند و هر روز، [[روزه]] می‌گرفت. پس از آن برای بهره بردن از محضر [[سید جعفر حسینی قزوینی]]، که گویا از [[مجذوب سالک|مجذوبان سالک]] بود، به [[شهرضا]] رفت.<ref>مقدادی اصفهانی، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، ۱۸؛ رازی، ج‌۷، ص‌‌۱۱۲؛ قس مهدوی، ص‌‌۱۸۴، که حسینی قزوینی را از مریدان [[محمدجواد سرجوئی بیدآبادی]] دانسته است؛ نیز قس بلاغی، ص‌‌۲۱۷، که او را از مریدان عارفی به نام رستم از [[نعمت اللهیه|سلسلۀ نعمت اللهی]] خوانده است</ref>

==تحصیل علوم دینی==

نخودکی در کنار [[تهذیب نفس]]، به آموختن علوم دینی نیز پرداخت. او نزد استادان مشهور [[حوزه علمیه اصفهان|حوزۀ علمیۀ اصفهان]]، مانند [[جهانگیرخان قشقایی]] و آخوند [[آخوند کاشی|ملا محمد کاشی]]، به آموختن علوم ادبی، [[منطق]]، [[فلسفه]]، [[فقه]]، [[علم اصول|اصول]] و ریاضی و نزد [[سید سینا کشفی|سید سینا]]، فرزند [[سید جعفر کشفی]]، به آموختن [[تفسیر قرآن]] مشغول شد.<ref>رجوع کنید به امامی خویی، همانجا؛ مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۱۶ـ ۱۷؛ رازی؛ مرعشی، همانجاها</ref>

او در همین شهر به دیدار عالم و زاهد مشهور، [[سید مرتضی کشمیری]]، رفت و مدتها با او ارتباط داشت و در تهذیب نفس، از راهنمایی‌های وی بهره برد.<ref>رجوع کنید به مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۱۷</ref>

==مسافرت ها==

نخودکی از ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ در مشهد اقامت گزید و به ریاضتهای شرعی پرداخت و از درس استادانی همچون [[محمدعلی خراسانی]] (مشهور به حاجی فاضل) ، [[سیدعلی حائری یزدی]]، [[آقا حسین قمی|حاج‌ آقا حسین قمی]] و [[عبدالرحمن مدرس]] استفاده کرد.<ref>رجوع کنید به همان، ص‌‌۱۷ـ ۱۸، ۲۱</ref> وی در ۱۳۱۹ به [[شیراز]] سفر کرد و در آنجا به فراگرفتن طب و آموختن کتاب [[قانون (کتاب) |قانون]] نزد [[میرزا جعفر طبیب]] پرداخت.<ref> (رجوع کنید به همان، ص‌‌۲۲ </ref>

نخودکی در [[رمضان]] همان سال به [[بوشهر]] و از آنجا، از طریق دریا، به [[مکه]] رفت.<ref>رجوع کنید به همان، ص‌‌۲۳</ref> وی چند بار دیگر نیز به [[نجف]] و [[اصفهان]] سفر کرد.<ref>رجوع کنید به همان، ص‌‌۲۲</ref> و سرانجام در ۱۳۲۹ به مشهد رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند.<ref>رجوع کنید به همان، ص‌‌۲۳ ـ ۲۴</ref>

==تدریس==

نخودکی در مشهد بیشتر اوقات خویش را به [[عبادت]]، [[ریاضت]]، [[اعتکاف]] و زیارت قبور عرفا، مانند [[ابوعلی فارمدی]]، [[شیخ محمد کارندهی|شیخ محمد کارَندِهی]] (مشهور به [[پیر پالان‌دوز]]) و [[شیخ محمد مؤمن]]، گذراند.

وی با وجود عبادت بسیار، گاه در فقه و اصول و ریاضیات، کتابهایی چون [[شرح لمعه]]، [[معالم‌ الدین]] و [[خلاصة الحساب]] را تدریس می‌کرد.<ref>همان، ص‌‌۲۴ ـ ۲۵؛ آشتیانی؛ مرعشی، همانجاها</ref>

==علوم غریبه==

نخودکی به [[علوم غریبه]] نیز مسلط بود و در این رشته شاگردانی داشت.<ref>رجوع کنید به ابطحی، ص‌‌۲۴۳ ـ ۲۴۴</ref>

پاره‌ای از اوقاتِ او نیز صرف پاسخگویی به سؤالات طالبان [[سیر و سلوک]] و دادن دعا و دوا به گرفتاران و بیمارانی می‌شد که از شهرهای دور و نزدیک به او مراجعه می‌کردند.<ref>رجوع کنید به عبدالرحمن مدرس، ص‌‌۲۵۲ ـ ۲۵۳</ref>

==گرایش به صوفیه==

از نخودکی [[کرامت|کرامتهای]] بسیاری نقل شده است.<ref>برای نمونه، رجوع کنید به مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۴۹ به بعد</ref> برخی وی را [[قطب]] یا شیخ [[سلسله چشتیه|سلسلۀ چشتیه]] معرفی کرده و لقب [[طریقت|طریقتی]] وی را‌ [[بنده‌علی]] دانسته‌اند، اما وی کسی را به این سلسله دعوت نکرد.<ref>رجوع کنید به مدرسی چهاردهی؛ آشتیانی، همانجاها؛ قس بلاغی، همانجا، که ‌بنا بر نقلی او را از فقرای ذهبیه دانسته است</ref> او به [[درویش|درویشان]] [[خاکساریه|خاکسار]] نیز علاقه‌مند بود و بیشتر شبهای جمعه به تکیۀ [[گنبد سبز]]، که محل اجتماع خاکساران بود، می‌رفت و با آنان معاشرت می کرد.<ref>مدرسی چهاردهی، همانجا؛ مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۲۵</ref>

==وفات==

نخودکی در ۱۷ [[شعبان]] ۱۳۶۱ق درگذشت. پیکر وی با حضور بسیاری از اهالی [[مشهد]] تشییع و در [[حرم امام رضا(ع)|صحن عتیق حرم امام رضا (ع)]] به خاک سپرده شد.<ref>مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۳۴ ـ ۳۵؛ رازی، ج‌۷، ص‌‌۱۱۲؛ امینی، ج‌۳، ص‌‌۱۲۲۸ ـ ۱۲۲۹؛ قس بلاغی، همانجا، که به اشتباه سال درگذشت وی را ۱۳۶۵ نوشته است</ref>

==شاگردان و مریدان==

برخی از شاگردان و مریدان نخودکی عبارتند از: فرزندش [[علی مقدادی اصفهانی]]، [[عبدالنبی خراسانی]]، [[ذبیح‌الله امیر شهیدی]]، [[محمدحسین خراسانی]]، [[محمود حلبی]]، [[محمد احمدآبادی]] (مشهور به طبیب‌زاده) ، [[سید علی رضوی]]، و [[ابوالحسن حافظیان]].<ref>رجوع کنید به بلاغی، ص‌‌۲۲۰ ـ ۲۲۱؛ ابن بابویه، مقدمۀ عرفانیان، ص‌‌۱۴۹ـ۱۵۰؛ هاشمی خراسانی، ص‌‌۳، ۱۱، ۳۳؛ ابوالحسن حافظیان، مقدمۀ حکیمی، ص‌‌۱۳؛ مدرس گیلانی، حاشیه و ذیل صدوقی سها، ص‌‌۲۵ ـ ۲۶</ref>

آیت الله [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]] و [[غلامرضا عرفانیان یزدی]] نیز ازشاگردان وی در [[حدیث]] و از جمله کسانی بودند که از او اجازۀ نقل حدیث گرفتند.<ref>رجوع کنید به حسین‌بن سعید کوفی، مقدمۀ عرفانیان، ص‌‌۴۲؛ مرعشی، همانجا</ref>

==آثار==

آثار نخودکی را فرزند وی، مقدادی اصفهانی، در کتابی به نام [[نشان از بی نشان‌ها]]، در دو مجلد، به چاپ رسانده، که مشتمل است بر تعلیقه‌ای بر کتاب [[تذکرة المتقین (کتاب) |تذکرة المتقین]] اثر [[شیخ محمد بهاری|شیخ محمد بهاری همدانی]]، نامه‌هایی به برخی از مریدان، تقریر برخی از مجالس وی، و رساله‌هایی با موضوع‌های بیشتر [[عرفان|عرفانی]] و اخلاقی همچون [[توحید]]، [[ولایت]] و [[تولی|محبت اهل بیت (ع)]]، عشق و محبت، [[زهد]] و [[تقوا|پارسایی]]، حقوق مسلمانان بر یکدیگر، [[دعا]] و شرایط استجابت آن، و [[اخلاص‌‌]].<ref>رجوع کنید به مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌‌۱۱۷ـ۱۶۶، ۱۶۸ـ ۴۹۳، ۵۰۴ـ ۵۹۳</ref>

او گاهی شعر نیز می‌سرود.<ref>برای نمونه‌های شعر وی رجوع کنید به هاشمی خراسانی، ص‌‌۱۱؛ مقدادی اصفهانی، ج‌۲، ص‌‌۱۸۶</ref>

==تعلیمات==

اساس دستورهای سلوکی نخودکی به شاگردانش عبارت بود از:

*اهتمام فراوان به رعایت [[شرع]]،

او همچنین ظاهر تصوف را [[شریعت]] اسلام و باطن و حقیقت آن را اتصال با [[ولایت]]، یعنی [[ایمان]] به [[ولایت]] [[امام علی]](ع) و جانشینان وی، می‌دانست.‌ بنابراین، از نظر وی [[قطب]] کسی است که رشتۀ اجازۀ وی به علی و فرزندان معصوم وی علیهم السلام اتصال داشته باشد تا بتواند راهنمایی دیگران را بر عهده بگیرد و آنکه به ولایت متصل نیست، اگرچه ظاهر اعمالش با شرع نبوی مطابقت داشته باشد، از اسلام و تصوف بهره‌ای ندارد.<ref>همان، ص۲۶۳، ۲۵۶ـ۲۶۶</ref>

==پانویس==

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}

==منابع==

{{ستون-شروع}}

* جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه های حکمی معرفتی استاد سیدجلال الدین آشتیانی، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش؛

* آقابزرگ طهرانی

* جلال الدین همایی، تاریخ اصفهان: مجلد ابنیه و عمارات فصل تکایا و مقابر، چاپ ماهدخت بانو همایی، تهران ۱۳۸۱ش

{{پایان}}